Ενώ διανύουμε την 3η εβδομάδα του πολέμου στο Ισραήλ και στη Γάζα, ο Ερντογάν προκαλεί το Ισραήλ, του Δυτικούς, αλλά και κάποιες χώρες του Κόλπου, αποκαλώντας τη Χαμάς «απελευθερωτική ομάδα», ενώ παράλληλα υπέγραψε την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
Ποια είναι τα κίνητρα πίσω από αυτές τις κινήσεις του Ερντογάν και τι σημαίνει αυτό για το ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή, τις σχέσεις με τις ΗΠΑ και τα πολυπόθητα για την Τουρκία F-16, καθώς και τις διμερείς σχέσεις με την Ελλάδα; Ο κ. Γουλφάνγκο Πίκολι, συμπρόεδρος της εταιρείας πολιτικού ρίσκου Teneo, αναλύει αυτά τα θέματα στη Μαριλίζα Αναστασοπούλου για το Liberal.
«Η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση, αλλά μία ομάδα απελευθερωτών και μουτζαχεντίν που πολεμάει για να προστατέψει τα εδάφη και τους πολίτες της» είπε ο Ερντογάν σε μία εμπρηστική ομιλία του στο τουρκικό κοινοβούλιο, γκρεμίζοντας έτσι όλες τις γέφυρες με το Ισραήλ και πυροδοτώντας τις αντιδράσεις των Δυτικών, οι οποίοι ορίζουν τη Χαμάς ξεκάθαρα ως τρομοκρατική οργάνωση.
Για ποιο λόγο αποφάσισε ο Ερντογάν μετά από 2,5 εβδομάδες να απομακρυνθεί από τη σχετικά πιο μετριοπαθή στάση του και να υποστηρίξει τόσο ανοικτά τη Χαμάς;
«Νομίζω ότι από την αρχή ήταν εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι αδύνατο, για τον Ερντογάν να κρατήσει μια μετριοπαθή στάση στο θέμα Παλαιστινίων και της Χαμάς. Δεν είναι όμως μόνο ο Ερντογάν, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών κομμάτων στην Τουρκία που υποστήριξε αυτή τη θέση. Ήταν δύσκολο να διατηρηθεί μία ισορροπία και με την εξέλιξη των γεγονότων επί του εδάφους, δηλαδή με τους βομβαρδισμούς του Ισραήλ στη Γάζα και τις απώλειες των άμαχων, του ήταν αδύνατο να μην υιοθετήσει αυτή την στάση. Υπήρχε, επίσης, ένα ισχυρό στοιχείο απογοήτευσης για τον Ερντογάν από τη στάση της Δύσης, όπου, τις πρώτες ημέρες τουλάχιστον, υπήρχε η εντύπωση ότι έδιναν μια λευκή επιταγή στο Ισραήλ, αν και στη συνέχεια είδαμε κάποιες αλλαγές. Τέλος, υπήρξε μία ενόχληση γιατί ο Μπλίνκεν, στην αρχική του περιοδεία δεν έδωσε μεγάλη προσοχή στην Τουρκία.
Γι' αυτό ο Ερντογάν αποφάσισε να βγει και να πει αυτό που όλοι γνώριζαν, δηλαδή ότι η Τουρκία πάντα έβλεπε τη Χαμάς με θετικό τρόπο και στη συνέχεια να επικρίνει τη Δύση και το Ισραήλ για τη συμπεριφορά τους και να τονίσει τα διπλά μέτρα και σταθμά σε σύγκριση με αυτό που συμβαίνει μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Πριν από τον Ερντογάν, τις προηγούμενες ημέρες, είχαμε ήδη δει την οικογένειά του να παίρνει ανάλογη θέση. Ο γιος του, ο Μπιλάλ, συμμετείχε σε μια φιλοπαλαιστινιακή διαδήλωση και ο γαμπρός του, Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ, συνιδιοκτήτης της τουρκικής αμυντικής εταιρείας Baykar, έκανε tweet όπου μιλάει για «γενοκτονία των Παλαιστινίων» και προσφέρει 10 εκατομμύρια δολάρια ανθρωπιστικής βοήθειας.
Νομίζω ότι ήταν απλώς θέμα χρόνου ο Ερντογάν να πάρει τη θέση αυτή τη θέση, η οποία δεν πιστεύω ότι μπορεί να ανατραπεί» καταλήγει ο κ. Πίκολι.
Ο Ερντογάν εδώ και χρόνια υποστηρίζει ότι η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση, αλλά «μαχητές της αντίστασης», ενώ πλέον τους έφτασε στο σημείο να τους αποκαλεί «απελευθερωτές». Τι ρόλο, όμως, μπορεί να παίξει η Τουρκία σε αυτή τη διαμάχη;
«Με τη χερσαία επίθεση, που αναμένεται να πραγματοποιηθεί από στιγμή σε στιγμή και το πιο υψηλό ανθρωπιστικό κόστος που αυτό συνεπάγεται, νομίζω ότι ο Ερντογάν δεν μπορεί παρά να διπλασιάσει τη ρητορική του. Άλλωστε η Τουρκία δεν μπορεί να κάνει και κάτι άλλο, πέραν του να παράσχει ανθρωπιστική βοήθεια» εξηγεί ο κ. Πίκολι.
Όσο αφορά τις αρχικές δηλώσεις τις Τουρκίας να παίξει το ρόλο του διαμεσολαβητή «δεν ήταν ποτέ σε θέση να παίξει αυτόν το ρόλο και το γνώριζε από την αρχή. Ήταν πολύ κοντά στη Χαμάς και δεν είχε την επιρροή που έχουν οι Καταριανοί.
Συνεπώς, η επανεκκίνηση των σχέσεων με το Ισραήλ χάθηκε. Το ίδιο ισχύει δυνητικά και για την επανεκκίνηση μετεκλογικά των σχέσεων με την Ελλάδα, πιθανώς και με κάποιες χώρες του Κόλπου, ενώ αναφορικά στην Αμερική, με την οποία δεν υπήρξε επανεκκίνηση, οι σχέσεις θα γίνουν ακόμη πιο περίπλοκες. Ανά πάσα στιγμή, αν ο Ερντογάν πιστεύει ότι είναι πιο βολικό γι' αυτόν να πάρει μια πιο επιθετική στάση, θα το κάνει, χωρίς δισταγμό» υποστηρίζει ο κ. Πίκολι.
Αναφερθήκαμε στο ότι αυτή την περίοδο οι διμερείς σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας βρίσκονται σε σχετική νηνεμία και ζητήσαμε από τον κύριο Πίκολι να μας σχολιάσει κατά πόσο τα γεγονότα στη Γάζα και στην ευρύτερη περιοχή μπορούν να τις επηρεάσουν.
«Αυτή την περίοδο δεν είναι μόνο οι περιφερειακές υποθέσεις, αλλά και η οικονομία της Τουρκίας που είναι αρκετά ασταθής. Εξακολουθούν να μην είναι σε θέση να προσελκύσουν χρήματα από το εξωτερικό και η στάση τους υπέρ της Χαμάς δεν θα βοηθήσει. Θα είναι ενδιαφέρον να δούμε ποια θα είναι η αντίδραση των χωρών του Κόλπου, γιατί εκεί ποντάρουν για να πάρουν χρήματα.
Συνεπώς, υπάρχουν πολλά θέματα στην ατζέντα του Ερντογάν, και δεν υπάρχει η ανάγκη να ανοίξει ένας νέος δύσκολος φάκελος με την Ελλάδα αυτή την περίοδο. Όταν όμως πλησιάσουμε προς τις τοπικές εκλογές της Τουρκίας την ερχόμενη άνοιξη, αν νιώσει ότι οι δημοσκοπήσεις δεν είναι εκεί που πρέπει, τότε ίσως σκεφτεί αν αξίζει να αλλάξει πάλι στάση. Αυτό θα φανεί από τον Ιανουάριο και μετά» καταλήγει ο κ. Πίκολι.
Ρωτήσαμε τον κ. Πίκολι για το χρονισμό της απόφασης του Ερντογάν να υπογράψει την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, η οποία αναμένεται να επικυρωθεί από το τουρκικό κοινοβούλιο, ενδεχομένως την ερχόμενη εβδομάδα.
«Η σουηδική συμφωνία από την αρχή ήταν ένα ζήτημα του πότε και όχι του αν» εξηγεί ο κ. Πίκολι. «Ο Ερντογάν υποσχέθηκε κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ ότι θα το έκανε μόλις άνοιγε ξανά το Κοινοβούλιο και αναγκάστηκε να το καθυστερήσει, επειδή τότε υπήρξε η επίθεση του PKK. Το PKK, ήταν ένα από τα βασικά ζητήματα όσον αφορά τα θέματα μεταξύ της Σουηδίας και της Τουρκίας, αλλά στη συνέχεια ο Ερντογάν έπρεπε να κινηθεί για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, όσο περισσότερο το καθυστερεί, χάνει την επιρροή του πάνω σε αυτό. Δεύτερον, συνειδητοποιεί ότι η στάση που υιοθετεί υπέρ της Χαμάς σίγουρα θα εκνευρίσει πολλές χώρες του ΝΑΤΟ, ιδίως τις ΗΠΑ και ίσως έτσι προσπαθεί να κατευνάσει τους Αμερικανούς.
Επίσης, οι Αμερικανοί ξεκαθάρισαν ότι αν η Τουρκία δεν προχωρήσει, η Ελλάδα θα πάρει τα F-35 σε κάθε περίπτωση. Οπότε, πήραν το μήνυμα από τις ΗΠΑ, ότι αν θέλουν τα F-16, να προσπαθήσουν να κινηθούν και τα δύο ταυτόχρονα».
Επισημάναμε ότι οι ΗΠΑ εξέλεξαν μόλις έναν ακραία συντηρητικό ρεπουμπλικάνο για πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων και επίσης, υπάρχει δικομματική στήριξη στο Ισραήλ, συνεπώς οι δηλώσεις του Ερντογάν υπέρ της Χαμάς είναι πιθανό να πυροδοτήσουν περαιτέρω αντιδράσεις στο να αποκτήσει η Τουρκία τα F16 και ζητήσαμε τον κ Πίκολι να μας σχολιάσει σχετικά.
«Εφόσον το τουρκικό κοινοβούλιο επικυρώσει την ένταξη της Σουηδίας, αναμένουμε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ να βγάλει ανακοίνωση επικροτώντας την τουρκική κυβέρνηση και στη συνέχεια να αρχίσει να ασκεί πίεση. Ωστόσο αυτή τη στιγμή είναι δύσκολο να πούμε πόσο μακριά μπορεί να φτάσει. Σίγουρα, το ισραηλινό ζήτημα δεν θα βοηθήσει. Η Τουρκία όμως, σε αυτή τη φάση, δεν αναμένει άμεση ψηφοφορία από το Κογκρέσο και της είναι αρκετό ένα θετικό μήνυμα από την εκτελεστική εξουσία. Στο Κογκρέσο, υπάρχει μια συνειδητοποίηση ότι τα πράγματα είναι περίπλοκα, ακόμη και με τον Μενέντεζ εκτός αυτή την περίοδο.
Ωστόσο, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι ακόμα και αν το Κογκρέσο δώσει πράσινο φως, τα πρώτα F-16, δεν θα φτάσουν στην Τουρκία πριν το 2028-2029 το νωρίτερο, γιατί όλο το σύστημα είναι υπερφορτωμένο και πρέπει πρώτα να κατασκευαστούν. Οπότε μιλάμε για πέντε χρόνια, μέσα στα οποία πολλά μπορούν να συμβούν» καταλήγει ο κ. Πίκολι.
