Κάθε κρίση, μας κάνει καλύτερους. Κάθε κρίση, μας κάνει πιο σοφούς. Μας βοηθάει να κατανοήσουμε τις αιτίες, να αναλύσουμε τα νέα δεδομένα και να αναζητήσουμε λύσεις. Και κάθε κρίση μας αναγκάζει να βρούμε τις ευκαιρίες, που ανοίγονται με το ξεπέρασμα της. Διότι αυτή είναι η ανθρώπινη φύση. Διότι αν ήταν διαφορετικά, ο άνθρωπος θα είχε εξαφανιστεί προ πολλού από τον πλανήτη.
Έτσι κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008, οι πολίτες στην προσπάθεια τους να κατανοήσουν και να αναλύσουν αυτό που έβλεπαν μπροστά τους, όξυναν το ενδιαφέρον τους για την οικονομική επιστήμη. Οι έννοιες των παγκοσμιοποιημένων αγορών, των διασυνδεδεμένων οικονομιών, των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων, αλλά και της κρατικής παρέμβασης για τη διάσωση της αμερικανικής οικονομίας, κέντρισαν το ενδιαφέρον των πολιτών. Και αυτό, διότι αντιλήφθηκαν, ότι κάποια γεγονότα δεν είναι τόσο μακρινά, όσο φαίνονται.
Το ίδιο συνέβη και κατά τη διάρκεια της κρίσης που ξέσπασε στη χώρα μας, ως αποτέλεσμα του υπερβολικού χρέους και των υψηλότατων ελλειμμάτων. Έννοιες όπως είναι το χρέος, το ισοζύγιο, το έλλειμμα, το πλεόνασμα, το ομόλογο, οι δανειστές, τα funds και τα επιτόκια πήραν θέση στην ημερήσια διάταξη των συζητήσεων ανάμεσα στους πολίτες.
Και ο καθένας με βάση την κοσμοθεωρία του, εξηγούσε και ερμήνευε τις αιτίες και τις αφορμές, αναζητώντας ταυτόχρονα προσωπικές λύσεις για το ξεπέρασμα της κρίσης. Και όλη αυτή η διεργασία ήταν φυσικό, να γίνεται μέσα σε ένα κλίμα αβεβαιότητας, καχυποψίας και φόβου. Και αυτό είναι λογικό, γιατί κάθε τι το καινούργιο, σε πρώτη φάση τρομάζει.
Το μόνο σίγουρο, είναι ο μέσος πολίτης αντιλήφθηκε κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας τη σημασία των οικονομικών στη ζωή του. Τη σημασία των αγορών, της παραγωγής και του εμπορίου. Και το πόσο αλληλένδετα είναι όλα αυτά με το παρόν και το μέλλον του.
Απέκτησαν οι πολίτες ξεκάθαρες απόψεις; Όχι. Και αυτό φάνηκε από τον τρόπο που χρησιμοποίησαν την ψήφο τους. Στις εκλογές του 2015 τους ενδιέφερε να τιμωρηθούν οι «προηγούμενοι», οι «υπεύθυνοι» και επέλεξαν τις μαγικές λύσεις και τα λαμπερά καθρεφτάκια. Γεύθηκαν ολόκληρο το πικρό ποτήρι. Όμως έγιναν πιο σοφοί. Και αποτυπώθηκαν στο μυαλό τους οι πέντε – δέκα βασικές οικονομικές σταθερές, που ορίζουν την πραγματικότητα.
Και αυτό φάνηκε σήμερα, από τον τρόπο που οι πολίτες αντέδρασαν στην πανδημία, στη νέα οικονομική κρίση και στον χειρισμό των θεμάτων από την κυβέρνηση. Σίγουρα η υγειονομική κρίση είναι σοβαρότερη από την οικονομική. Διότι λόγω του covid-19 κινδυνεύει η ίδια η ζωή και όχι μόνο η οικονομική της υποβάθμιση. Και σίγουρα οι επιστήμες της ζωής, προκαλούν μεγαλύτερο δέος στο μέσο πολίτη. Έτσι ο πολίτης δεν μπορεί να εκφράσει γνώμη με την ίδια ευκολία και αυθαιρεσία, που μπορεί να την εκφράσει για τα οικονομικά. Η παραφωνία του Σύριζα να προσπαθεί να σηκώνει συνέχεια τους τόνους και να αναζητά αφορμές για ρήξεις, δεν βρήκε εύκολα ανταπόκριση. Και όπου βρήκε, αυτό έγινε διότι το συγκεκριμένο ακροατήριο παραμένει καθηλωμένο στην αιώνια άρνηση και αντίδραση απέναντι στην πραγματικότητα.
Το θετικό είναι ότι το ενδιαφέρον για την ιατρική, για τη βιοτεχνολογία, για τη βιολογία, για την έρευνα και τη στατιστική, παραμένει ιδιαίτερα αυξημένο. Και η σκέψη των πολιτών εξοικειώνεται με την επιστήμη και τον ορθολογισμό, για μια ακόμα φορά.
Αν ο οικονομικός και μαθηματικός αναλφαβητισμός δέχτηκε ένα πρώτο δυνατό κτύπημα “knock out” κατά τη διάρκεια των μνημονίων, ο ευρύτερος επιστημονικός αναλφαβητισμός επλήγη πολλαπλά από τη έκταση των πτυχών των επιστημονικών συζητήσεων και αναζητήσεων.
Όπως η κρίση δημοσίου χρέους, έφερε στο προσκήνιο τους οικονομολόγους και τους τεχνοκράτες, έτσι η κρίση του covid-19, έδωσε τα ηνία στους επιστήμονες. Έχοντας βαθιά μέσα μας, από τα παιδικά μας χρόνια την άποψη ότι «με την υγεία μας, δεν παίζουμε», δώσαμε την μπαγκέτα της ζωής μας στους εξειδικευμένους επιστήμονες.
Και έτσι γίναμε καλύτεροι. Όχι μόνο, στον τρόπο που ξαναπροσεγγίσαμε την επιστήμη. Όχι μόνο, γιατί ξαναβάλαμε τη γνώση πάνω από την γνώμη. Αλλά γιατί βιώσαμε την πανανθρώπινη μάχη κατά του covid-19. Γιατί ζήσαμε μαζί με τους άλλους λαούς τις ίδιες αγωνίες και μοιραστήκαμε τους ίδιους κινδύνους. Και μαζί τους θα κινηθούμε συντονισμένα για την ανάκαμψη και την επαναφορά της ζωής μας στην κανονικότητα.
Να γιατί το 2020, μας έκανε καλύτερους!
*Ο αρθρογράφος είναι οικονομικός αναλυτής, με ειδίκευση στο σχεδιασμό σύνθετων επενδυτικών στρατηγικών.
Αποποίηση Ευθύνης: Το περιεχόμενο της στήλης, είναι καθαρά ενημερωτικό και πληροφοριακό και δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση επενδυτική συμβουλή, ούτε υποκίνηση για συμμετοχή σε οποιαδήποτε συναλλαγή. Ο αρθρογράφος δεν ευθύνεται για τυχόν επενδυτικές και λοιπές αποφάσεις που θα ληφθούν με βάση τις πληροφορίες αυτές.
