Η προ ημερών είδηση ότι η Τουρκία έγινε εξαγωγέας φυσικού αερίου και μάλιστα ότι έστειλε παρτίδες σε ευρωπαϊκή χώρα, την Ουγγαρία, πανηγυρίστηκε από τα μέσα της χώρας ως μεγάλη «επιτυχία».
Η τουρκική πλευρά ανέφερε ότι οι ποσότητες προέρχονται από το κοίτασμα Sakarya που είχε ανακοινώσει ο Ερντογάν το 2022 και είχε τότε θεωρηθεί ότι περιέχει τα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου που έχουν καταγραφεί ποτέ στη Μαύρη Θάλασσα.
Αλλά πολλοί στην Ευρώπη, όπως μεταφέρει και το Politico, κρίνοντας από τις εξαιρετικά ανταγωνιστικές τιμές της τουρκο-ουγγρικής συμφωνίας, πιστεύουν ότι πρόκειται απλώς για ρωσικό αέριο «βαφτισμένο» τουρκικό.
Η Τουρκία δεν θα ήταν ποτέ σε θέση από μόνη της να έχει τόσο χαμηλές τιμές φυσικού αερίου παρά μόνο αν αυτό προερχόταν από κάπου αλλού, εξηγούν ειδικοί, όπως η Aura Sabadus, συνεργάτης του Ινστιτούτου Royal United Services και αναλυτής για τα commodities στο ICIS, «δείχνοντας» προς τη Ρωσία, βασικό προμηθευτή της γείτονος και μάλιστα σε πολύ χαμηλά κόστη.
Αν και η πηγή προέλευσης του φυσικού αερίου δύσκολα αποδεικνύεται, η συζήτηση στα ευρωπαϊκά μέσα είναι ότι μέσω Ερντογάν επιχειρείται να ανοίξει μια νέα «κερκοπόρτα» για τη Ρωσία και την προσπάθεια του Βλαντιμίρ Πούτιν να αποκτήσει ξανά ρόλο στην ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης. Τμήμα από το έλεγχο που απώλεσε μετά την κήρυξη του πολέμου στην Ουκρανία.
Ούτως ή άλλως η Τουρκία έχει προσδεθεί 100% στο ενεργειακό άρμα της Ρωσίας.
Το πυρηνικό εργοστάσιο στο Ακούγιου κατασκευάστηκε από ρωσική εταιρεία, ενώ η Μόσχα καλύπτει τις ανάγκες της γείτονος κατά 40% σε φυσικό αέριο και κατά 68% σε πετρέλαιο και πετρελαιοειδή. Επίσης στο τραπέζι παραμένει πάντα η πρόταση Πούτιν να μετατραπεί η χώρα σε hub αέριου το οποίο θα εξάγεται προς την Ευρώπη. Ενα σχέδιο που θα συζητηθεί κατά την επικείμενη επίσκεψη του Ρώσου Προέδρου στη Τουρκία, η οποία ήταν να γίνει καιρό τώρα, αλλά μετατέθηκε για μετά τις δημοτικές εκλογές.
Η σημασία του τούρκου «φίλου» γίνεται ακόμη πιο σημαντική για τη Μόσχα, η οποία αναζητά εναγωνίως νέους διαδρόμους προς την Ευρώπη μετά και την απόφαση του Κιέβου να μην ανανεώσει την 5ετή συμφωνία διαμετακόμισης ρωσικού αέριου μέσω της Ουκρανίας προς τη Κεντρική και Ανατολική Ευρώπης. Η συμφωνία λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2024, και το Κίεβο, με τη σύμφωνη γνώμη των δυτικών του συμμάχων του, έχει κάνει σαφές ότι δεν συζητά την επέκταση της.
Αυτό σημαίνει ότι 14 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού αερίου, όσα μετέφερε πέρυσι η ουκρανική διαδρομή σε χώρες όπως η Αυστρία, η Σλοβακία και η Ουγγαρία, είτε θα πρέπει να βρουν νέους αγοραστές, είτε άλλες εναλλακτικές διόδους αλλά προς τους ίδιους πελάτες.
Η μεταπώληση ρωσικού αέριου «βαφτισμένου» ως τούρκικου προς την Ουγγαρία και αύριο ενδεχομένως προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες, θα μπορούσε να είναι μια από αυτές τις πρακτικές.
Τα 275 εκατομμύρια κυβικά που υποτίθεται ότι εξήγαγε η Τουρκία προς την Ουγγαρία από το κοίτασμα Sakarya στη Μάυρη Θάλασσα μπορεί σαν ποσότητα να φαίνεται μικρή, ωστόσο είναι απλώς οι πρώτες παρτίδες. Έπονται και άλλες.
Ούτως ή άλλως η προέλευση του φυσικού αερίου δεν μπορεί να ελεγχθεί, αυτό αποτελεί ένα διαχρονικό ζήτημα, που ούτε οι πωλητές, ούτε οι χώρες αγοραστές, ενδιαφέρονται να λύσουν. Η εξακρίβωση της πραγματικής προέλευσης του καυσίμου δεν είναι εφικτή ή για την ακρίβεια είναι εξαιρετικά δύσκολη αν δεν θέλει να την αποκαλύψει κάποια από τις δύο συμβαλλόμενες πλευρές.
Η είδηση για τις πρώτες εξαγωγές φυσικού αερίου της Τουρκίας προς την Ευρώπη συμπίπτει με μια σταθερή αύξηση των ρωσικών αφίξεων υγροποιημένου LNG στα ευρωπαϊκά λιμάνια. Το ίδιο άλλωστε συμβαίνει και στην Ελλάδα. Πέρυσι, το ρωσικό αέριο, είτε εισάχθηκε μέσω αγωγού από το Σιδηρόκαστρο στον νομό Σερρών, είτε ως LNG από τη Ρεβυθούσα αντιστοιχούσε στο 46,9% των συνολικών εισαγωγών αερίου στη χώρα μας.
Η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία δεν έχει τελειώσει, απλώς έχει περάσει σε άλλη φάση. Οι Βρυξέλλες επέβαλαν κυρώσεις στο ρωσικό πετρέλαιο, που η Μόσχα παρακάμπτει ως ένα βαθμό μέσω του περίφημου «σκιώδους στόλου» της, άφησαν ανέγγιχτο όμως το φυσικό αέριο. Ένα μεγάλο μέρος από το ρωσικό αέριο που διέρχονταν μέσω αγωγών μέχρι και τις αρχές του 2022 προς τις ευρωπαϊκές αγορές, έχει αντικατασταθεί από υγροποιημένο, επίσης ρωσικής προέλευσης.
Πάνω από 15% το μερίδιο του ρωσικού αερίου
Σε σημερινή του ανάλυση το Reuters εκτιμά ότι πάνω από το 10% του ρωσικού φυσικού αερίου που αποστέλλονταν παλαιότερα με αγωγούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αντικατασταθεί από LNG που παραδίδεται στα ευρωπαϊκά λιμάνια.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι από 37% που ήταν το μερίδιο του ρωσικού αερίου στην τροφοδοσία της ΕΕ πριν το πόλεμο, έπεσε αμέσως μετά στο 8%, ωστόσο έχει ανέβει ξανά σε πάνω από 15%, με ανοδικές τάσεις.
Αλλά επειδή ουδείς μπορεί να υπολογίσει πόσα είναι τα ρωσικά φορτία που φτάνουν στην Ευρώπη αφού πρώτα έχουν «βαφτιστεί» τούρκικα ή με την ονομασία κάποιας άλλης χώρας, αυτά δεν προσμετρώνται ως ρωσικές εισαγωγές. Είναι δηλαδή πιθανό, οι εξαγωγές της Μόσχας στις χώρες της ΕΕ να είναι τελικά μεγαλύτερες απ’ ότι δείχνουν τα επίσημα στοιχεία.
Το 2023 η Ρωσία ξεφόρτωσε περισσότερους από 15,6 εκατομμύρια μετρικούς τόνους LNG σε ευρωπαϊκά λιμάνια, σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας Kpler, ελαφρώς αυξημένους από το 2022 και 37% περισσότερους από το 2021.
Τμήμα των ποσοτήτων αυτό διοχετεύθηκε στην ευρωπαϊκή αγορά, ωστόσο ένα άλλο τμήμα, επανεξήχθη σε τρίτες χώρες, με πλέον χαρακτηριστικές περιπτώσεις τους τερματικούς σταθμούς της Ισπανίας και το Zeebrugge στο Βέλγιο.
Η Ισπανία, η οποία φιλοξενεί τον μεγαλύτερο στόλο τερματικών σταθμών στην ΕΕ, έχει μετατραπεί στον κορυφαίο επανεξαγωγέα ρωσικού φυσικού αερίου δια θαλάσσης.
Ένα συχνό ερώτημα που τίθεται προς την Κομισιόν, είναι τι κάνει για να μπλοκάρει το ρωσικό LNG; Ζήτημα ενεργειακής ασφάλειας δεν τίθεται, αφού υπάρχουν άφθονες ποσότητες διεθνώς, τόσο από Νορβηγία και ΗΠΑ, όσο και χώρες της Μ. Ανατολής.
Η απάντηση είναι ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ζητήσει από τις χώρες μέλη, σε εθελοντικό επίπεδο, τη σταδιακή κατάργηση όλων των εισαγωγών ρωσικών καυσίμων έως το 2027.
Το επιχείρημα των ευρωπαϊκών αρχών, έπειτα από το αίτημα πολλών κυβερνήσεων και εταιρειών ήταν - και παραμένει - ότι αν απαγορεύονταν οι ρωσικές εισαγωγές και «έσπαγαν» τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια που έχουν με την Gazprom οι ευρωπαϊκές εταιρείες, τότε αυτές θα αναγκάζονταν να πληρώσουν αποζημιώσεις στη Ρωσία.
Ακόμη και έτσι όμως, η επανάκαμψη του ρωσικού αερίου μέσω LNG, αφενός αμαυρώνει τη διετή προσπάθεια της ΕΕ να στραφεί σε άλλες πηγές προμήθειας, αφετέρου δημιουργεί αμφιβολίες ως προς την ικανότητά της να περιορίσει τη ρωσική ενεργειακή ισχύ.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτή αυξάνει συνεχώς, τα δύο βασικά ρωσικά τέρμιναλς που εξάγουν LNG προς Ευρώπη, το Yamal και το Vysotsk, δουλεύουν σε ακόμη πιο εντατικούς ρυθμούς από πέρυσι και πως στα τέλη του 2024, το συνολικό μερίδιο του ρωσικού αερίου, θα έχει αυξηθεί κι άλλο.
