Το ελεύθερο εμπόριο βρισκόταν κάποτε στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Πράγματι, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Δανία και πολλά άλλα έθνη της Βόρειας Ευρώπης προσχώρησαν στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα για αυτόν ακριβώς τον λόγο.
*Γράφει ο Robert Tyler
Το όραμα ενός από κοινού ισχυρότερου εμπορικού μπλοκ που θα ανοιγόταν στον κόσμο ήταν τότε ευρέως αποδεκτό. Ωστόσο, φιλελεύθεροι οικονομολόγοι και πολιτικοί ευρωσκεπτικιστές εδώ και καιρό αμφισβητούν ως προς τα πραγματικά κίνητρα της ΕΕ όσον αφορά την προώθηση του ελεύθερου εμπορίου – και την περασμένη εβδομάδα η μάσκα τελικά βγήκε.
Κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας της στο Κολέγιο της Ευρώπης στη Μπριζ, η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν περιέγραψε τη δική της προσέγγιση στο εμπόριο που έχει χαρακτηριστεί από ορισμένους ως «πρώτα η Ευρώπη». Ενώ επέκρινε τις Ηνωμένες Πολιτείες για το γενναιόδωρο πρόγραμμα πράσινων επιδοτήσεων που εφαρμόζουν και θα χορηγήσει σε αμερικανικές οικογένειες και επιχειρήσεις χρήματα για να επενδύσουν σε αναδυόμενες καθαρές τεχνολογίες, ισχυρίστηκε ότι η Ευρώπη θα πρέπει να επανεξετάσει τις εμπορικές της σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Στην ομιλία της στους σπουδαστές αυτής της ελίτ σχολής ευρωγραφειοκρατών, η φον ντερ Λάιεν είπε: «Η νέα δυναμική βιομηχανική πολιτική των ανταγωνιστών μας απαιτεί μια δομική απάντηση». Και πρόσθεσε, «Τα πλαίσια κρατικών ενισχύσεων υπάρχουν για να διαφυλάττουν την πολύτιμη ενιαία μας αγορά. Αλλά εάν οι επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς φύγουν από την Ευρώπη, αυτό θα υπονόμευε την ενιαία αγορά. Και αυτός είναι ο λόγος που σκεφτόμαστε τώρα τρόπους για να απλοποιήσουμε και να προσαρμόσουμε τους κανόνες μας για τις κρατικές ενισχύσεις».
Στην πραγματικότητα, η Πρόεδρος της Επιτροπής σηματοδότησε ότι η ΕΕ θα γυρίσει πραγματικά την πλάτη της στο ελεύθερο εμπόριο έχοντας εγκαινιάσει μια νέα εποχή υψηλών δασμών και κρατικών επιδοτήσεων. Εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει να ανταγωνιστεί, τότε σύμφωνα με τη λογική αυτή πρέπει να ενεργήσει με τον ίδιο τρόπο με τους ανταγωνιστές της. Η άποψη στις Βρυξέλλες εδώ και αρκετό καιρό ήταν ότι στην εποχή των κινεζικών κρατικών επιχειρήσεων και του αμερικανικού προστατευτισμού είναι καιρός η ΕΕ να ενεργήσει πιο σκληρά έναντι τρίτων χωρών.
Όλα αυτά έρχονται μετά από μια πρόσφατη σύγκρουση με το Ηνωμένο Βασίλειο ως προς την αμοιβαία αναγνώριση προτύπων. Αντί η Επιτροπή να αποδεχτεί ότι το ΗΒ είναι ικανό να δημιουργήσει αξιόπιστους κανονισμούς για τον εαυτό του, απαίτησε την υιοθέτηση των ίδιων προτύπων.
Αυτό είναι σύμφωνο με το όραμα πολλών στις Βρυξέλλες να μετατρέψουν την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια οιονεί «ρυθμιστική υπερδύναμη». Οι επικριτές αυτής της πρότασης έχουν κατηγορηθεί ότι θέτουν σε κίνδυνο τους ευρωπαίους πολίτες – αλλά η πραγματικότητα είναι ότι η έννοια της «ρυθμιστικής υπερδύναμης» είναι μια πρώιμη γραμμή άμυνας για περαιτέρω προστατευτικά μέτρα.
Αυτό που αφελώς υποθέτουν οι υποστηρικτές της ΕΕ ως «Ρυθμιστικής Υπερδύναμης» είναι ότι όλα τα άλλα πρότυπα και οι κανονισμοί που δεν ορίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αυτομάτως κατώτερα – σαν να είναι ιδιαίτερα επισφαλείς χώρες η Ιαπωνία, ο Καναδάς ή η Νέα Ζηλανδία.
Η κριτική της Von der Leyen προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και η ανάδυση μιας εμπορικής πολιτικής του τύπου «πρώτα η Ευρώπη» δεν υπήρξε καθολικά ευπρόσδεκτη στις Βρυξέλλες. Η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Roberta Metsola, ευρωβουλευτής της Μάλτας, αντέδρασε αρνητικά στην ιδέα ενός εμπορικού πολέμου με την Αμερική. «Μπαίνουμε σε πόλεμο επιδοτήσεων; Θα σύστηνα πολύ μεγάλη επιφυλακτικότητα έναντι αυτής της προοπτικής, αλλά φοβάμαι όταν βλέπω να εντείνονται τα επιχειρήματα υπέρ του προστατευτισμού…» είπε σε ένα δείπνο του Politico.
Ωστόσο, οι φωνές υπέρ ενός αληθινά ελεύθερου εμπορίου στις Βρυξέλλες μειώνονται με ταχύ ρυθμό. Μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου, η συζήτηση για φιλόδοξες συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου και τη μείωση των κανονιστικών ρυθμίσεων έχουν τεθεί στο περιθώριο. Ακόμη και η παραδοσιακά φιλελεύθερη «Ομάδα Renew» στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει κατακλυστεί από φωνές προστατευτισμού – με το κόμμα του ίδιου του Γάλλου Προέδρου Μακρόν να ηγείται αυτής της εξέλιξης. Το φιλελεύθερο ελεύθερο εμπόριο οι φιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές έχουν πέσει σε δυσμένεια – και είναι δύσκολο να διακρίνουμε έναν δρόμο επιστροφής τους.
--
*Ο Robert Tyler είναι ο επικεφαλής σύμβουλος πολιτικής στο New Direction Foundation for European Reform με έδρα τις Βρυξέλλες.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 12 Δεκεμβρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της ιστοσελίδας Capx.co και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ – Μάρκος Δραγούμης.
