Της Εύας Στάμου*
Η Ελλάδα εξακολουθεί να μην διαθέτει οργανωμένο σύστημα πρόληψης προβλημάτων ψυχικής υγείας. Πολίτες αβοήθητοι τόσο από την Πολιτεία όσο και από τους οικείους τους, που δεν καταφέρνουν πάντα να αναγνωρίσουν τα σημάδια της ψυχικής διαταραχής και να απευθυνθούν στους ειδικούς, γίνονται γνωστοί στο πανελλήνιο για τις αποτρόπαιες πράξεις τους.
Η συζήτηση ξεκινά συνήθως στα αστυνομικά δελτία, τις μεσημεριανές εκπομπές, και τα ενημερωτικά σάιτς αφότου παιχτεί δυστυχώς και η τελευταία πράξη κάποιας τραγωδίας που στερεί τη ζωή από ένα ή περισσότερα άτομα. Τα περιστατικά αυξάνονται, ο τρόμος εισβάλει στο σαλόνι μας μέσα από τις εκπομπές Ειδήσεων, νιώθουμε ανοχύρωτοι, απέναντι στους άλλους και απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό.
Η κοινή γνώμη συνταράζεται, παγώνει, αδυνατεί να καταλάβει τι οδηγεί κάποιον να σκοτώσει το παιδί του και να αυτοκτονήσει, όπως συνέβη στην περίπτωση της σαραντάχρονης μητέρας από τον Νέο Κόσμο. Οι πολίτες αναζητούν απαντήσεις για το τι έφταιξε – το ζήτημα όμως δεν είναι μόνο αυτό: είναι και να δούμε επιτέλους τι μπορεί να γίνει ώστε να αποφύγουμε παρόμοια συμβάντα στο μέλλον.
Τη στιγμή όμως που σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες οι πολίτες απαιτούν από τις Κυβερνήσεις τους ισόποση χρηματοδότηση για την σωματική και την ψυχική υγεία, στην Ελλάδα ο σχεδιασμός για τον τομέα της ψυχικής υγείας απουσιάζει από τις ατζέντες των κομμάτων, ακόμα κι από τις προεκλογικές διακηρύξεις τους -- και κανείς δεν παραξενεύεται.
Η μόνη λύση είναι η πρόνοια, η δημιουργία ενός συστήματος ενημέρωσης, στήριξης, και στοχευμένης βοήθειας σε όσους το έχουν ανάγκη. Το καλύτερο είναι να ξεκινήσουμε από τα σχολεία ώστε να προλάβουμε στα αρχικά στάδια τα προβλήματα του σχολικού εκφοβισμού και της ενδοοικογενειακής κακοποίησης, τους κάθε είδους εθισμούς, τις διατροφικές διαταραχές, την κατάθλιψη, ακόμα και τις πρώτες ενδείξεις της σχιζοφρένειας που εμφανίζονται συνήθως κατά τη διάρκεια της εφηβείας.
Μόνο έτσι θα αλλάξει σταδιακά ο τρόπος με τον οποίο οι Έλληνες πολίτες σκέφτονται για την ψυχική υγεία. Η λήψη νέων μέτρων που θα επηρεάσουν ή και θα διαμορφώσουν τις αντιλήψεις της κοινής γνώμης είναι απαραίτητη. Η επαρκής στελέχωση των μονάδων ψυχικής υγείας, η μείωση του χρόνου αναμονής στα δημόσια ιατρεία, ο ορθός συνδυασμός φαρμακολογίας και ομιλούσας θεραπείας, και η ολοκλήρωση της Αποασυλοποίησης, που εκκρεμεί εδώ και δεκαετίες, αποτελούν βασικές μεταρρυθμίσεις που θα αναμορφώσουν τον τομέα της ψυχικής υγείας και θα άρουν το στίγμα της ψυχικής νόσου.
Έχουμε ανάγκη: α) Την άμεση καταγραφή στοιχείων που θα μας επιτρέψει να μελετήσουμε την επιδημιολογία - το ποσοστό των πολιτών που έχει διαγνωστεί με κατάθλιψη, οξύ άγχος, κάποιον εθισμό, ή άλλη διαταραχή - ώστε να κατανοήσουμε το θέμα στις πραγματικές του διαστάσεις και να χαράξουμε ανάλογες πολιτικές υγείας παρέχοντας στους πάσχοντες μία σύγχρονη αγωγή. β) Καμπάνια ενημέρωσης και πρόληψης ώστε να καταρριφθούν προκαταλήψεις δεκαετιών. γ) Σταδιακή αύξηση της χρηματοδότησης για την ψυχική υγεία
.
Το πρόβλημα δεν είναι αφορά μόνο τον κεντρικό σχεδιασμό (ή μάλλον την απουσία του) – αφορά και τον κάθε πολίτη ξεχωριστά.
Ας σκεφτούμε πως οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε τα ψυχικά μας προβλήματα με τον επείγοντα τρόπο που αντιμετωπίζουμε τα σωματικά.
Ας βάλουμε φρένο στις χρόνιες αδιάγνωστες διαταραχές που μπορεί να οδηγήσουν κάποιους ακόμα και σε σοβαρά παραβατικές – ενίοτε εγκληματικές – πράξεις.
Ας συνειδητοποιήσουμε, εντέλει, ως κοινωνία ότι η θεραπεία της ψυχικής διαταραχής δεν είναι θέμα επιλογής, αλλά υποχρέωσης, τόσο του πάσχοντα όσο και της πολιτείας.
*Η κ. Εύα Στάμου είναι συγγραφέας και Δρ Ψυχολογίας.
