Το κοινοβούλιο του Ιράκ προωθεί μια τροποποίηση του νόμου περί «προσωπικής κατάστασης», που θα επιτρέψει στις θρησκευτικές αρχές του Ιράκ, και όχι στους κρατικούς φορείς, να ρυθμίζουν θέματα γάμου και κληρονομιάς εις βάρος των θεμελιωδών δικαιωμάτων, δήλωσε την Παρασκευή (16/08), το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch). Το ιρακινό κοινοβούλιο, το οποίο ολοκλήρωσε την πρώτη ανάγνωση του νομοσχεδίου στις 4 Αυγούστου 2023, θα έχει δύο ακόμη αναγνώσεις του νομοσχεδίου και μια συζήτηση προτού αποφασίσει αν θα το ψηφίσει ως νόμο.
Εάν ψηφιστεί, η τροπολογία θα έχει καταστροφικές συνέπειες για τα δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών που κατοχυρώνονται από το διεθνές δίκαιο, καθώς θα επιτρέπει τον γάμο για κορίτσια ηλικίας μόλις 9 ετών, θα υπονομεύει την αρχή της ισότητας στο ιρακινό δίκαιο και θα καταργεί την προστασία των γυναικών όσον αφορά το διαζύγιο και την κληρονομιά. Ο παιδικός γάμος θέτει τα κορίτσια σε αυξημένο κίνδυνο σεξουαλικής και σωματικής βίας, δυσμενών συνεπειών για τη σωματική και ψυχική τους υγεία, καθώς και άρνησης πρόσβασης στην εκπαίδευση και την απασχόληση.
«Η ψήφιση αυτού του νομοσχεδίου από το ιρακινό κοινοβούλιο θα είναι ένα καταστροφικό βήμα προς τα πίσω για τις ιρακινές γυναίκες και τα κορίτσια και τα δικαιώματα για τα οποία έχουν αγωνιστεί σκληρά για να κατοχυρωθούν στο νόμο», δήλωσε η Sarah Sanbar, ερευνήτρια για το Ιράκ στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. «Η επίσημη νομιμοποίηση του παιδικού γάμου θα στερήσει από αμέτρητα κορίτσια το μέλλον και την ευημερία τους. Τα κορίτσια ανήκουν στο σχολείο και στην παιδική χαρά, όχι σε ένα νυφικό».
AP Photo/Hadi Mizban
Το σχέδιο τροπολογίας θα νομιμοποιήσει, αντί να προσπαθήσει να αντιστρέψει, το σημαντικό και αυξανόμενο πρόβλημα των παιδικών γάμων στο Ιράκ, δήλωσε το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Ιρακινές ομάδες για τα δικαιώματα και ακτιβιστές έχουν βγει στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για την τροπολογία, και μια ομάδα περισσότερων από 15 γυναικών βουλευτών από διάφορα κόμματα έχουν ενωθεί για να αντιταχθούν στην ψήφισή της. Το κοινοβούλιο πρότεινε παρόμοιες τροποποιήσεις του νόμου περί προσωπικής κατάστασης το 2014 και ξανά το 2017, οι οποίες απέτυχαν να περάσουν.
Σύμφωνα με το σχέδιο τροπολογίας, τα ζευγάρια που συνάπτουν γαμήλιο συμβόλαιο θα μπορούσαν να επιλέξουν αν θα ισχύουν οι διατάξεις του νόμου περί προσωπικής κατάστασης ή οι διατάξεις συγκεκριμένων ισλαμικών σχολών νομολογίας. Εάν τα ζευγάρια ανήκουν σε διαφορετικές σχολές σκέψης, θα ίσχυε η σχολή που ακολουθείται από την αίρεση του συζύγου.
Για παράδειγμα, η σχολή νομολογίας Jaafari, την οποία ακολουθούν πολλοί σιίτες μουσουλμάνοι στο Ιράκ, επιτρέπει τον γάμο κοριτσιών από 9 ετών και αγοριών από 15 ετών. Ο νόμος για την προσωπική κατάσταση ορίζει τη νόμιμη ηλικία γάμου στα 18 έτη ή στα 15 έτη με την άδεια δικαστή και ανάλογα με την «ωριμότητα και τη φυσική ικανότητα» του παιδιού, γεγονός που ήδη αντιβαίνει στα διεθνή νομικά πρότυπα και τις βέλτιστες πρακτικές.
Το σχέδιο τροπολογίας θα επικυρώνει επίσης τους μη εγγεγραμμένους γάμους, οι οποίοι τελούνται από θρησκευτικούς ηγέτες αλλά δεν καταχωρίζονται νομικά και είναι παράνομοι σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο περί προσωπικής κατάστασης. Η τροπολογία θα καταργούσε επίσης τις ποινικές κυρώσεις για τους άνδρες που συνάπτουν αυτούς τους γάμους και θα επέτρεπε στους θρησκευτικούς ηγέτες, αντί για τα δικαστήρια, να οριστικοποιούν τους γάμους.
Οι μη καταχωρημένοι γάμοι αποτελούν ήδη ένα παραθυράκι που επιτρέπει τους γάμους παιδιών στο Ιράκ, όπου τα ποσοστά των γάμων παιδιών αυξάνονται τα τελευταία 20 χρόνια, σύμφωνα με έκθεση του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Μαρτίου 2024. Το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά (UNICEF) ανέφερε ότι το 28% των κοριτσιών στο Ιράκ παντρεύονται πριν από την ηλικία των 18 ετών. Σύμφωνα με την Αποστολή Βοήθειας του ΟΗΕ στο Ιράκ, το 22% των μη καταγεγραμμένων γάμων αφορούσε κορίτσια κάτω των 14 ετών.
Οι μη καταγεγραμμένοι γάμοι έχουν επίσης εξαιρετικά επιβλαβείς επιπτώσεις στην ικανότητα των γυναικών και των κοριτσιών να λαμβάνουν κυβερνητικές υπηρεσίες, να εγγράψουν τη γέννηση των παιδιών τους και να διεκδικούν τα δικαιώματά τους, ανέφερε το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Χωρίς πιστοποιητικό πολιτικού γάμου, οι γυναίκες και τα κορίτσια δεν μπορούν να γεννήσουν σε νοσοκομεία, γεγονός που αποτελεί από μόνο του άδικο εμπόδιο στην υγειονομική περίθαλψη, και αναγκάζονται να γεννήσουν στο σπίτι με περιορισμένη πρόσβαση σε επείγουσες μαιευτικές υπηρεσίες. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο ιατρικών επιπλοκών που απειλούν τη ζωή τόσο της μητέρας όσο και του μωρού της. Τα παιδιά και οι νεαρές γυναίκες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε ορισμένες επιπλοκές της εγκυμοσύνης.
AP Photo/Hadi Mizban
Η τροπολογία θα καταργήσει και θα υπονομεύσει επίσης την προστασία των διαζευγμένων γυναικών. Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο περί προσωπικής κατάστασης, εάν ο σύζυγος ζητήσει διαζύγιο, η σύζυγος έχει το δικαίωμα να παραμείνει στη συζυγική τους κατοικία για τρία χρόνια με έξοδα του συζύγου και να λάβει δύο χρόνια συζυγική διατροφή και την τρέχουσα αξία της προίκας της. Εάν η σύζυγος ζητήσει διαζύγιο, ο δικαστής μπορεί να της επιδικάσει ορισμένα από αυτά τα οφέλη ανάλογα με τις περιστάσεις.
Εάν εφαρμοζόταν ο θρησκευτικός νόμος, οι γυναίκες θα έχαναν πολλές από αυτές τις προστασίες. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τη νομική σχολή Jaafari, μια γυναίκα που παίρνει διαζύγιο δεν έχει κανένα δικαίωμα στη συζυγική κατοικία, τη διατροφή ή την προίκα της, και τα παιδιά θα συνέχιζαν να ζουν μαζί της μόνο για δύο χρόνια, ανεξάρτητα από την ηλικία τους, υπό την προϋπόθεση ότι δε θα ξαναπαντρευτεί.
Οι γυναίκες θα έχαναν επίσης ορισμένα κληρονομικά δικαιώματα. Ακόμη και σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, οι κόρες κληρονομούν μικρότερο ποσοστό του πλούτου των γονέων από ό,τι οι γιοι. Αλλά σύμφωνα με ορισμένους θρησκευτικούς νόμους, οι κόρες θα κληρονομούσαν ακόμη λιγότερα, και αν μια οικογένεια δεν έχει γιο να κληρονομήσει τη γεωργική γη, αυτή θα περιέλθει στο κράτος.
Το σχέδιο τροπολογίας φαίνεται να παραβιάζει το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα και το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα, καθώς στερεί από ορισμένα άτομα τα δικαιώματά τους, με βάση τη θρησκεία τους.
