Πριν από λίγες εβδομάδες, ο Νίκολας Κριστόφ, στη δημοφιλή και επιδραστική στήλη του στους New York Times και με αφορμή τις ταραχές που οδήγησαν στην αποκαθήλωση ανδριάντων, αναρωτιόταν για ποια λάθη θα ψέγουν οι επόμενες γενιές στις ΗΠΑ τη δική του.
Πολύ ωραία ερώτηση και σπεύδουμε να την υιοθετήσουμε ως υπόθεση εργασίας.
Για ποια σημερινά μας λάθη θα μας ψέγουν οι επόμενες γενιές Ελλήνων;
Την ερώτηση αυτή τη μεταφέραμε σε παρέες φίλων και άναψε κάθε φορά ενδιαφέρουσες συζητήσεις. Κάποιοι είπαν ότι οι επόμενες γενιές θα μας προσάψουν ότι δεν μεταρρυθμίσαμε το ασφαλιστικό. Άλλοι έκαναν λόγο για την άρνησή μας να εκπονήσουμε ένα σχέδιο ενσωμάτωσης μεταναστών που τόσο πολύ τους χρειαζόμαστε στην ανάπτυξη της οικονομίας μας ενώ δεν έλειψαν κι αυτοί που αναφέρθηκαν στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Υπάρχει κάποιο κοινό χαρακτηριστικό στην αδυναμία μας να διαχειριστούμε μια σειρά από τόσο διαφορετικά ζητήματα; Τι συνδέει την αδυναμία μας να μεταρρυθμίσουμε το ασφαλιστικό μας σύστημα με την άρνησή μας να εκπονήσουμε στρατηγικές ενσωμάτωσης μεταναστών ή να συζητήσουμε για τη ριζική αναδιάρθρωση του δημόσιου τομέα;
Για εμάς η απάντηση είναι προφανής: το πρόβλημα βρίσκεται στην απροθυμία μας να είμαστε ειλικρινείς, το πρόβλημα είναι η άρνηση ή η αδυναμία μας να πούμε την αλήθεια.
Είναι εντυπωσιακό. Δεν λέμε την αλήθεια ακόμα κι όταν η συζήτηση περιορίζεται μεταξύ ομοϊδεατών. Στις δημόσιες συζητήσεις μας δεν παραδεχόμαστε ποτέ ποιο είναι το πρόβλημα, ποια η παθογένεια που πρέπει κάθε φορά να διορθωθεί. Διστάζουμε να τοποθετηθούμε κριτικά απέναντι στο κόμμα που ψηφίσαμε ακόμα κι όταν δεν βιοποριζόμαστε από κάποια προνομιακή σχέση με την εξουσία.
Αν και δεν είμαστε ψυχολόγοι η απροθυμία μας να συζητήσουμε με ειλικρίνεια πηγάζει από την απροθυμία μας να δεσμευτούμε απέναντι στη χώρα και το κοινωνικό σύνολα. Αν και τα πολιτισμικά και κοινωνικά πρότυπα τοποθετούν τις δεσμεύσεις υψηλά στο ελληνικό αξιακό σύστημα, αρνούμαστε να δεσμευτούμε απέναντι στην ίδια μας τη χώρα, να συνδεθούμε μαζί της αναγνωρίζοντας ότι κάθε μας απόφαση σχετίζεται ευθέως με το πως διαμορφώνεται η πραγματικότητα σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Μιλάμε για την Ελλάδα κτητικά, μας αρέσει να κομπάζουμε ως γόνοι ένδοξων προγόνων αλλά την ίδια στιγμή φερόμαστε ως ξένοι με όσα συμβαίνουν, λες και ψηφίζει πάντα κάποιος άλλος και ποτέ εμείς, λες και δεν έχουμε την παραμικρή ευθύνη, σε ατομικό επίπεδο, για όσα συμβαίνουν.
Αυτός είναι και ο λόγος που δεν συζητάμε ειλικρινά και δεχόμαστε κάθε είδους ψέμα. Η αλήθεια σημαίνει δέσμευση.
Πιστεύουμε λοιπόν ότι αν οι επόμενες γενιές μας ψέξουν σε κάτι θα είναι γι αυτά: για την άρνησή μας να είμαστε ειλικρινείς απέναντι στα προβλήματα της χώρας, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε ποτέ να τα συζητήσουμε στα σοβαρά και κυρίως για την αδυναμία μας να δεσμευτούμε απέναντί της αναλαμβάνοντας το βαθμό της ευθύνης για την ευημερία της που αναλογεί στον καθένα ξεχωριστά.
Πώς λύνεται αυτό; Είναι βέβαια θέμα άλλης συζήτησης αλλά έχουμε λόγους να πιστεύουμε ότι όλοι γνωρίζουμε την απάντηση.
