Του Αλέξανδρου Σκούρα
Ξεκινώντας το σημερινό άρθρο, ήθελα να κάνω ένα αφιέρωμα στα μεγαλύτερα ψέματα της σημερινής κυβέρνησης. Σύντομα διαπίστωσα ότι κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό (περιορισμένου χώρου και χρόνου) αλλά για να παραμείνω πιστός στην αρχική ιδέα ενός άρθρου περί πρωταπριλιάς επιχειρώντας έναν ευρύτερο σχολιασμό της τελευταίας δεκαετίας. Από το 2009 μέχρι σήμερα η χώρα μας δοκιμάστηκε περισσότερο από κάθε άλλη περιόδο της μεταπολιτευτικής μας ιστορίας. Ο κόσμος μας άλλαξε δραστικά μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 τόσο πολιτικά όσο και κοινωνικά. Τα μέσα ενημέρωσης έχουν αλλάξει τρόπο λειτουργίας και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αλλάξει τη ροή πληροφόρησης και τις σχέσεις μεταξύ των πολιτών. Πολιτικά, η δύση βιώνει την αναβίωση του λαϊκισμού και του εθνικισμού ενώ οι οικονομίες μας βρίσκονται στο κατώφλι της τεχνητής νοημοσύνης και των τεράστιων επιδράσεων που θα την ακολουθήσουν. Την εποχή αυτή, άλλοι τη χαρακτηρίζουν τεχνολογικά ως “εποχή της πληροφορίας” και άλλοι πολιτικά ως την “εποχή της μετά-αλήθειας”.
To 2006 o Αμερικανός κωμικός Stephen Colbert, στην εκπομπή του Colbert Report, είχε παρουσιάσει μία λέξη που περιλάμβανε το νόημα της μετά-αλήθειας 13 χρόνια πριν το λεξικό της Οξφόρδης τη χρίσει ως διεθνή λέξη της χρονιάς του 2016. Η λέξη αυτή ήταν - σε δική μου απόδοση - η “αληθότητα” ή truthiness στα αγγλικά. Ο ορισμός της, όπως εμφανίζεται σήμερα στο διαδίκτυο, είναι ότι μία δήλωση έχει αληθότητα όταν κρίνεται ως αληθής χάρη στο ένστικτο, τις προκαταλήψεις ή τις πεποιθήσεις ενός ή περισσοτέρων ανθρώπων χωρίς την ύπαρξη στοιχείων, τη χρήση λογικής, ή λοιπών αποδείξεων. Αυτή η χιουμοριστική λέξη μπορεί να χαρακτηρίσει ορισμένα από τα σημαντικότερα γεγονότα που στιγμάτισαν τη χώρα μας κατά την τελευταία δεκαετία.
Αντιμνημονιακός αγώνας:
Η υπογραφή των 2 πρώτων μνημονίων έφερε στην επιφάνεια τη ριζοσπαστική αριστερά, την λαϊκίστικη δεξιά και την ναζιστική ακροδεξιά. Ο αντιμνημονιακός αγώνας στηρίχθηκε σε στρατηγικά επιλεγμένα, δημοφιλή ψέματα που ανεξαρτήτως αν είχαν έστω και την παραμικρή απόδειξη, ακούγονταν στα αυτιά αρκετών συμπολιτών μας ως αληθή. Από τις γερμανικές αποζημιώσεις έως τη διαγραφή του χρέους και από τα δάνεια των ρώσων και των κινέζων μέχρι την ένδοξη διαπραγμάτευση, οι πολιτικοί που αναδείχθηκαν στα χρόνια της κρίσης χρησιμοποίησαν τον αισχρότερο λαϊκισμό και την “αληθότητα” ως εργαλείο. Όσοι από αυτούς κυβέρνησαν την τελευταία τετραετία, ή μάζεψαν τα ψέματά τους και πλέον αναμένουν την πολιτική συντριβή των επόμενων εκλογών ή έχουν παγιωθεί σε χαμηλά ή αμελητέα ποσοστά με μικρότερους συνδυασμούς. Ο αντιμνημονιακός αγώνας, που δίχασε τη χώρα μας περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο πολιτικό κίνημα της μεταπολίτευσης, ήταν βασισμένος σε χυδαία ψέματα που πλέον, σχεδόν δέκα χρόνια μετά, έχουν χάσει τη δυναμική τους.
Τα fake-news
Η μεγάλη διείσδυση των κοινωνικών μέσων δικτύωσης στην ελληνική κοινωνία έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο οι Έλληνες ανταλλάσουν ή συλλέγουν πληροφορίες. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, όπου τα παραδοσιακά ΜΜΕ προσπαθούν να δημοσιεύσουν πρώτα την εκάστοτε είδηση και οι πολίτες έχουν πρόσβαση σε χιλιάδες “εναλλακτικά” blogs και ιστοσελίδες, η γιγάντωση των fake-news ήταν αναμενόμενη. Στα χρόνια της κρίσης οι Έλληνες στράφηκαν στις θεωρίες συνομωσίας και πηγές ενημέρωσης που πόνταραν στην “αληθότητα”. Δεκάδες από αυτά τα μέσα απέκτησαν τεράστια δημοφιλία και εισοδήματα από τις διαφημίσεις, γεγονός που τους επέτρεψε να μεγαλώσουν ακόμα περισσότερο. Η κοινωνία και η αγορά δεν έχουν ακόμα απαντήσει οριστικά σε αυτές τις προκλήσεις αλλά προσπάθειες όπως τα ellinikahoaxes είναι στη σωστή κατεύθυνση. Ακόμα και σήμερα, ορισμένες σελίδες αυτού του είδους, που διαρκώς πλασάρουν ψευδείς ειδήσεις που είναι γραμμένες ώστε να περνούν ως αληθείς χωρίς όμως να έχουν την παραμικρή σχέση με την πραγματικότητα, βρίσκονται εντός των 100 δημοφιλέστερων sites της χώρας σύμφωνα με την κατάταξη της alexa (εταιρία του ομίλου amazon).
Ο ΣΥΡΙΖΑ
Θα μου ήταν αδύνατο να μην αναφερθώ στο πλαίσιο ενός πρωταπριλιάτικου άρθρου, έστω και λίγο, στην κυβέρνησή μας. Η “σκληρή” διαπραγμάτευση, το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης, το δημοψήφισμα, το Μάτι, όλα τα σημαντικά και αρκετά από τα ασήμαντα γεγονότα της τελευταίας τετραετίας έχουν ισχυρή δόση “αληθότητας”. Το επικοινωνιακό παιχνίδι της κυβέρνησης είναι άρτια συντονισμένο ώστε να αναπαράγει μύθους και ψέματα ή να εφευρίσκει δικαιολογίες για τον ιδιαίτερα φτωχό απολογισμό της. Πλέον, ενόψει εκλογών, το νέο ψέμα θα είναι η επέλαση του νεοφιλελευθερισμού, στον οποίο η στήλη έχει αναφερθεί επανειλημμένα.
Ας ελπίσουμε ότι μετά από μία δεκαετία καθημερινής πρωταπριλιάς ότι έχουμε λάβει το μάθημά μας.
