Η αντεπίθεση των Ουκρανών στα δυτικά σύνορα της Ρωσίας, την προηγούμενη εβδομάδα, και η αντίδραση της Μόσχας μετά από 12 ώρες συνεχούς προέλασης των ουκρανικών δυνάμεων, πιστοποιεί με τον πιο εύγλωττο τρόπο τόσο το μέγεθος του αιφνιδιασμού, όσο και την αποτυχία των μυστικών υπηρεσιών της να προλάβουν τις εξελίξεις. Παρωχημένες πληροφορίες, αντικρουόμενες ενημερώσεις και πανικός επικρατούσαν για μεγάλο διάστημα.
Ώρες πριν από την αντεπίθεση των ουκρανικών στρατιωτικών δυνάμεων στη Ρωσία, δεν υπήρχε κανένα σημάδι από την πλευρά της Μόσχα που να υποδείκνυε πως κάτι δεν πήγαινε καλά, αναφέρει αρχικά στην ανάλυσή του το Reuters, παραθέτοντας τα γεγονότα που σκιαγραφούν την κατάσταση στη Ρωσία.
Τα μεσάνυχτα της 6ης Αυγούστου, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας γνωστοποιούσε πως πάνω από 2.500 μέλη του συντάγματος που ήταν υπεύθυνα για την κατάληψη μιας πόλης στην ανατολική Ουκρανία, θα παρασημοφορούνταν για τον ηρωισμό τους.
Αργότερα το ίδιο πρωί, καθώς η Ουκρανία ξεκινούσε τη μεγαλύτερη εισβολή στη Ρωσία από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το υπουργείο δημοσίευε βίντεο που έδειχνε τον στρατηγό Βαλέρι Γερασίμοφ, αρχηγός του επιτελείου των ενόπλων δυνάμεων, να επισκέπτεται μια ζώνη μάχης στην Ουκρανία. Άκουσε αναφορές από διοικητές και έθεσε «καθήκοντα για περαιτέρω ενέργειες», όπως είπε ο ίδιος.
Το βίντεο δεν διευκρινίζει την ακριβή ώρα της επίσκεψης, αλλά δεν μαρτυρά καμία ανησυχία ή γνώση των γεγονότων που εκτυλίσσονται στη δυτική περιοχή του Κουρσκ της Ρωσίας και απειλούν να αλλάξουν την πορεία του δυόμισι ετών πολέμου.
Ο πανικός εξαπλώθηκε γρήγορα στους ντόπιους Ρώσους κατοίκους τις πρώτες πρωινές ώρες της αντεπίθεσης, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες των Αρχών να τους διαβεβαιώσουν ότι όλα ήταν υπό έλεγχο, σύμφωνα με το Reuters που επικαλείται δημόσιες δηλώσεις, αναρτήσεις αναστήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και βίντεο από την περιοχή, που κατέγραψε την είσοδο των ουκρανικών δυνάμεων σε ρωσικό έδαφος.
Η ιδέα ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να αντιστρέψει τα δεδομένα στον πόλεμο με την εισβολή στο έδαφος του πολύ μεγαλύτερου γείτονά της, φαινόταν αδιανόητη στους περισσότερους πριν από την περασμένη εβδομάδα. Η επιχείρηση-σοκ ήγειρε ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα της ρωσικής επιτήρησης, καθώς και την εμβέλεια των συνοριακών οχυρώσεων και των δυνάμεων που τις φυλούν.
«Οι Ρώσοι υπέστησαν πλήρη αποτυχία των μυστικών υπηρεσιών τους σ’αυτήν την περίπτωση» σημειώνει ο Γάλλος στρατιωτικός αναλυτής Γιοχάν Μισέλ, ερευνητής στο ινστιτούτο IESD στη Λυών.
Με τις δυνάμεις της Ουκρανίας να υποχωρούν στην ανατολική Ουκρανία, μία από τις πιο στρατηγικές ζώνες του μετώπου, η Μόσχα ενδέχεται να είκασε πως το Κίεβο δεν θα ρίσκαρε κάτι τόσο παρακινδυνευμένο, το οποίο ακόμη και τώρα δεν είναι καθόλου σαφές ότι θα αποδώσει, προσθέτει ο Μισέλ.
«Θα το κατανοούσα πως δύσκολα οι Ρώσοι θα προέβλεπαν πως θα μπορούσε να συμβεί κάτι τόσο μεγάλο», είπε.
Οι ουκρανικοί στόχοι στο Κουρσκ περιλαμβάνουν την απόσπαση της προσοχής των ρωσικών δυνάμεων από τη γραμμή του μετώπου στην ανατολική περιοχή του Ντονέτσκ. Αντιθέτως, τις τελευταίες ημέρες οι μάχες έχουν ενταθεί στην περιοχή αυτή και οι κίνδυνοι για την Ουκρανία αυξάνονται καθώς επιχειρεί να διατηρήσει τα εδάφη στο Κουρσκ.
Ένας Ρώσος βουλευτής και πρώην αξιωματούχος του στρατού, ο Αντρέι Γκουρουλιόφ δήλωσε σε τηλεοπτική συνέντευξή του δύο ημέρες μετά την εισβολή στο Κουρσκ, πως οι ηγέτες του ρωσικού στρατού είχαν λάβει προειδοποιητικές αναφορές περίπου ένα μήνα πριν για προετοιμασίες ουκρανικού πλήγματος, προειδοποιήσεις που ωστόσο δεν εισακούστηκαν.
Το απόγευμα της 7ης Αυγούστου, ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν και ο Γερασίμοφ, έκαναν τις πρώτες δημόσιες δηλώσεις τους για τις εξελίξεις στο Κουρσκ, τις οποίες ο Πούτιν χαρακτήρισε «άλλη μια μεγάλη πρόκληση» από την Ουκρανία.
Ο Γερασίμοφ, που μόλις είχε επιστρέψει από το ταξίδι του, είπε στον Πούτιν στα τηλεοπτικά σχόλια ότι οι ρωσικές δυνάμεις «αναχαίτισαν» μια δύναμη έως και 1.000 Ουκρανών στρατιωτών από το να προωθηθεί βαθιά μέσα στην περιοχή του Κουρσκ.
Όπως σημειώνει ο ερευνητής στο ινστιτούτο IESD στη Λυών, δεν είναι σαφές αν ο Γερασίμοφ έλαβε παραπλανητικές αναφορές από τους υφισταμένους του ή αν ένιωσε αναγκασμένος να μεταφέρει καλά νέα στον Πούτιν μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες και συμπλήρωσε ότι σε τέτοιες καταστάσεις «οι Ρώσοι αξιωματούχοι λένε αυτό που νομίζουν ότι το αφεντικό θέλει να ακούσει ή να δει δημόσια εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή», σημειώνει ο Μισέλ.
Καθυστερημένες και αντικρουόμενες πληροφορίες
Χρειάστηκαν περίπου 12 ώρες από τη στιγμή της εισβολής, την οποία ο Γερασίμοφ καθόρισε στις 5.30 τα ξημερώματα της 6ης Αυγούστου, για να αναγνωρίσει δημοσίως το υπουργείο Άμυνας ότι η Ουκρανία είχε επιτεθεί στα σύνορα.
Ο περιφερειακός κυβερνήτης του Κουρσκ, Αλεξέι Σμιρνόφ, μόλις λίγους μήνες στη συγκεκριμένη θέση, ήταν αυτός που κλήθηκε να καλύψει το επικοινωνιακό κενό και να συντονιστεί με τις υπηρεσίας άμυνας και ασφάλειας που ήταν υπεύθυνες για την προστασία των συνόρων.
Στην πρώτη από τις πολλές αναρτήσεις στο Telegram στις 6 Αυγούστου, ο Σμιρνόφ εξέδωσε προειδοποιήσεις για πυραύλους στις 1:51 και 3:11 π.μ. τοπική ώρα, προτρέποντας τους κατοίκους να καλυφθούν. Στις 3:15, δήλωσε ότι η αεράμυνα είχε εξουδετερώσει τρία εισερχόμενα ουκρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Στις 6:16, άλλα 1 ακόμη.
Οι περιοχές εκατέρωθεν των συνόρων είναι εξοικειωμένες στις πυραυλικές επιθέσεις και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Ωστόσο, τα πλήγματα κατά του Κουρσκ, τα οποία κατέγραψε ο Σμιρνόφ σε αναρτήσεις στο Telegram, ήταν περισσότερο από το συνηθισμένο επίμονα για τις προηγούμενες 10 ημέρες. Μεταξύ των στόχων που επλήγησαν ήταν αποθήκες πετρελαίου, υποσταθμοί ηλεκτρικής ενέργειας και, σύμφωνα με τον ουκρανικό στρατό, μια εγκατάσταση αποθήκευσης όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού.
Από τις, περίπου, 5 το πρωί, ο συναγερμός άρχισε να διασπείρεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι κάτοικοι της περιοχής ανέφεραν ότι ο βομβαρδισμός στη Σούντζα, μια ρωσική πόλη στα σύνορα, συνεχιζόταν για τρεις ώρες.
Μια ροή αναρτήσεων εμφανίστηκε στο κανάλι «Native Sudzha» το κοινωνικό δίκτυο VKontakte, που έλεγε «συμβουλεύουμε τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τη Σούντζα» στις 7:34 π.μ., χωρίς να είναι σαφές από που προέρχονται οι πληροφορίες, ενώ, για τους πολίτες δεν ήταν σαφές αν οι πληροφορίες και οι προειδοποιήσεις προέρχονταν από επίσημες πηγές.
Μέχρι τις 8:15 π.μ. η Native Sudzha έκανε λόγο για «ενεργές μάχες στα σύνορα». Οι άνθρωποι δέχονταν προειδοποιήσεις να προσέχουν τα drone και τα βλήματα που δεν έχουν ανατιναχθεί. Ωστόσο, να δημοφιλές ρωσικό πολεμικό ιστολόγιο αντίκρουε αυτές τις πληροφορίες.
Το κανάλι Telegram «Two Majors», με πάνω από ένα εκατομμύριο followers, ανέφερε ότι μια μικρή ομάδα «του εχθρού» είχε καταφέρει να φτάσει μόνο μέχρι 300 μέτρα εντός του ρωσικού εδάφους και στη Ρωσία και πως είχε εξουδετερωθεί». Έκανε λόγο δε, για επιχείρηση στημένη από ουκρανικές «μονάδες TikTok» ως άσκηση των μέσων ενημέρωσης.
«Όλα υπό... έλεγχο»
Λίγο μετά τις 10 το πρωί, ο κυβερνήτης Smirnov επιβεβαίωσε για πρώτη φορά ότι η Ουκρανία είχε επιχειρήσει αντεπίθεση, αλλά είπε ότι οι Ρώσοι στρατιώτες και οι συνοριοφύλακες της υπηρεσίας ασφαλείας FSB είχαν «αποτρέψει» την παραβίαση των συνόρων. Ήταν η πρώτη από τις πολυάριθμες δηλώσεις που επρόκειτο να διαψευστούν γρήγορα από τα γεγονότα.
Λίγο πριν το μεσημέρι, το υπουργείο Άμυνας δημοσίευσε το βίντεο τον αρχηγό του επιτελείου των ενόπλων δυνάμεων, στρατηγό Βαλέρι Γερασίμοφ, να επισκέπτεται θέσεις των Ρώσων στην Ουκρανία. Στα γεγονότα που εξελίσσονταν στο Κουρσκ το Υπουργείο δεν έκανε καμία αναφορά.
Το ίδιο και το Κρεμλίνο, με τον εκπρόσωπο Ντμίτρι Πεσκόφ να βρίσκεται σε καλοκαιρινές διακοπές. «Πείτε μου σας παρακαλώ, είναι αλήθεια ότι ουκρανικά τανκς έχουν εισχωρήσει στη Σούντζα και τον Νταρίνο;», ανάρτησε στο Telegram ένας χρήστης, ο «Νέστικ».
Ποιοι έχουν την ευθύνη των συνόρων
Η ευθύνη για την υπεράσπιση των ρωσικών συνόρων μοιράζεται μεταξύ των τακτικών στρατευμάτων, των συνοριακών δυνάμεων της FSB και της εθνικής φρουράς. Ο κυβερνήτης Σμιρνόφ αναφερόταν προφανώς σε αυτές τις διάφορες υπηρεσίες όταν δήλωνε το απόγευμα της πρώτης ημέρας ότι συναντήθηκε με «εκπροσώπους των υπηρεσιών ασφαλείας».
Ήδη, ακύρωνε τις αρχικές δηλώσεις του πως οι ρωσικές δυνάμεις είχαν αποτρέψει τη διάρρηξη των συνόρων. «Η κατάσταση στην περιοχή των συνόρων παραμένει δύσκολη, αλλά η άμυνά μας εργάζεται με επιτυχία για να καταστρέψει τον εχθρό», είπε ο Σμίρνοφ.
Στις 17:05 το απόγευμα, το υπουργείο Άμυνας αναφέρθηκε για πρώτη φορά στην εισβολή και δήλωσε ότι η Ρωσία μετέφερε εφεδρείες στην περιοχή.
«Τα στρατεύματα που καλύπτουν τα κρατικά σύνορα, μαζί με μονάδες των συνοριακών στρατευμάτων της FSB της Ρωσίας, αποκρούουν τις επιθέσεις και σφυροκοπούν τον εχθρό στην περιοχή των κρατικών συνόρων και στις εφεδρείες του στην περιοχή Sumy (της Ουκρανίας)», σημείωσε.
Στην ενημέρωση της 7ης Αυγούστου, ο Γερασίμοφ διαβεβαίωνε τον Πούτιν: «Η επιχείρηση θα τελειώσει με τη συντριβή του εχθρού».
Δέκα ημέρες αργότερα, με περισσότερους από 100.000 Ρώσους να έχουν εκτοπιστεί και την Ουκρανία να διεκδικεί τον έλεγχο περισσότερων από 1.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων της περιοχής του Κουρσκ, οι δυνάμεις της Μόσχας απέχουν ακόμη πολύ από την επίτευξη αυτού του στόχου, καταλήγει το Reuters.
