Τα υψηλά επίπεδα διαφθοράς και η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης βρίσκονται μεταξύ των ζητημάτων στην πρώτη γραμμή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Αλβανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίες αρχίζουν περισσότερα από 15 χρόνια μετά την αίτηση της χώρας για ένταξη στην ΕΕ.
Η πρώτη δέσμη κεφαλαίων των διαπραγματεύσεων με τα Τίρανα αφορά τα θεμελειώδη δικαιώματα και το Κράτος Δικαίου, παράλληλα όμως δύο ακόμη προβληματικοί τομείς, εκείνοι του δημοσιονομικού ελέγχου και των δημόσιων συμβάσεων βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα, καθώς η Αλβανία αντιμετωπίζει υψηλά επίπεδα διαφθοράς σε συνδυασμό με τις αργές δικαστικές διαδικασίες και κακές επιδόσεις όσον αφορά στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης. Μεταξύ των προϋποθέσεων που ετέθησαν μετά την αίτηση για ένταξη στην ΕΕ, στις 28 Απριλίου 2009, ήταν και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας.
Οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη στην ΕΕ τόσο της Αλβανίας, όσο και της Βόρειας Μακεδονίας, είχαν αρχικά προγραμματιστεί για τον Ιούλιο του 2022, αλλά έκτοτε δεν έχει ανοίξει κανένα κεφάλαιο. Στα τέλη του περασμένου μήνα οι μόνιμοι αντιπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες αποφάσισαν ομόφωνα να διαχωρίσουν τις δύο περιπτώσεις και να ανοίξουν επίσημα τα -συνολικά 35- κεφάλαια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τα Τίρανα, έπειτα από τα ανυπέρβλητα προς το παρόν προβλήματα των Σκοπίων με τη Βουλγαρία, που καθυστερούσαν την υποψηφιότητα της Αλβανίας, η οποία δεν ευθυνόταν για τα ζητήματα αυτά.
Οι ενταξιακές συνομιλίες έρχονται σε μία συγκυρία που αυξάνεται η εσωτερική πίεση στον πρωθυπουργό Έντι Ράμα, με την αντιπολίτευση να κατεβαίνει στους δρόμους, την περασμένη εβδομάδα, ζητώντας την παραίτησή του μετά τη φυλάκιση ενός μέλους του Δημοκρατικού Κόμματος του πρώην πρωθυπουργού Σαλί Μπερίσα με την κατηγορία της συκοφαντικής δυσφήμισης. Η αντιπολίτευση ισχυρίζεται ότι ο Ράμα κυβερνά με σιδηρά πυγμή, φιμώνει τους επικριτές του και καταχράται την εξουσία του για να μειώσει τους πολιτικούς του αντιπάλους. Ο ίδιος ο Μπερίσα βρίσκεται σε κατ' οίκον περιορισμό για κατηγορίες σχετικά με διαφθορά στις προηγούμενες κυβερνήσεις του. Είχε προηγηθεί η υπόθεση του Φρέντυ Μπελέρη, που παρ’ όλιγον να οδηγήσει σε βέτο της Αθήνας. Η αποφυλάκισή του συνέβαλε στην άρση των ελληνικών αντιρρήσεων για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.
Ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, δήλωσε πως «η Ελλάδα τήρησε στη διαδικασία την ενταξιακή της Αλβανίας, μια εποικοδομητική στάση, παρά την κρίση που υπήρξε τους τελευταίους 18 μήνες στις ευρωαλβανικές σχέσεις» και χαρακτήρισε τη σημερινή ημέρα «ορόσημο» για την εξέλιξη της ευρωπαϊκής πορείας όλων των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων.
Η κορυφαία αιτία ανησυχίας πάντως για την ΕΕ, σε σχέση με την υποψηφιότητα των Τιράνων, παραμένει η διάχυτη διαφθορά σε όλες τις πτυχές της δημόσιας ζωής και η επικρατούσα άποψη ότι είναι μέρος της αλβανικής καθημερινότητας που δεν πρόκειται να αλλάξει. Στην ετήσια αξιολόγησή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον περασμένο Νοέμβριο, σημείωνε ότι «παρά τη σχετική πρόοδο και τις συνεχείς προσπάθειες για την καταπολέμηση της διαφθοράς, η διαφθορά παραμένει τομέας σοβαρής ανησυχίας». Το ίδιο και στην ετήσια αξιολόγηση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ το 2023, όπου διαπιστώνεται ότι «η διαφθορά υπάρχει σε όλους τους τομείς και τα επίπεδα της κυβέρνησης».
Η τελευταία έκθεση της Κομισιόν αναφέρει ακόμη: «Η Αλβανία χρειάζεται πιο σταθερούς πολιτικούς θεσμούς. Ένα ισχυρό πολιτικό σύστημα πρέπει να είναι σε θέση να αντέχει στις προκλήσεις και τις κρίσεις για να διασφαλίσει την οικονομική ευημερία και ανάπτυξη. Ενώ τα θεσμικά όργανα της Αλβανίας έχουν συσπειρωθεί για να προετοιμαστούν για τα επόμενα στάδια της ενταξιακής διαδικασίας, η πολιτική πόλωση παραμένει ανησυχητική. Οι κοινοβουλευτικές διαδικασίες στην Αλβανία διακόπτονται συχνά στην αίθουσα της Ολομέλειας λόγω των βαθιών διαιρέσεων μεταξύ της κυβέρνησης και του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης».
«Στο παρελθόν η Αλβανία έχει επαινεθεί για όσα έχει επιτύχει στην καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος», δηλώνει στο Euronews η Ιλιριάνι Γκιόνι, αναλύτρια στο Carnegie Europe. «Χρειάζεται ακόμη να κάνει πολλά περισσότερα. Πρέπει να προσφέρει περισσότερα και στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και της ελευθερίας της έκφρασης».
Στο πεδίο της οικονομίας, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η Αλβανία διαθέτει μία από τις πιο ανθεκτικές οικονομίες στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Το δημόσιο χρέος της έφτασε σε χαμηλό επίπεδο 12 ετών το 2023, πέφτοντας κάτω από το 60% για πρώτη φορά από το 2011.
Η Ιλιριάνι Γκιόνι πιστεύει ότι η δέσμευση της Αλβανίας να ευθυγραμμιστεί με τους «27» μπορεί να βοηθήσει στην προώθηση των μεταρρυθμίσεων προκειμένου να επιτύχει την ένταξή της στην ΕΕ.
Στα υπέρ του ο Ράμα έχει επίσης την πλήρη ταύτιση της Αλβανίας με την Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας της ΕΕ, όπως και με τις θέσεις του ΝΑΤΟ, έχοντας ευθυγραμμιστεί με τη Δύση περισσότερο από οποιανδήποτε άλλη χώρα των Δυτικών Βαλκανίων που εντάχθηκε μετά το 2009 στη Συμμαχία.
Ο Έντι Ράμα έχει θέσει ως φιλοδοξία να είναι έτοιμη η Αλβανία για ένταξη μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας, δίνοντας προτεραιότητα στην καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος στη μεταρρυθμιστική του ατζέντα.
«Αυτή τη στιγμή ξεκινάμε με πολύ ξεκάθαρες ιδέες, με πολύ ισχυρή βούληση και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι θα πετύχουμε αυτό που πρέπει να πετύχουμε, δηλαδή την ένταξη της Αλβανίας στην ΕΕ έως το 2030», έγραψε ο Έντι Ράμα σε ανάρτησή του στο Χ. Ο Αλβανός πρωθυπουργός, ήταν αυτοπροσώπως παρών στη συνεδρίαση των υπουργών Εξωτερικών της Ένωσης στο Λουξεμβούργο, όπου αποφασίστηκε το άνοιγμα των διαπραγματευτικών κεφαλαίων.
Ωστόσο, υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος για την Αλβανία και ο στόχος του 2030 φαντάζει υπερβολικά αισιόδοξος, καθώς οι ενταξιακές συνομιλίες μπορεί να διαρκέσουν πολύ περισσότερο από δέκα χρόνια. Το γειτονικό Μαυροβούνιο έχει διανύσει πολύ μεγαλύτερη απόσταση στη διαδικασία, και παρόλο που άνοιξε το πρώτο της διαπραγματευτικό κεφάλαιο πριν από 12 χρόνια, έχει ακόμη 30 κεφάλαια από τα 33 που πρέπει να κλείσει.
