Οκτώ ελληνικά πανεπιστήμια συμπεριλήφθηκαν στην τελευταία παγκόσμια κατάταξη πανεπιστημίων QS (Quacquarelli Symonds) με φόντο το ζωηρό διάλογο για την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Ελληνικού Συντάγματος, το οποίο απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, μειώνοντας έτσι την ανταγωνιστικότητα στο τοπίο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και παραβιάζοντας τις δημοκρατικές αρχές. Είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να παρέχουμε ένα συγκριτικό πλαίσιο για την ερμηνεία τέτοιων παγκόσμιων κατατάξεων στα πλαίσια αυτού του διαλόγου.
Ένα χαρακτηριστικό συγκριτικό παράδειγμα είναι η Μαλαισία, η οποία τράβηξε την προσοχή μου καθώς θυμήθηκα την δέσμευσή μου πριν από περίπου 30 χρόνια στην ανάπτυξη ενός κοινού πτυχίου με ένα ιδιωτικό κολέγιο στην Κουάλα Λουμπούρ, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Victoria (VU) όπου ήμουν ακαδημαϊκό στέλεχος.
Θεώρησα αξιόλογο ότι οκτώ πανεπιστήμια της Μαλαισίας ήταν πολύ πάνω από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο που κατατάχθηκε στην 347η θέση της κατάταξης. Το μικρό ιδιωτικό κολέγιο το 1993, γνωστό πλέον ως Sunway University, κατατάχθηκε στην 586η θέση, πίσω από τρία ελληνικά πανεπιστήμια και μπροστά από τα άλλα πέντε ελληνικά πανεπιστήμια. Πνευματικό τέκνο ενός πτυχιούχου λογιστικής του Πανεπιστημίου Victoria που μετέτρεψε ένα εγκαταλειμμένο ορυχείο σε μία εύρωστη πόλη το Sunway City με δικό του νοσοκομείο, πολυτελή ξενοδοχεία, φυσικά το πανεπιστήμιο, έξυπνα συστήματα διαχείρισης ενέργειας, και σύστημα δημόσιων μεταφορών. Σήμερα, αυτός ο χώρος είναι ο πρώτος πλήρως πράσινος και βιώσιμος δήμος της Μαλαισίας, που εξυπηρετεί μια κοινότητα περισσότερων των 200.000 πολιτών.
Αλλά το άρθρο αυτό επικεντρώνεται στην άνοδο στις παγκόσμιες κατατάξεις του ιδιωτικού Πανεπιστημίου Sunway μαζί με άλλα πανεπιστήμια της Μαλαισίας (δημόσια και ιδιωτικά) σταθερά τα τελευταία 30 χρόνια ως αποτέλεσμα της δημιουργίας ενός ανταγωνιστικού περιβάλλοντος, το οποίο συνεχίζει να αποτελεί μέχρι σήμερα ένα γόρδιο δεσμό για την Ελλάδα. Αποτελεί επίσης ένα αφήγημα για το πώς τα πανεπιστήμια μπορούν να καλλιεργήσουν επιχειρηματικά δίκτυα αποφοίτων.
Προσωπικά, η εμπλοκή μου ήταν η ίδρυση ενός κοινού πτυχίου στο χώρο του Διεθνούς Εμπορίου στο Sunway University σε μια εποχή που τα αυστραλιανά πανεπιστήμια ανέπτυσσαν μια έντονη παρουσία στην περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού. Οι πολυάριθμες επισκέψεις μου στο Sunway City όλα αυτά τα χρόνια, σε συνάρτηση με εκείνες άλλων συναδέλφων μου από το VU, είχαν ως αποτέλεσμα επαγγελματικές διασυνδέσεις και φιλίες που έπαιξαν στην συνέχεια καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση αυτού του Πανεπιστημίου.
Έχοντας υπηρετήσει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση για δεκαετίες, τόσο στην Αυστραλία, όσο και στο εξωτερικό, είναι παράλογο ότι η Ελλάδα συζητά την ανάγκη για μεταρρυθμίσεις σε αυτόν τον τομέα, αφού τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των κρατικών και ιδιωτικών πανεπιστημίων προκύπτουν στον παγκόσμιο χώρο από μελέτες.
Υπάρχει μια επείγουσα ανάγκη να αναβαθμιστεί σημαντικά το ελληνικό τοπίο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι μεταρρυθμίσεις που προωθεί το Υπουργείο Παιδείας είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά χρειάζονται περισσότερες βασικές διαρθρωτικές αλλαγές.
Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει (μεταξύ άλλων) την ανατροπή των συγχωνεύσεων ΤΕΙ και περιφερειακών πανεπιστημίων κατά τρόπο σύμφωνο με την ανάπτυξη πανεπιστημίων διπλών κατευθύνσεων (dual sector universities) που προσφέρουν επαγγελματικά και ακαδημαϊκά προγράμματα σε επίπεδο πιστοποιητικού, διπλώματος, πτυχίου, και μεταπτυχιακών σπουδών. Ήταν τραγικό λάθος η μεταρρύθμιση τα ΤΕΙ να γίνουν πανεπιστήμια μέσα σε μια νύχτα, αντί να μετατραπούν σε πανεπιστήμια διπλών κατευθύνσεων με (ευέλικτες) ειδικότητες, όπως αυτές που χρειάζεται η αγορά και η κοινωνία.
Επίσης, η δημιουργία μόνο πτυχιακών προγραμμάτων λειτουργεί ως μια «παγίδα» για τους φοιτητές και εξηγεί τα υψηλά ποσοστά μη αποφοίτησης στην Ελλάδα. Τα πανεπιστήμια διπλών κατευθύνσεων είναι γνωστά στον παγκόσμιο χώρο και οι διαδικασίες διαπίστευσης στην Ελλάδα πρέπει να καθοδηγούνται από παρόμοια διεθνή κριτήρια βέλτιστων πρακτικών.
Τέλος, και τα ελληνικά πανεπιστήμια πρέπει να ακολουθήσουν μια στρατηγική διεθνοποίησης στο μέλλον για να ανέβουν ακόμα πιο ψηλά στις διεθνείς κατατάξεις. Η χαμηλή κατάταξή τους είναι επίσης εμφανής και από το γεγονός ότι σε άλλες πανεπιστημιακές αξιολογήσεις, που ελάχιστα αναφέρονται στα μέσα ενημέρωσης, η Ελλάδα έχει συμπεριληφθεί σε μια ξεχωριστή κατηγορία αναδυόμενων οικονομιών των οποίων τα πανεπιστήμια κρίνονται με παρόμοιους δείκτες απόδοσης (The Times Higher Education Emerging Economies University Rankings 2022).
* Ο Δρ. Στηβ Μπακάλης είναι ειδικός σε θέματα διεθνούς επιχειρηματικής εκπαίδευσης και διαχείρισης, έχει συνεργαστεί με το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, το Πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας, και σε διοικητικές θέσεις σε πανεπιστήμια της Ασίας-Ειρηνικού και τα Αραβικά Κράτη του Περσικού Κόλπου.
