Του Νίκου Ρώμπαπα
Την Τετάρτη 23 Μαΐου στις 19:00 στο Public της πλατείας Συντάγματος το ΚΕΦίΜ σε συνεργασία με τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος παρουσιάζει την έκδοση στα ελληνικά του βιβλίου Το Κίνητρο του Κέρδους στην Εκπαίδευση - μιας συλλογής άρθρων που εκδόθηκε αρχικά από το Institute of Economic Affairs και έχει ως κεντρικό θέμα τη θετική συμβολή που αποδεδειγμένα έχει η ιδιωτική, και όχι αναγκαστικά μη κερδοσκοπική, πρωτοβουλία στην εκπαίδευση. Πολλοί μπορεί να πουν πως η ελληνική κοινωνία δεν είναι έτοιμη για μια τέτοια συζήτηση - εμείς πιστεύουμε το αντίθετο. Επιτρέψτε μου να σας εξηγήσω τι εννοώ:
Οι Έλληνες παραδοσιακά δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στην εκπαίδευση. Τη θεωρούμε απαραίτητη προϋπόθεση για την επαγγελματική και κοινωνική καταξίωση και κάθε ελληνική οικογένεια επενδύει σημαντικούς πόρους στην μόρφωση των παιδιών της. Δυστυχώς, όμως, η κατάταξη της χώρας μας στον τομέα αυτό είναι απογοητευτική. Για παράδειγμα, το 2015 στον διαγωνισμό PISA του ΟΟΣΑ, στον οποίο μετείχαν 72 χώρες (35 χώρες του ΟΟΣΑ και 37 συνεργαζόμενες), οι Έλληνες μαθητές έφεραν τη χώρα μας στη 43η θέση στα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες και στην 41η στην Κατανόηση Κειμένου.
Που οφείλεται αυτό το αδικαιολόγητα απογοητευτικό αποτέλεσμα; Το 2014 είχα την ευκαιρία να πραγματοποιήσω μια μελέτη στο πλαίσιο της οποίας συνέκρινα το ελληνικό σύστημα πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τα συστήματα άλλων χωρών. Το συμπέρασμα ήταν σαφές: το ελληνικό σύστημα είναι κυριολεκτικά ένα παράδειγμα προς αποφυγή. Όλα τα επιτυχημένα εκπαιδευτικά συστήματα χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό αποκέντρωσης και ανεξαρτησίας των σχολικών μονάδων και αυξημένων επιλογών για γονείς και μαθητές. Στην Ελλάδα, αντιθέτως, τα πάντα καθορίζονται κεντρικά: Ποια είναι τα μαθήματα και πόσες ακριβώς οι ώρες διδασκαλίας. Ποιος καθηγητής θα διδάσκει σε ποιο ακριβώς σχολείο. Ποιο βιβλίο θα χρησιμοποιεί και ποια ακριβώς κεφάλαια θα διδάξει κάθε χρονιά. Ακόμα και τα κριτήρια με βάση τα οποία θα επιλέγεται ο σημαιοφόρος στις παρελάσεις καθορίζονται κεντρικά.
Όποιος έχει παιδιά γνωρίζει καλά τα αποτελέσματα αυτού του ασφυκτικού κρατικού εναγκαλισμού. Οι γονείς έχουν την υποχρέωση να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο της γειτονιάς τους. Δεν μπορούν καν να τα στείλουν σε κάποιο άλλο σχολείο του δήμου τους. Εξαίρεση βέβαια αποτελούν όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα να τα στείλουν σε ιδιωτικό σχολείο και όσοι δεν διστάζουν να δηλώσουν ψευδή στοιχεία κατοικίας. Οι διευθυντές αναλώνουν την ενέργειά τους σε γραφειοκρατικές διαδικασίες και όχι στη διοίκηση του σχολείου, ενώ είναι πρακτικά αδύνατον να απομακρύνουν από το σχολείο τους ακατάλληλους καθηγητές, ακόμα και όταν μιλάμε για ακραίες περιπτώσεις. Οι καθηγητές αναγκάζονται συχνά να διδάσκουν από φωτοτυπίες, μιας και αρκετά βιβλία δεν είναι κατάλληλα για τους μαθητές τους.
Ως γονέας με παιδιά στο δημοτικό, το γυμνάσιο και το λύκειο, θα μπορούσα να συνεχίσω γεμίζοντας ένα ολόκληρο βιβλίο με τα προσωπικά μου παραδείγματα, αλλά δεν θα σας κουράσω άλλο. Είμαι σίγουρος ότι όλοι έχετε αντιμετωπίσει ή έστω έχετε ακούσει στον στενό σας κοινωνικό κύκλο πολλές αντίστοιχες καταστάσεις.
Το παράδοξο βεβαίως είναι πως οι περισσότεροι Έλληνες, μετά από όλες αυτές τις δεκαετίες κεντρικού σχεδιασμού, αδυνατούν να φανταστούν ένα διαφορετικό εκπαιδευτικό σύστημα. Ακόμα και όταν προτείνεις τη δυνατότητα επιλογής σχολικού βιβλίου ακούς συχνά σχόλια όπως: «αυτό θα προκαλέσει χάος» ή «αυτά δεν γίνονται στην Ελλάδα».
Η νέα αυτή έκδοση στου ΚΕΦίΜ έχει ως στόχο να συμβάλει ουσιαστικά στην επίλυση αυτού του παραδόξου, αναλύοντας ένα κατ' εξοχήν θέμα ταμπού για την ελληνική κοινωνία: το κίνητρο του κέρδους στην εκπαίδευση. Οι περισσότεροι Έλληνες θα παραξενευτούν ακόμα και με το γεγονός ότι συζητούνται τέτοια σατανικά πράγματα στη χώρα που απαγορεύει συνταγματικά την ιδιωτική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι ίδιοι άνθρωποι, βέβαια, ξεχνούν ή αγνοούν ότι σήμερα στη χώρα μας το δημόσιο σύστημα προσχολικής εκπαίδευσης συνδυάζει με επιτυχία δημοτικούς και ιδιωτικούς κερδοσκοπικούς παιδικούς σταθμούς. Όπως γράφει ο James B. Stanfield στην εισαγωγή του βιβλίου για το ίδιο ακριβώς θέμα στην Αγγλία: «Καθώς αυτή η πολιτική καθορίζει πλέον τη φύση και τη μορφή της προσχολικής εκπαίδευσης σε όλη τη χώρα, οι πολιτικοί πρέπει να μας εξηγήσουν τους λόγους για τους οποίους το κίνητρο του κέρδους λειτουργεί ικανοποιητικά για την εκπαίδευση των πολύ μικρών παιδιών, αλλά όχι για τα παιδιά ηλικίας έξι ετών και πάνω».
Είμαι βέβαιος ότι όσοι μας τιμήσουν στην εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου και πολύ περισσότερο όσοι το διαβάσουν θα συμφωνήσουν μαζί μας ότι πολλά από τα πράγματα που θεωρούνται αδιανόητα στη χώρα μας είναι ακριβώς αυτά που πρέπει να γίνουν. Ότι ήδη συνιστούν την πραγματικότητα σε χώρες που οι Έλληνες θαυμάζουν, όπως η Σουηδία. Και πάνω απ' όλα ότι είναι εφικτά στη χώρα μας. Αρκεί κάποια στιγμή όλοι εμείς οι γονείς, αντί π.χ. να δηλώνουμε ψευδή στοιχεία κατοικίας ή να πληρώνουμε από την τσέπη μας για πράγματα που θεωρητικά παρέχει «δωρεάν» το δημόσιο σχολείο, να απαιτήσουμε από το κράτος να σταματήσει τον ασφυκτικό του εναγκαλισμό και να θεσμοθετήσει το κανονιστικό πλαίσιο που θα επιτρέπει την ανάδυση του εκπαιδευτικού συστήματος που αξίζουν τα παιδιά μας.
Σας περιμένουμε λοιπόν την Τετάρτη 23 Μαΐου και ώρα 7:00μμ στο Public της πλατείας Συντάγματος, για ένα θέμα που πρέπει να μας αφορά όλους.
*Ο Νίκος Ρώμπαπας είναι Εκτελεστικός Διευθυντής του ΚΕΦίΜ.
