Για τη μεγάλη αβεβαιότητα που κυριαρχεί αναφορικά με την επικείμενη κατάθεση του πρώτου προϋπολογισμού της συγκυβέρνησης των λαϊκιστών που απαρτίζεται από το Κίνημα Πέντε Αστέρων και τη Λέγκα του Βορρά, μιλάει ο Ιταλός οικονομολόγος και καθηγητής του LSE, Λορέντζο Κοντόνιο.
Ο επί χρόνια επικεφαλής οικονομολόγος του υπουργείου Οικονομικών της Ιταλίας και νυν επικεφαλής της LC Macro Advisors, εκτιμά ότι ο κίνδυνος για την Ιταλία παραμένει υψηλός καθώς είναι πολύ πιθανό ο Ματέο Σαλβίνι να εποφασίσει να δοκιμάσει τα όρια των ευρωπαϊκών κανονισμών θέτοντας τον στόχο για το έλλειμμα στο 3%. Την ίδια ώρα, οι επιλογές του Λουίτζι Ντι Μάιο έχουν περιοριστεί σημαντικά ότι θα πρέπει να συμβιβαστεί για να παραμείνει ενωμένη η κυβέρνηση.
Αναφορικά με την Ελλάδα, ο κ. Κοντόνιο τονίζει ότι οι επενδυτές δεν πιστεύουν ότι η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα έχει την ιδιοκτησία των μέτρων που εφαρμόζει, παρά το γεγονός ότι έχει κάνει όλα όσα ζήτησε η Τρόικα και οι πιστωτές. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα πρέπει να κάνει ακόμη πάρα πολλά για να επιστρέψει στην κανονικότητα, καθώς στην παρούσα φάση μόνο βραχυπρόθεσμοι επενδυτές θα μπορούσαν να αγοράσουν ελληνικά ομόλογα και αυτό υπό προϋποθέσεις.
Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Μαριόλη
- Που βρισκόμαστε ενόψει του ιταλικού προϋπολογισμού; Θα κάνει τελικά πίσω η ιταλική κυβέρνηση ή θα πρέπει να περιμένουμε σύγκρουση με την Ευρώπη;
Είναι δύσκολο να απαντήσει κανείς. Όπως και να' χει θα γνωρίζουμε σε λίγες ημέρες. Πιστεύω, ωστόσο, ότι τελικά η ιταλική κυβέρνηση θα προχωρήσει στην ελάχιστη δημοσιονομική προσαρμογή που απαιτείται για να συμμορφωθεί σε γενικές γραμμές με τους ευρωπαϊκούς δημοσιονομικούς κανόνες. Μιλάμε για προσαρμογή της τάξης του 0,1% η οποία ενώ «τεντώνει» στην ουσία τα όρια των κανονισμών, δείχνει κάποια συμμόρφωση.
Παρ' όλα αυτά, υπάρχει σημαντικός κίνδυνος να αποφασίσουν εντέλει να τετραγωνίσουν τον κύκλο κατά κάποιο τρόπο, καθώς δεν θα βρουν επαρκείς πόρους για να χρηματοδοτήσουν τα μέτρα που θέλουν και έτσι θα θέσουν τον στόχο του ελλείμματος στο 3%.
Βάσει των δικών μου εκτιμήσεων, για να συμμορφωθεί η ιταλική κυβέρνηση με τους κανονισμούς πρέπει να στοχεύσει σε έλλειμμα 1,6% του ΑΕΠ το 2019, και πάλι όμως δοκιμάζοντας τα όρια των κανονισμών. Διότι αν θέλουν να συμμορφωθούν πλήρως, τότε πρέπει να κάνουν πολλά περισσότερα. Όμως δεν νομίζω ότι θα καταφέρουν να βρουν τους πόρους για να χρηματοδοτήσουν μία τέτοια προσαρμογή και παράλληλα να εφαρμόσουν έστω κάποια από όσα έχουν υποσχεθεί προεκλογικά.
- Ακόμη και αν βρουν τους πόρους πιστεύετε ότι τελικά θα συμφωνήσουν στο ποια μέτρα θα εφαρμόσουν; Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μιλάμε για δύο πολιτικά άκρα με διαφορετική ατζέντα.
Έχετε δίκιο είναι δύο εντελώς διαφορετικά κόμματα με διαφορετική ατζέντα μέτρων. Όμως δεν πιστεύω ότι είναι τόσο δύσκολο όσο νομίζει ο κόσμος γιατί εύκολα μπορούν να διαθέσουν τους μισούς πόρους για μέτρα του Κινήματος Πέντε Αστέρων και τους άλλους μισούς για μέτρα της Λέγκας. Άρα, εκτιμώ ότι δεν πρόκειται για μία τόσο δύσκολη άσκηση. Το μεγάλο πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι για παράδειγμα στο υπουργείο Οικονομικών βρίσκεται ο κ. Τρία, ο οποίος τάσσεται υπέρ της δημοσιονομικής βιωσιμότητας και πειθαρχίας και προσπαθεί να εφαρμόσει το ελάχιστο που χρειάζεται ως ένδειξη καλής θέλησης προς τις Βρυξέλλες και να δείξει ότι τουλάχιστον προσπαθεί να επιτύχει τους στόχους.
Επαναλαμβάνω ότι, κατά τη γνώμη μου, αυτή η ελάχιστη προσπάθεια θα είναι 0,1% σε όρους διαρθρωτικών αλλαγών με τον στόχο για το έλλειμμα στο 1,6%. Αυτό μεταφράζεται σε προσαρμογή της τάξης του 0,8% του ΑΕΠ που δεν είναι μικρή και επιπλέον θα υπολογιστούν τα μέτρα που θα αποφασίσουν να εφαρμόσουν. Πιστεύω ότι θα είναι δύσκολο να χρηματοδοτήσουν έναν τόσο μεγάλο προϋπολογισμό την ώρα που ασκούνται τρομακτικές πιέσεις στον Τρία. Συνεπώς ο κίνδυνος και το δίλημμα αυτή τη στιγμή είναι το κατά πόσο θα συμμορφωθούμε ή θα προσπαθήσουμε να συμμορφωθούμε με τους κανόνες, θέτοντας στόχο το 1,6% ή η κυβέρνηση θα ξεχάσει τους κανόνες και θα πάει στο 3%.
- Αν λοιπόν κάνουν πίσω και παρουσιάσουν έναν συνετό προϋπολογισμό, πιστεύετε ότι αυτή η κυβέρνηση μπορεί να μακροημερεύσει όπως συμβαίνει στην Ελλάδα με το δίδυμο Τσίπρα-Καμμένου; 
Προς το παρόν τα πηγαίνουν αρκετά καλά μαζί. Θα πρέπει να έχετε κατά νου ότι ο Σαλβίνι έχει μία ακόμη επιλογή. Μπορεί να τραβήξει την πρίζα οποιαδήποτε στιγμή το επιθυμεί, να συνεργαστεί εκ νέου με την κεντροδεξιά και να πάει σε εκλογές. Πιθανότατα θα τις κερδίσει. Άρα ο Σαλβίνι έχει επιλογές, ενώ ο Ντι Μάιο δεν έχει και γι' αυτό θέλει να κρατήσει την καρέκλα του και προτίθεται να συμβιβαστεί. Αν πρέπει να κάνω πρόβλεψη θα έλεγα ότι δεν θα γίνει τίποτα βραχυπρόθεσμα γιατί πρώτα πρέπει να δείξουν και τα δύο κόμματα ότι είναι αξιόπιστα και ότι τουλάχιστον μπορούν να εφαρμόσουν κάποια από τα μέτρα που υπόσχονται. Όμως, τα πράγματα ενδεχομένως να αλλάξουν μετά τις ευρωεκλογές. Ιδιαίτερα αν η δεξιά κερδίσει έδαφος. Αυτό θα μπορούσε να καθορίσει τις εξελίξεις και να οδηγήσει την Ιταλία σε εκλογές. Ίσως όχι αμέσως μετά το καλοκαίρι αλλά την άνοιξη του 2020.
- Αν ο Σαλβίνι συνεχίσει να κερδίζει έδαφος τότε η Ιταλία θα είναι πιο κοντά στην έξοδο από το ευρώ;
Κανείς δεν ξέρει, όμως ναι, ο κίνδυνος εξόδου της Ιταλίας από το ευρώ θα είναι πιθανώς μεγαλύτερος στην περίπτωση μεγάλης εκλογικής νίκης της δεξιάς με αρχηγό τον Σαλβίνι. Την ίδια ώρα, ωστόσο, η οικονομική πλατφόρμα μίας τέτοιας κυβέρνησης θα είναι πιο προβλέψιμη. Διότι το Κίνημα Πέντε Αστέρων είναι λιγότερο φιλικό προς την επιχειρηματικότητα και μερικές φορές δεν ξέρεις ακριβώς τι πρεσβεύει, ενώ με τον Σαλβίνι ξέρεις ποιος είναι και τι θέλει άρα είναι πιο προβλέψιμος κατά κάποιο τρόπο.
- Αν παραμείνει η κυβέρνηση ως έχει φοβάστε μία κατάσταση παρόμοια με την Ελλάδα, όπου η κυβέρνηση επιδιώκει να αποκτήσει κυρίαρχο ρόλο εις βάρος της ιδιωτικής πρωτοβουλίας;
Ναι, είναι πιθανό, αλλά θα πρέπει να μην ξεχνάμε ότι η Λέγκα έχει ισχυρούς δεσμούς με μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις στη Β. Ιταλία και θα είναι δύσκολο να τους «εγκαταλείψουν». Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να αγνοήσουν τους ευρωπαϊκούς κανόνες και αυτό θα είναι πολύ κακό γιατί θα μπουν σε μία πορεία παρόμοια με την αρχική του ΣΥΡΙΖΑ. Το έλλειμμα θα ξεφύγει, το χρέος θα αυξάνεται αντί να μειώνεται, οι οίκοι αξιολόγησης θα υποβαθμίζουν την Ιταλία και οι επενδυτές θα πουλάνε ιταλικούς τίτλους. Έτσι τα επιτόκια θα αυξηθούν και όλα θα γίνουν πολύ πιο δύσκολα για την οικονομία. Ο κίνδυνος πάντως είναι μεγάλος και υπαρκτός.
- Τι λέτε για την πρόταση του Πάολο Σαβόνα για αναδιάρθρωση του ιταλικού χρέους; Μπορεί να υπάρξει επίσημη πρόταση από την Ιταλία;
Ουσιαστικά η πρόταση είναι επίσημη γιατί έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της κυβέρνησης και έχει αποσταλεί στον Γιούνκερ. Τώρα, αμφιβάλλω για το κατά πόσο θα υπάρξει συνέχεια. Πρώτα απ' όλα, λένε ότι θέλουν να επιστρέψουν στο αρχικό πνεύμα των Ευρωπαϊκών Συνθηκών, όμως πουθενά δεν ανέφεραν οι Συνθήκες για αναδιάρθρωση χρέους, επιμήκυνση ομολόγων και παρέμβαση από την ΕΚΤ. Συνεπώς, η πρόταση δεν συνάδει με το πνεύμα των Συνθηκών και προφανώς θα απορριφθεί, άρα δεν θα υπάρξει συνέχεια.
Παρ' όλα αυτά, είναι ενδεικτική του κλίματος και της αντίληψης που επικρατεί στη Ρώμη. Αφορά ειδικά τον Σαβόνα αλλά και άλλα κυβερνητικά στελέχη, τα οποία έχουν λόγο και αν βρίσκονται σε… κάποια γωνιά όταν υπάρξει μία νέα κρίση, τότε ίσως αντιδράσουν με περίεργο τρόπο.
- Εν κατακλείδι, θα συνεχιστεί η αβεβαιότητα;
Αβεβαιότητα υπάρχει σίγουρα αλλά είμαι αισιόδοξος γιατί πιστεύω ότι τελικά θα είναι επιφυλακτικοί και θα αποφασίσουν μια μικρή προσαρμογή για να δείξουν ότι προσπαθούν να συμμορφωθούν. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο κίνδυνος δεν είναι πολύ μεγάλος.
- Λέτε, δηλαδή, ότι αν συμβιβαστούν θα το κάνουν γιατί η εξουσία είναι γλυκιά, όπως και στην Ελλάδα που δύο πολύ διαφορετικά κόμματα συνεχίζουν μαζί μόνο και μόνο για την καρέκλα;
Απολύτως. Όποιος ανέρχεται στην εξουσία δεν θέλει μετά να «αυτοκτονήσει» πολιτικά. Οι ισορροπίες όμως έχουν αλλάξει, όπως είπαμε και προηγουμένως. Το Κίνημα Πέντε Αστέρων υποχωρεί στις δημοσκοπήσεις και η μοναδική του επιλογή είναι να μείνει στην κυβέρνηση. Η Λέγκα έχει και άλλες επιλογές αφού τα ποσοστά της μαζί με του Μπερλουσκόνι και της κεντροδεξιάς φτάνουν στο 43,5%. Ο Σαλβίνι το μόνο που έχει να κάνει είναι να περιμένει.
- Αναφορικά με την Ελλάδα, που πιστεύετε ότι οφείλεται η αποτυχία του κ. Τσίπρα να προσελκύσει επενδύσεις παρά το γεγονός εφάρμοσε όσα ήθελαν οι πιστωτές και πλέον τα μνημόνια τελείωσαν;
Η Ελλάδα πρέπει να αποδείξει ότι κάνει στροφή σε μία πιο φιλική προς την επιχειρηματικότητα αντίληψη και συμπεριφορά αν θέλει να προσελκύσει ξένα κεφάλαια. Πράγματι, αυτή η κυβέρνηση εφάρμοσε τα πάντα, έκανε ότι της ζήτησε η Τρόικα και οι πιστωτές αλλά η επενδυτική κοινότητα πιστεύει ότι δεν έχει την «ιδιοκτησία» αυτής της διαδικασίας. Συνεπώς, αν είσαι επενδυτής και θέλεις να επενδύσεις μακροπρόθεσμα, π.χ. για 10 ή 20 χρόνια, θέλεις να δεις ακόμη περισσότερα. Αναφορικά με τις αγορές ομολόγων, θα έλεγα ότι οι βραχυπρόθεσμοι επενδυτές θα μπορούσαν να «επιστρέψουν» στην Ελλάδα κάποια στιγμή αλλά ακόμη και αυτό θα εξαρτηθεί από τις εξελίξεις. Αν η Ελλάδα δείξει αποτελέσματα τότε τα επιτόκια μπορούν να υποχωρήσουν όμως για να επιστρέψει στην κανονικότητα πρέπει να γίνουν ακόμη πάρα πολλά.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε επίσης ότι χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία θα συνεχίσουν να δέχονται πιέσεις γιατί το παγκόσμιο περιβάλλον δεν είναι ευνοϊκό. Βλέπουμε τη Fed να αυξάνει τα επιτόκια, τις αναδυόμενες να δέχονται πιέσεις και τα επενδυτικά κεφάλαια να μην επιλέγουν χώρες υψηλού κινδύνου, άρα Ιταλία και η Ελλάδα θα πρέπει να κάνουν επιπρόσθετες προσπάθειες. Για παράδειγμα, ακόμη και αν η ιταλική κυβέρνηση παρουσιάσει έναν συνετό προϋπολογισμό οι επενδυτές θα παραμείνουν επιφυλακτικοί.
Who is who
Πριν γίνει μέλος του LSE, ο Λορέντζο Κοντόνιο διετέλεσε επικεφαλής οικονομολόγος και γενικός διευθυντής του υπουργείου Οικονομικών της Ιταλίας από τον Μάιο του 2006 έως τον Φεβρουάριο του 2015. Ήταν επικεφαλής της διεύθυνσης οικονομικών αναλύσεων και σχεδιασμού. Ήταν επίσης υπεύθυνος για τις μακροοικονομικές προβλέψεις για την ιταλική και τη διεθνή οικονομία. Συνετέλεσε στην τεχνική προετοιμασία του Προγράμματος Σταθερότητας και του Εθνικού Προγράμματος Μεταρρυθμίσεων της Ιταλίας. Επίσης, ήταν επικεφαλής της ιταλικής αντιπροσωπείας στην Επιτροπής Οικονομικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως πρόεδρος της Επιτροπής έλαβε μέρος στις συνεδριάσεις του Ecofin και του Eurogroup με τους υπουργούς Οικονομικών.
Πριν αναλάβει τα καθήκοντά του στο υπουργείο Οικονομικών εργάστηκε στην Bank of America για 11 συναπτά έτη, στις θέσεις του γενικού διευθυντή και επικεφαλής αναλυτή με έδρα το Λονδίνο. Προηγουμένως εργάστηκε στο τμήμα ερευνών της ιταλικής τράπεζας UniCredit.
