Σπάνιες γαίες: Η «ασημένια σφαίρα» της Κίνας κατά των ΗΠΑ

Του Γιάννη Παλιούρη

Το τοπίο γύρω από μια πιθανή «συνεργασία» της Huawei με την κινεζική κυβέρνηση παραμένει ακόμα θολό. Αλλά σε επίπεδο επιχειρηματικής στρατηγικής κανείς δεν έχει να προσάψει τίποτα στην εταιρεία. Για την ακρίβεια η Huawei τα έκανε όλα σωστά. Επένδυσε συστηματικά επί δεκαετίες σε έρευνα και ανάπτυξη, ακολουθώντας παράλληλα έξυπνη τιμολογιακή και εμπορική πολιτική. Τελικά κατόρθωσε να πρωταγωνιστήσει στην αγορά τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού, τόσο στον καταναλωτικό όσο και στον επιχειρηματικό τομέα.

Μόνο που πριν λίγες εβδομάδες ήρθε αντιμέτωπη με ένα τεχνολογικό μονοπώλιο: το λειτουργικό σύστημα Android της Google. Η «διακοπή συνεργασίας» της Google με τη Huawei, εκτός από ένα ακόμα επεισόδιο στον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ - Κίνας αποκάλυψε με τον πιο παραστατικό τρόπο ότι ακόμα και σε μια εποχή που οι «ανοιχτές» αγορές θριαμβεύουν, η ύπαρξη ενός μονοπωλίου παραμένει πανίσχυρο όπλο.

Μόνο που τώρα η Κίνα είναι έτοιμη να πληρώσει με το ίδιο νόμισμα τις ΗΠΑ, κάνοντας χρήση του δικού του μονοπωλιακού «όπλου». Για την ακρίβεια το Πεκίνο φέρεται διατεθειμένο να κάνει ένα βήμα παραπέρα, αναβαθμίζοντας τον έως τώρα εμπορικό πόλεμο σε γεωπολιτική διαμάχη. Με ποιον τρόπο; Περιορίζοντας την εξαγωγή σπάνιων γαιών στις ΗΠΑ.

Σύμφωνα με το Bloomberg, το οποίο επικαλείται πηγές που έχουν γνώση του θέματος, το Πεκίνο προετοίμασε ένα σχέδιο για τον περιορισμό εξαγωγών σπανίων γαιών στις ΗΠΑ, εάν δεν βρεθεί ένα modus vivendi στον εμπορικό πόλεμο με την Ουάσιγκτον.

Γιατί είναι όμως τόσο σημαντικές οι σπάνιες γαίες; Ως «Σπάνιες Γαίες» χαρακτηρίζονται δεκαεπτά μέταλλα εξαιρετικής σπανιότητας. Το πρόβλημα είναι ότι εκτός από τα ελάχιστα γνωστά αποθέματά τους, εμφανίζουν και σπάνιες ιδιότητες. Πρόκειται για ιδιότητες που της καθιστούν απαραίτητες στην παραγωγή κάθε προϊόντος που ενσωματώνει τεχνολογία αιχμής: συσκευές λέιζερ, smartphones, οθόνες υγρών κρυστάλλων, μπαταρίες υβριδικών αυτοκινήτων, φωτοβολταϊκά συστήματα, λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης, ανεμογεννήτριες ακόμα και αντιβαλλιστικοί πύραυλοι, ραντάρ, πυρομαχικά ακριβείας. Η κατασκευή όλων αυτών των προϊόντων απαιτεί λιγότερο ή περισσότερο τη χρήση σπάνιων γαιών.

Ελέγχοντας σχεδόν το 70% της παγκόσμιας παραγωγής σπάνιων γαιών και κατέχοντας το 1/3 των παγκόσμιων κοιτασμάτων, το Πεκίνο πρακτικά διατηρεί ένα ιδιότυπο μονοπώλιο. Η έκθεση των ΗΠΑ σε αυτό το μονοπώλιο είναι τεράστια, αφού καλύπτουν το 80% των αναγκών τους σε σπάνιες γαίες με εισαγωγές από την Κίνα. Η εγχώρια παραγωγή είναι υποτυπώδης και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες των αμερικανικών εταιρειών. Η μόνη χώρα που μπορεί να εξασφαλίσει μια σταθερή γραμμή προμηθειών είναι η Κίνα. Έτσι, τυχόν περιορισμός στις εξαγωγές θα «στεγνώσει» την αμερικανική βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας και άμυνας από αναντικατάστατες πρώτες ύλες. Αφού όμως έχουμε να κάνουμε με πρώτες ύλες, και όχι κάποιο λειτουργικό σύστημα για smartphones, το ενδεχόμενο αυτό ξεπερνά τα στενά όρια του εμπορικού πολέμου και αποκτά γεωπολιτικό χαρακτήρα.



Ήδη η Goldman Sachs έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου. Σε ανάλυσή της επισημαίνει ότι η έκθεση των ΗΠΑ στις σπάνιες γαίες από την Κίνα είναι, ίσως, ακόμα μεγαλύτερη. Όπως επισημαίνει οι εισαγωγές από άλλες χώρες, όπως την Εσθονία (6%), τη Γαλλίας (3%) και την Ιαπωνία (3%), αφορούν επεξεργασμένα προϊόντα σπάνιων γαιών, με την πρώτη ύλη και σε αυτές τις περιπτώσεις να προέρχεται από κάποιο κινεζικό ορυχείο. «Η εξάρτηση των ΗΠΑ μπορεί να είναι υψηλότερη από ό, τι υποδηλώνουν τα επίσημα στοιχεία της κατανομής των εισαγωγών στην επιφάνεια», αναφέρει χαρακτηριστικά η Goldman Sachs.

Το αμερικανικό Πεντάγωνο ανησυχεί για τις εξελίξεις. Σε έκθεση που υπέβαλε την Τετάρτη στο Κογκρέσο καλεί την αμερικανική πολιτική ηγεσία να δρομολογήσει την απεξάρτηση από την Κίνα. Κάτι που πλέον γίνεται αντιληπτό από όλους. Έτσι, η μη κινέζικη παραγωγή σπάνιων γαιών αυξήθηκε στο 2018 στο 29% περίπου της παγκόσμιας παραγωγής από μόλις 3% το 2009, σύμφωνα με την Credit Suisse.

Σε κάθε περίπτωση το Πεκίνο μπορεί ακόμα να κινεί με άνεση τα νήματα σε αυτό τον τομέα. Το αν επιλέξει να το κάνει μένει να αποδειχθεί, δεδομένου ότι θα πρόκειται για κλιμάκωση με διαφορετικό ειδικό βάρος σε σύγκριση με μια εμπορική απόφαση. Προς το παρόν πάντως οι σπάνιες γαίες παραμένουν η «ασημένια σφαίρα» στο όπλο της Κίνας, που θα υπενθυμίσει στις ΗΠΑ ότι τα μονοπώλια δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο της Ουάσιγκτον.