Η πρώτη επίσκεψη στη Αγιά Σοφιά είναι μία σχεδόν υπερβατική εμπειρία, είτε κάποιος είναι ένθεος είτε άθεος/άθρησκος. Το μέγεθος του οικοδομήματος και η περίτεχνη αρχιτεκτονική, η πνευματικότητα που αποπνέει, το ιστορικό βάρος είναι κάποιοι από τους λόγους για να μαγευτεί κανείς. Ανεβαίνοντας στους εξώστες και κοιτώντας προς τα κάτω, αντιλαμβάνεσαι διαθλαστικά το μεγαλείο της Πόλης καθώς η Αγιά Σοφιά είναι ένα από τα σημαντικότερα τοπόσημά της.
Σε ποιον ανήκει αυτό το θαύμα της ανθρώπινης διανόησης και μηχανικής; Στο κυρίαρχο κράτος της Τουρκίας, θα πουν διάφοροι αδαείς, καθώς βρίσκεται μέσα στα όρια της τωρινής της επικράτειας. Η αφελής απάντηση αυτή είναι -προφανώς- μονοδιάστατη γιατί έτσι βολεύει το αφήγημα επικυριαρχίας τους. Η πολιτιστική κληρονομιά, όμως, αποτελεί κομμάτι της παγκόσμιας ιστορίας. Για αυτό άλλωστε μάτωνε η καρδιά όλων όσων έβλεπαν τις εικόνες από την Παλμύρα παλαιότερα αλλά και από αρχαιολογικά μουσεία σε διάφορες χώρες όπου ο ISIS είχε διεισδύσει.
Η μετατροπή της σε τζαμί εν έτει 2020, δηλαδή σε λατρευτικό τόπο της κυριαρχούσας θρησκείας στη Τουρκία, είναι ουσιαστικά ένα τεράστιο πισωγύρισμα για τη χώρα το οποίο μάλιστα δεν έχει την ευρεία υποστήριξη που ανέμενε ο πρόεδρος Ερντογάν. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση για το θέμα της εταιρείας Metropol, το 46% των ερωτηθέντων είναι υπέρ και το 44% είναι κατά. Υπάρχει κι ένα 10% που δεν θέλει να εκφέρει άποψη και όλοι αντιλαμβανόμαστε γιατί.
Η Πόλη είναι ένα μαγικό μέρος για όσους θέλουν να τη δουν έτσι, γιατί πρέπει να θέλεις να τη δεις με αυτά τα μάτια. Η οικειοποίηση των συμβόλων μιας τέτοιας ιστορικής μεγαλούπολης και η επενέργεια πάνω τους είναι χαρακτηριστικό άλλων εποχών και το έχουν κάνει ηγεσίες και κυβερνήσεις για τις οποίες κανείς δεν πρέπει να είναι υπερήφανος για τα επιτεύγματά τους.
Η Αγιά Σοφιά υπήρξε για πολλά χρόνια ιερό όνειρο για γενεές Ελλήνων, όνειρο όμως που βασιζόταν στο θυμικό κι όχι στο πραγματικό. Αυτό πέρασε, η Ελλάδα βρήκε την κυρίαρχη θέση της στον κόσμο και έχει κάνει άλματα (ναι, πολλοί διαφωνούν αλλά έτσι είναι). Σήμερα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα ζητήματα στη διάσταση και στο επίπεδο που πρέπει. Αν κάτι μπορεί να στεναχωρεί κάποιον είναι η απόφαση του Τούρκου Προέδρου που κατρακυλά σε έναν αδιανόητα φτηνό λαϊκισμό, εργαλειοποιώντας ένα μνημείο παγκόσμιας κλίμακας.
Έζησα στη Πόλη πέντε χρόνια, στην Αγιά Σοφιά πήγα δύο φορές μονάχα. Ο λόγος ήταν απλός, όπως και τώρα που ζω στην Αθήνα δεν πηγαίνω συχνά στο βράχο της Ακρόπολης έτσι και στη Πόλη πίστευα ότι ένα τέτοιο αιώνιο σύμβολο πολιτισμού θα μπορώ να το δω όποτε θέλω. Ποιος άλλωστε θα τολμούσε να κάνει τέτοιο ανοσιούργημα; Πλανήθηκα, το ομολογώ.
* Ο Αλέξανδρος Χαρκιολάκης είναι Διευθυντής του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής»
AP Photo/Emrah Gurel
