Δύο χρόνια μετά το θάνατο της Μάχσα Αμινί και των μαζικών διαδηλώσεων που προκάλεσε η δολοφονία της, είναι όλο και πιο συνηθισμένο να δει κανείς μια γυναίκα να περπατάει στους δρόμους του Ιράν χωρίς μαντίλα ή χιτζάμπ.
Δεν υπάρχει κάποιος κυβερνητικός αξιωματούχος ή μελέτη που να αναγνωρίζει το φαινόμενο, το οποίο ξεκίνησε το καλοκαίρι όταν και οι διακοπές ρεύματος στο υπερφορτωμένο ηλεκτρικό δίκτυο της χώρας έγιναν συχνές, μεταδίδει το Associated Press. Ωστόσο, βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δείχνουν γυναίκες και κορίτσια να περπατούν χωρίς να καλύπτουν τα μαλλιά τους, ιδιαίτερα μετά τη δύση του ηλίου.
Αυτή η περιφρόνηση του νόμου έρχεται παρά τα όσα οι ερευνητές των Ηνωμένων Εθνών περιγράφουν ως «εκτεταμένα κατασταλτικά μέτρα και πολιτικές» από τη θεοκρατία του Ιράν.
Ο νέος ρεφορμιστής πρόεδρος της χώρας Μασούντ Πεζεσκιάν έκανε προεκλογική εκστρατεία με την υπόσχεση να σταματήσει την παρενόχληση των γυναικών από την αστυνομία ηθών. Ωστόσο, ο 85χρονος ανώτατος ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ παραμένει ο άνθρωπος με την απόλυτη εξουσία στη χώρα. Ο ίδιος είχε δηλώσει στο παρελθόν ότι η μη χρήση του χιτζάμπ «είναι τόσο θρησκευτικά όσο και πολιτικά απαγορευμένη».
Για ορισμένες μουσουλμάνες, η κάλυψη του κεφαλιού αποτελεί ένδειξη ευσέβειας ενώπιον του Θεού και σεμνότητας μπροστά σε άνδρες εκτός της οικογένειάς τους. Στο Ιράν, το χιτζάμπ -και το μαύρο τσαντόρ που καλύπτει όλο το σώμα και φορούν ορισμένες γυναίκες- αποτελεί εδώ και καιρό και πολιτικό σύμβολο.
Ο ΟΗΕ προειδοποίησε την Παρασκευή ότι δεν έχουν γίνει οι «ουσιαστικές θεσμικές αλλαγές και η απόδοση ευθυνών για σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εγκλήματα βάσει του διεθνούς δικαίου, καθώς και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας».
Η Αμινί πέθανε στις 16 Σεπτεμβρίου 2022 σε ηλικία 22 ετών στο νοσοκομείο μετά τη σύλληψή της από την αστυνομία ηθών της χώρας, επειδή φέρεται να μην φορούσε το χιτζάμπ της. Οι διαδηλώσεις που ακολούθησαν τον θάνατο της ξεκίνησαν αρχικά με το σύνθημα «Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία». Ωστόσο, οι κραυγές των διαδηλωτών σύντομα μετατράπηκαν σε ανοιχτές εκκλήσεις εξέγερσης κατά του Χαμενεΐ.
Σε μια πολύμηνη καταστολή των δυνάμεων ασφαλείας που ακολούθησε σκοτώθηκαν περισσότεροι από 500 άνθρωποι και συνελήφθησαν πάνω από 22.000.
Σήμερα, οι περαστικοί στους δρόμους της Τεχεράνης, είτε πρόκειται για τα αριστοκρατικά βόρεια προάστια των πλουσίων είτε για τις εργατικές γειτονιές των νότιων περιοχών της πρωτεύουσας, βλέπουν πλέον συχνά γυναίκες χωρίς χιτζάμπ. Αυτό παρατηρείται ιδιαίτερα το σούρουπο, αν και ακόμη και κατά τη διάρκεια της ημέρας τα Σαββατοκύριακα μπορεί να δει κανείς γυναίκες με ακάλυπτα τα μαλλιά τους σε μεγάλα πάρκα.
«Το θάρρος μου να μη φοράω μαντίλα είναι κληρονομιά της Μάχσα Αμινί και πρέπει να το προστατεύσουμε αυτό ως επίτευγμα», δήλωσε η Αζαντέ, μια 25χρονη φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο Σαρίφ της Τεχεράνης. «Θα ήταν συνομήλικη μου αν δεν είχε πεθάνει».
Η «ανυπακοή» εξακολουθεί να ενέχει κινδύνους. Μήνες μετά τη διακοπή των διαδηλώσεων, η ιρανική αστυνομία ηθών επέστρεψε στους δρόμους.
Από τότε διάφορα βίντεο με γυναίκες και νεαρά κορίτσια να κακοποιούνται από αστυνομικούς κάνουν το γύρο του διαδικτύου. Το 2023, μια έφηβη Ιρανή τραυματίστηκε στο μετρό της Τεχεράνης ενώ δεν φορούσε μαντήλα και αργότερα πέθανε στο νοσοκομείο. Τον Ιούλιο, ακτιβιστές δήλωσαν ότι η αστυνομία άνοιξε πυρ εναντίον μιας γυναίκας που επιχείρησε να προσπεράσει σημείο ελέγχου σε μια προσπάθεια να αποφύγει την κατάσχεση του αυτοκινήτου της επειδή δεν φορούσε χιτζάμπ.
Στο μεταξύ, η κυβέρνηση έχει βάλει στο στόχαστρο ιδιωτικές επιχειρήσεις στις οποίες εμφανίζονται γυναίκες χωρίς τη μαντίλα τους. Οι κάμερες παρακολούθησης αναζητούν γυναίκες που οδηγούν με ακάλυπτα τα μαλλιά τους για να τους επιβάλουν πρόστιμο και να κατασχέσουν τα οχήματά τους. Η κυβέρνηση έφτασε μάλιστα σημείο να χρησιμοποιεί drones για να παρακολουθεί τις γυναίκες στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Τεχεράνης το 2024 και στο νησί Κις, ανέφερε ο ΟΗΕ.
Ωστόσο, ορισμένοι θεωρούν ότι η εκλογή του Πεζεσκιάν τον Ιούλιο θα συμβάλλει στην άμβλυνση των εντάσεων σχετικά με το χιτζάμπ.
«Νομίζω ότι το σημερινό ειρηνικό περιβάλλον είναι μέρος του καθεστώτος μετά την ανάληψη των καθηκόντων του Πεζεσκιάν», δήλωσε ο Χαμίντ Ζαρριντζουέι, ένας 38χρονος βιβλιοπώλης. «Κατά κάποιον τρόπο, ο Πεζεσκιάν μπόρεσε να πείσει τους ισχυρούς ότι οι περισσότεροι περιορισμοί δεν κάνουν απαραίτητα τις γυναίκες πιο πιστές στο χιτζάμπ».
Την Τετάρτη, ο γενικός εισαγγελέας του Ιράν Μοχαμάντ Μοβαχεντί Αζάντ προειδοποίησε τις δυνάμεις ασφαλείας να μην προβαίνουν σε βια σε περιστατικά που σχετίζονται με το χιτζάμπ.
«Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να έχει ανάρμοστη συμπεριφορά, ακόμη και αν ένα άτομο διαπράττει αδίκημα».
Ενώ η κυβέρνηση φαίνεται να μην ασχολείται άμεσα με τον αυξανόμενο αριθμό γυναικών που δεν φορούν χιτζάμπ, υπάρχουν άλλα σημάδια που δείχνουν ότι το πολιτικό τοπίο έχει αλλάξει. Τον Αύγουστο, οι αρχές απέλυσαν έναν ακαδημαϊκό, μία ημέρα αφότου εμφανίστηκε στην κρατική τηλεόραση και, αναφερόμενος στην Αμινί, είπε ότι «τα κακάρωσε».
Παράλληλα, έρευνα του υπουργείου Πολιτισμού και Ισλαμικής Καθοδήγησης του Ιράν κατέληξε ότι ο το χιτζάμπ είχε γίνει πλέον ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα στη χώρα. «Το θέμα αυτό απασχολεί τους ανθρώπους περισσότερο από ποτέ», δήλωσε στην εφημερίδα Ham Mihan η κοινωνιολόγος Σιμίν Καζεμί.
Πηγή: Associated Press
