Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο ενεργειακό σταυροδρόμι.
Το πράσινο παραγωγικό μας δυναμικό ξεπερνά κατά πολύ την εγχώρια ζήτηση, κυρίως όμως δεν έχουμε προς τα πού να διοχετεύσουμε όλους αυτούς τους τεράστιους ενεργειακούς όγκους που αναμένεται να έρθουν τα επόμενα χρόνια από Β. Αφρική και αλλού.
Είναι σαν το στόμιο από το ενεργειακό μπουκάλι της Ελλάδας να είναι εξαιρετικά στενό για να μπορεί να εξυπηρετήσει όλη αυτήν την αυξανόμενη ροή από φωτοβολταικά και αιολικά, που θα θέλαμε να διακινείται μελλοντικά προς την Ευρώπη, μέσω της χώρας μας.
Τι θα απογίνουν όλες αυτές οι εισαγωγές πράσινης ενέργειας που δρομολογούνται από την Αφρική, τη Μέση Ανατολή και από την προσθήκη των νέων offshore αιολικών, οι οποίες υπολογίζεται ότι θα παράγουν επιπλέον 6 GW; Θα παράγεται για να την πετάμε ;
Και πώς αλλιώς μπορεί να απορροφηθεί όλο αυτό το κολοσσιαίο πράσινο πλεόνασμα, αν δεν φτάσουμε στα μεγάλα κέντρα κατανάλωσης της Ευρώπης, όπως η Γερμανία που διψάει για πράσινη ενέργεια;
Οι δύο εναλλακτικές διαδρομές της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδα – Γερμανία
Η πρώτη είναι χερσαία και διασχίζει την Ελλάδα, τη Β. Μακεδονία, την Σερβία, την Κροατία, τη Σλοβενία και καταλήγει στην Αυστρία και μετά στην Γερμανία
Η δεύτερη διαδρομή είναι υποθαλάσσια. Ξεκινά από την Ελλάδα και μετά διασχίζει την Αδριατική καταλήγει στην Κροατία, συνεχίζει μέσω Σλοβενίας, φτάνει στην Αυστρία και από εκεί καταλήγει στην Γερμανία.
Η πράσινη ενέργεια που ήδη παράγεται στην Ελλάδα είναι πολλαπλάσια των ποσοτήτων που μπορεί να σηκώσει το εθνικό σύστημα, αλλά και οι υφιστάμενες διασυνδέσεις, εξαιτίας της συμφόρησης στα δίκτυα των γειτονικών βαλκανικών χωρών, δεν μπορούν να αντέξουν πολλές εξαγωγές.
Το είπε όσο πιο απλά μπορούσε ο αντιπρόεδρος του ΑΔΜΗΕ Γιάννης Μάργαρης. Η εγκατεστημένη ισχύς των μονάδων ΑΠΕ όλων των τεχνολογιών πλησιάζει πλέον τα 12 GW, ο διαχειριστής του συστήματος έχει χορηγήσει προσφορές για επιπλέον 15 πράσινα GW, ενώ στον μελλοντικό σχεδιασμό περιλαμβάνεται και η ενσωμάτωση πρόσθετης ισχύος από τα υπεράκτια αιολικά πάρκα στο Αιγαίο.
Τι θα απογίνουν όλες αυτές οι απίστευτες ποσότητες που στο μέγιστο της παραγωγικής τους δυναμικότητας υπερβαίνουν τα 30 GW και ξεπερνούν κατά πολύ τις ανάγκες κατανάλωσης της Ελλάδας που κατά μέγιστο φτάνει τα 10 GW, με μέρος τους να καλύπτεται και από θερμικούς σταθμούς; Η συζήτηση για τις απευθείας ηλεκτρικές διασυνδέσεις προς την Κεντρική Ευρώπη, προκειμένου να μπορέσει να απορροφηθεί όλο αυτό το πλεόνασμα πράσινης ενέργειας, γίνεται επιτακτική.
Οι πολιτικές διεργασίες
Και μαζί της καταγράφεται διπλωματική και επιχειρηματική κινητικότητα στο θέμα του «Green Aegean», της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Γερμανίας, το οποίο έχει την πολιτική στήριξη της ελληνικής κυβέρνησης, μετά την πρόταση Μητσοτάκη τον Μάρτιο του 2023 στην Σύνοδο Κορυφής.
Το θέμα ωστόσο είναι να πάρει τις ευλογίες σε πολιτικό επίπεδο και από την γερμανική. Συνεχής ανταλλαγή επιστολών το τελευταίο διάστημα μεταξύ των διαχειριστών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας Ελλάδας και Γερμανίας, αλλά και πιο ενεργή εμπλοκή των υπηρεσιών των υπουργείων Ενέργειας των δύο χωρών, δίνουν τον τόνο γύρω από μια μεγάλη πρόκληση, που απαιτεί συντονισμό μεταξύ πολλών εμπλεκομένων φορέων. Δυο κυβερνήσεων, πέντε διαχειριστών (η Γερμανία έχει τέσσερις), ρυθμιστικών αρχών, μαζί με εξεύρεση χρηματοδότησης από διάσπαρτα ευρωπαϊκά προγράμματα, ώστε να στηθεί ένα «European Grid Facility» που θα εκσυγχρονίσει τα πεπαλαιωμένα δίκτυα των γειτονικών βαλκανικών χωρών απ' όπου θα διέρχεται το καλώδιο, αλλά και ανάγκη για γρήγορες αδειοδοτήσεις, οι οποίες μπορεί να αποδειχθούν λίαν χρονοβόρες, όπως η δεκαετής καθυστέρηση στον γερμανικό άξονα από την Βόρεια Θάλασσά έως το νότιο τμήμα της χώρας.
Η χάραξη
Σε αυτή τη φάση βρίσκεται η ελληνική πρόταση διασύνδεσης της Ελλάδας με την Κεντρική Ευρώπη για ένα καλώδιο συνολικής δυναμικότητας μεταφοράς 3 GW, που σταδιακά θα αυξηθούν στα 6 GW και μεταγενέστερα στα 9 GW, την οποία είχε παρουσιάσει πρώτος στους ομολόγους τον Οκτώβριο του 2022, ο τότε υπ. Ενέργειας, Κ.Σκρέκας. Δύο οι εναλλακτικές οδεύσεις του καλωδίου που έχει εκπονήσει ο ΑΔΜΗΕ με κοινό σημείο και στις περιπτώσεις την Αλβανία. Η μία διαδρομή είναι η χερσαία διασχίζοντας τα κράτη Μαυροβούνιο, Κροατία και Σλοβενία για να καταλήξει στην Αυστρία και τη Νότια Γερμανία. Και η δεύτερη διαδρομή υποθαλάσσια, από τα παράλια της Αλβανίας μέχρι τη Σλοβενία και στη συνέχεια θα ακολουθεί χερσαία όδευση προς Αυστρία και Νότια Γερμανία.
Επαρκεί για να λύσει το πρόβλημα ένας ηλεκτρικός διάδρομος Ελλάδας – Γερμανίας ή χρειάζεται κάτι ακόμη πιο μεγαλόπνοο ; Και πώς θα μπορούσε πχ να κουμπώσει αυτός ο διάδρομος με τον νέο εμπορικό- και ενεργειακό δρόμο του μεταξιού, αυτόν που «κτίζει» η Ινδία με την υποστήριξη των ΗΠΑ ως αντίβαρο της κινεζικής επέκτασης, ο οποίος μέσω Σ. Αραβίας και Ισραήλ θα ενώνει το λιμάνι της Χάιφας στο Ισράηλ με την Ευρώπη;
Ο ινδικός δρόμος και πώς «κουμπώνει»
Η απάντηση είναι, όπως λένε οι γνωρίζοντες, πως βασική προϋπόθεση για να συμμετάσχουμε και ενεργειακά στο νέο δρόμο του μεταξιού, είναι η ηλεκτρική λεωφόρος Ελλάδα – Γερμανία. Εάν καταφέρναμε να ωριμάσουμε το έργο και να το εντάξουμε στα συγχρηματοδοτούμενα έργα PCI/PMI, θα ενισχύαμε και το διαπραγματευτικό μας ρόλο στην μάχη για να γίνουμε μια από τις χώρες διέλευσης του ενεργειακού διαδρόμου IMEC, Ινδία – Μ. Ανατολή – Ευρώπη. Εξάλλου, η Ελλάδα έχει ένα πλεονέκτημα έναντι άλλων ευρωπαϊκών χωρών (πχ Ιταλία), που δεν είναι άλλο από την πρόσβαση που έχουμε στα Βαλκάνια και την Αν. Ευρώπη.
Ένα άλλο πλεονέκτημα των οριζοντίων διασυνδέσεων, όπως το «Ευρώπη - Ασία», είναι πως όταν εδώ είναι βράδυ, εκεί είναι ημέρα, επομένως η φωτοβολταικά ενέργεια που θα παράγεται πχ. στην Σαουδική Αραβία θα καλύπτει ευρωπαϊκές ανάγκες το βράδυ, όταν δηλαδή δεν υπάρχει παραγωγή από ηλιακά συστήματα, παρά μόνο αυτή που έχει αποθηκευτεί σε μπαταρίες, τεχνολογία η οποία τώρα αναπτύσσεται πανευρωπαικά.
Και μπορεί αυτές οι σκέψεις να είναι πρώιμες, ωστόσο η Ελλάδα δεν επιτρέπεται να απουσιάζει από το παιχνίδι που έχει ανοίξει γύρω από τους μεγάλους διαδρόμους εμπορίου ενέργειας και data που θα συνδέουν την Ανατολή με τη Δύση. Επιπλέον λόγος, ο ανταγωνισμός στο θέμα αυτό με την Τουρκία, η αντίδραση της οποίας στον αποκλεισμό της από τον Διάδρομο IMEC, δεν έχει περάσει απαρατήρητη, με τον Ερντογάν να αναμένεται να θέσει το θέμα στις συναντήσεις που θα έχει στην Νέα Υόρκη.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό κάθε άλλο παρά τυχαία ήταν στη διάρκεια της πρόσφατης τριμερούς Ελλάδας-Κύπρου- Ισραήλ στη Λευκωσία, τόσο η δηλωση Μητσοτάκη για την προοπτική διεύρυνσης της τριμερούς με πρόσκληση και της Ινδίας, αλλά και εκείνη του Μπ. Νετανιάχου για την σε βάθος χρόνου διασύνδεση και της Σαουδικής Αραβίας με τα δίκτυα των τριών χωρών.
Το Ισραήλ και ο ρόλος του Ριάντ
Ένα πολιτικό μήνυμα του ισραηλινού πρωθυπουργού και προς το Ιράν, το οποίο μετά την διπλωματική του συμφωνία με την Σ. Αραβία, παρακολουθεί με καχυποψία τη βελτίωση των σχέσεων Ριάντ – Τελ Αβίβ, αλλά όχι μόνο. Αν και δεν υπάρχει ακόμη επεξεργασμένη τεχνική πρόταση για μια διασύνδεση Σ.Αραβίας -Μεσογείου, το σενάριο βρίσκεται πάνω στο τραπέζι, μετά και τις ανακοινώσεις για το νέο μεγάλο ινδικό διάδρομο. Τις τελευταίες μάλιστα εβδομάδες έχει ενεργοποιηθεί ξανά το Συμβούλιο Ελλάδας - Σαουδικής Αραβίας.
Είναι συνέχεια του διαλόγου που είχε ανοίξει το 2022 κατά την συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτακη με τον Πρίγκιπα Διάδοχο του Θρόνου της Σαουδικής Αραβίας, Μπιν Σαλμάν για έναν ενεργειακό δρόμο, μέσω του οποίου το πολύ φθηνό πράσινο ρεύμα της χώρας, να φτάνει μέσω του Σουέζ στην Ελλάδα. Το κόστος παραγωγής μιας κιλοβατώρας από φωτοβολταικά στην Σ.Αραβία είναι περίπου 1,5 σεντ η κιλοβατώρα έναντι 3,5- 4 σεντ στην Ελλάδα, (μαζί με τα κόστη μεταφοράς, θα έφτανε να κοστίζει όσο και το ελληνικό). Και εδώ μπαίνει το πρόβλημα των διεθνών διασυνδέσεων. Ακόμη και αν είχαν προχωρήσει οι συζητήσεις της ελληνικής πλευράς με τον Μπιν Σαλμάν, θα έπρεπε πρώτα να βρούμε τι θα κάναμε με όλους αυτούς τους νέους όγκους πράσινου σαουδαραβικού ρεύματος.
Βέβαια, το καλώδιο αυτό που θα μεταφέρει ποσότητες από την Ασία προς την Ευρώπη μέσω Ελλάδας, θα πρέπει είναι πολύ μεγάλης χωρητικότητας ώστε μαζί με τα πράσινα γιγαβάτ από Σ. Αραβία, να σηκώνει και πλεονάζοντα ελληνικά πράσινα γιγαβάτ. Και πάνω απ’ όλα το τελικό κόστος παραγωγής και μεταφοράς θα πρέπει να είναι ανταγωνιστικό σε σχέση με άλλες πιθανές πηγές ενέργειας της Κ. Ευρώπης, ούτως ώστε να είναι χαμηλότερο από εκείνο πχ που παράγουν τα offshore στην Β. Θάλασσα.
Τα παραπάνω ισχύουν και για τις δυνητικές εξαγωγές από την Αίγυπτο στην Ελλάδα, μέσω του αγωγού Gregy, ένα ζήτημα το οποίο έχει αναδείξει συχνά με την αρθρογραφία ο Γενικός Διευθυντής του ΕΣΑΗ Γιώργος Στάμτσης. H διασύνδεση με την Αίγυπτο θα είναι καθαρά εισαγωγική και τα 3 GW που θα μας έρχονται κάθε ώρα του χρόνο από εκεί, δεν θα αφορούν εγχώρια κατανάλωση. Ένας δρόμος μόνος υπάρχει, οι εξαγωγές προς την Ευρώπη, αλλά η μεταφορική ικανότητα των σημερινών διασυνδέσεων της Ελλάδας με τις γειτονικές χώρες είναι μόλις 2,5 γιγαβάτ, και δυστυχώς προβλέπεται να αυξηθεί μόλις κατά 1 περίπου γιγαβάτ τα επόμενα χρόνια.
Η λύση είναι γνωστή και έχει προταθεί από το 2011. Τότε, το σχέδιο είχε προταθεί από τη κυβέρνηση Παπανδρέου και τον υπ. Οικονομικών Γ. Παπακωσταντίνου (πρόγραμμα «Ηλιος»), είχε μάλιστα συνδεθεί με την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, αλλά εγκαταλείφθηκε μέσα στην δίνη των μνημονίων, χωρίς να βρει χρηματοδότηση και πολιτική στήριξη.
Οι συνθήκες βέβαια τότε ήταν διαφορετικές. Η ενεργειακή τροφοδοσία της ΕΕ βασίζονταν απολυτά στην Ρωσία. Ούτε υπήρχε η εκπεφρασμένη πολιτική στήριξη και βούληση από την Ευρώπη για απεξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, ούτε και είχαν συνηδητοποιήσει οι Ευρωπαίοι την σημασία των νέων διαδρόμων και διασυνδέσεων με Αφρική, Μ. Ανατολή και Ασία.
Παντού σχεδιάζουν καλώδια
Τα μηνύματα ό,τι πρέπει να κάνουμε κάτι έρχονται από παντού. Ένα είναι το νέο ρεκόρ πράσινης παραγωγής ρεύματος (Κυριακή 10 Σεπτεμβρίου), όταν οι ΑΠΕ κάλυψαν έως και το 140% της ζήτησης, με το πλεόνασμα να διοχετεύεται σε εξαγωγές. Ένα άλλο είναι ότι επειδή το πρόβλημα με την πεπερασμένη χωρητικότητα των δικτύων δεν είναι ελληνικό, αλλά διεθνές, οι πάντες σχεδιάζουν νέους ενεργειακούς διαδρόμους. Από την Ρουμανία για τη μεταφορά ενέργειας στην Ουγγαρία, έως την Ολλανδία και την Βρετανία που ανακοίνωσαν ένα γιγάντιο καλώδιο, που θα μεταφέρει ενέργεια από τα αχανή θαλάσσια αιολικά πάρκα της Βόρειας Θάλασσας και θα έχει τη μεγαλύτερη χωρητικότητα από οποιαδήποτε άλλη μέχρι σήμερα διασυνοριακή διασύνδεση. Η Ελλάδα πρέπει να βιαστεί, ώστε να μην μείνει έξω από αυτό το μεγάλο ενεργειακό παιχνίδι της επόμενης 30ετίας.
