Η περιοχή της αρχαίας Ολυμπίας είναι μια τρωτή περιοχή ως προς την κλιματική αλλαγή γι’ αυτό και το υπουργείο Πολιτισμού λαμβάνει μέτρα και εκπονεί μελέτες για έργα. Τα μνημεία της Κρήτης θα έχουν να αντιμετωπίσουν στο μέλλον και θερμική επιβάρυνση. Περιοχές κοντά σε ρέματα που δεν έχουν διευθετηθεί ή δεν έχουν καλυφθεί, θα βρεθούν, ενδεχομένως, σε κίνδυνο. Αυτά και άλλα προβλήματα απασχολούν την Ομάδα Εργασίας του ΥΠΠΟΑ για την Κλιματική Αλλαγή και την Πολιτιστική Κληρονομιά.
Η επιτροπή έχει συγκροτηθεί από τον Οκτώβριο του 2019 και τα συμπεράσματά της παρουσιάστηκαν σήμερα σε Συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, παρουσία του ΓΓ Πολιτισμού Γιώργου Διδασκάλου, του Προέδρου της Ομάδας καθηγητή Κώστα Καρτάλη και των μελών της.
Υπήρχε λόγος, λοιπόν, που τα μινωικά ανάκτορα της Κρήτης εντάχθηκαν πιλοτικά στο Ταμείο Ανάκαμψης με συγκεκριμένα έργα, σύμφωνα με όσα τόνισε η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη. «Εκεί είναι το μείζον θέμα από άποψη πολιτιστικής κληρονομιάς» ανέφερε η υπουργός. «Γι’ αυτό συζητήσαμε το Δίον, που έχει αντίστοιχα τέτοια θέματα, πλημμυρικά φαινόμενα. Γι’ αυτό και το πρώτο σχέδιο στο επίπεδο της συνεργασίας μας με το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης αφορά την Αρχαία Ολυμπία. Και ήταν κάτι το οποίο είχε σχεδιαστεί από το καλοκαίρι πριν τις φωτιές. Από εκεί και πέρα όμως κάθε χώρος έχει τα δικά του θέματα.»
Αλλα προβλήματα, όπως των ζωνών προστασίας, απασχολούν επίσης κατά προτεραιότητα το ΥΠΠΟΑ.Στη Σαμοθράκη για παράδειγμα, υπάρχουν μεγάλα προβλήματα στο Ιερό των Μεγάλων Θεών αλλά και στον Πύργο του Φονιά, εξαιτίας της πολύ μεγάλης βροχόπτωσης και της μη οριοθέτησης των ρεμάτων. «Πιθανότατα να χρειαστεί να αναθεωρήσουμε την συγκεκριμένη ζώνη, προκειμένου το Υπουργείο Πολιτισμού να έχει αρμοδιότητα και σε ένα χώρο παραπάνω που θα του επιτρέψει να παρέμβει για να κάνει έργο πρόληψης» είπε η κα Μενδώνη.
Η Ακρόπολη απασχόλησε ιδιαίτερα τους παρισταμένους στη συνέντευξη Τύπου. Στον Ιερό Βράχο, όπως είπε η Ελενα Κουντούρη, διευθύντρια Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, εκπονείται σχέδιο διαχείρισης κινδύνων.» Αλλωστε, ως προς τον συγκεκριμένο αρχαιολογικό χώρο αλλά και τις Μυκήνες, την Τίρυνθα και τη Μονή Δαφνίου, «έχει αποφασιστεί να εκπονηθούν ειδικότερα σχέδια διαχείρισης κινδύνου. Ξεκινήσαμε με την Ακρόπολη και αυτή τη στιγμή εκπονείται σχέδιο διαχείρισης κινδύνου μετεωρολογικών φαινομένων σε συνεργασία με το Εθνικό Αστεροσκοπείο και το Πολυτεχνείο.
Παράλληλα, αυτό που τρέχουμε αυτή τη στιγμή στην Ακρόπολη είναι η προστασία, είναι τα υδραυλικά έργα, η πρώτη τους φάση ολοκληρώθηκε και τρέχουμε τώρα τη δεύτερη φάση, τη σύνδεση όλου του συστήματος με το μεγάλο αγωγό στην οδό Αποστόλου Παύλου.» Επίσης, το προηγούμενο έτος ολοκληρώθηκε το σχέδιο αντικεραυνικής προστασίας. Αλλα μέτρα λαμβάνονται για δασικές περιοχές, όπου είναι επικίνδυνο να ξεσπάσουν πυρκαγιές.
Το Υπουργείο Πολιτισμού εγκαίρως, από τον Οκτώβρη του 2019, απασχολήθηκε με το θέμα της κλιματικής αλλαγής και επικεντρώθηκε στη δημιουργία των προϋποθέσεων για τη σύνταξη και εφαρμογή ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης- Πολιτιστική Κληρονομιά και Κλιματική Αλλαγή, με ορίζοντα το 2022.
Μέχρι σήμερα τουλάχιστον, δεν έχει καταγραφεί συστηματικός κίνδυνος για κάποιο συγκεκριμένο μνημείο ή για κάποιο στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς που να αποδίδεται στην κλιματική κρίση. «Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι είναι αμελητέα τα φαινόμενα τα οποία ολοένα και αυξάνονται» υπογράμμισε η υπουργός Πολιτισμού. Η επίδραση της Κλιματικής Κρίσης στην αύξηση της συχνότητας και της έντασης των ακραίων καιρικών φαινομένων θέτει νέες προκλήσεις στο εγχείρημα της θωράκισης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς από τις σχετικές επιπτώσεις. Σημειώνονται πλέον ακραία καιρικά φαινόμενα, που δημιουργούν προκλήσεις τις οποίες πρέπει να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά. Αυτό το οποίο θεωρώ κρίσιμο είναι η πρόληψη, όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις άλλωστε.
Αναφερόμενη στις βασικές αρχές του Εθνικού Σχεδίου Δράσης «Πολιτιστική Κληρονομιά και Κλιματική Αλλαγή», η Υπουργός υπογράμμισε ότι:
Διαπερνούν όλες τις πολιτικές που διασταυρώνονται με την προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, δηλαδή α) του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, β) της προστασίας του περιβάλλοντος, γ) της προσαρμογής και του μετριασμού των επιπτώσεων στην Κλιματική Αλλαγή, δ) της Πολιτικής Προστασίας.
Το σχέδιο του ΥΠΠΟΑ έχει ορίζοντα υλοποίησης το 2050, με ενδιάμεσους στόχους ανά 5ετία, και δράσεις που έχουν εξειδικευτεί μέχρι το 2030.
Προβλέπουν την ενσωμάτωση και αναθεώρηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης Πολιτιστική Κληρονομιά και Κλιματική Αλλαγή σε νέα δεδομένα για τους κλιματικούς κινδύνους, με ευελιξία και προσαρμοστικότητα.
Θωρακίζουν τα στοιχεία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς από τις επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής, υποστηρίζοντας και αναδεικνύοντας την αναπτυξιακή διάσταση του Πολιτισμού.
Η Λίνα Μενδώνη σημείωσε ότι το σχέδιο του ΥΠΠΟΑ είναι συνδεδεμένο με τις ευρωπαϊκές και εθνικές πολιτικές, με την ανάπτυξη ολιστικών σχεδίων. Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού συνεργάζεται ήδη, με τα συναρμόδια Υπουργεία- Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, και Περιβάλλοντος- καθώς και με την Περιφερειακή και Τοπική Αυτοδιοίκηση. Επίσης, οι παρατηρήσεις όλων των Υπηρεσιών του Υπουργείου που συνδέονται με τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, θα καταγράφονται σε μία κεντρική ηλεκτρονική πλατφόρμα.
Ως προς τα διαχειριστικά σχέδια των αρχαιολογικών χώρων, το ΥΠΠΟΑ έχει ήδη προχωρήσει σε 15 από τα 18 μνημεία τα οποία είναι ενταγμένα στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Επίσης, υλοποιείται μία μελέτη ωρίμανσης για την εκπόνηση ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης κινδύνων για τους αρχαιολογικούς χώρους των Μυκηνών, της Τίρυνθας, της Ακρόπολης των Αθηνών και της Μονής Δαφνίου».
Τέλος, το ΥΠΠΟΑ έχει εντάξει στο Ταμείο Ανάκαμψης το έργο της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης με προϋπολογισμό περίπου 32.000.000€ στο οποίο, εκτός από συγκεκριμένες δράσεις που αφορούν στην παρακολούθηση, ψηφιοποίηση, και συστηματικό έλεγχο των επιπτώσεων, έχουν περιληφθεί έργα αιχμής σε μεγἀλους αρχαιολογικούς χώρους. Συγκεκριμένα, στους Δελφούς, στο Δίον, στα μινωϊκά ανάκτορα της Φαιστού και των Μαλίων, στους Φιλίππους και στον Μυστρά. Το πρόγραμμα πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Εθνικό Αστεροσκοπείο και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.
Μέλη της επιτροπής είναι οι: Μαργαρίτα Ασημακοπούλου Νικολέτα Βαλάκου Μαρία-Ξένη Γαρέζου Μαργαρίτα Κοκκώνη, Χάρης Κοκκώσης Νίκος Μουρτζάς Κωνσταντίνος Φρισήρας Σταυρούλα Φωτοπούλου.
Ο γεωλόγος Νίκος Μουρτζάς, έθεσε και την παράμετρο ανόδου της θαλάσσιας στάθμης. «Έχουν καταγραφεί περισσότεροι από 300 χώροι, παράκτιοι αρχαιολογικοί χώροι, ενάλιοι ή παράκτιοι, οι οποίοι αυτή την στιγμή, με την σταδιακή άνοδο της στάθμης της θάλασσας, βρίσκονται μπροστά σε προβλήματα, τα οποία πρέπει ν’ αντιμετωπιστούν» δήλωσε.
«Ένα παράδειγμα σας φέρω, ότι με τον τελευταίο σεισμό, έγινε μια μετατόπιση 25 εκατοστών της στάθμης της θάλασσας στη Σάμο. Έχουμε το Ηραίο, έχουμε το Πυθαγόρειο, όλα αυτά πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν και ν’ αντιμετωπιστούν μέσα από την καθημερινή παρατήρηση, από την καταγραφή τους και την αντιμετώπισή τους».
Η επίτιμη διευθύντρια του ΥΠΠΟΑ Νικολέτα Βαλάκου, πρόεδρος του ΟΔΑΠ, ενημέρωσε ότι προηγήθηκε αποστολή ερωτηματολογίου σε όλες τις Εφορείες Αρχαιοτήτων ανά την Ελλάδα. Με βάση αυτό, «προχωρήσαμε στην εκτίμηση και στις προτάσεις που κάναμε. Μιλήσαμε με συγκεκριμένους Εφόρους από μεγάλους χώρους, δηλαδή, της Ολυμπίας κυρίως, των Δελφών, αλλά και της Εφορείας Αρχαιοτήτων των Κυκλάδων, για να δούμε έτσι επιμέρους περιπτώσεις που αντιμετωπίζονται.
Αυτό, το οποίο πρέπει να δούμε και να προχωρήσουμε πολύ προσεκτικά είναι μέσα στα σχέδια διαχείρισης, να χαράξουμε τα μέτρα προστασίας, τα οποία πρέπει να ληφθούν σε σχέση με την αντιμετώπιση των καταστροφών από τους κλιματικούς κινδύνους, από την κλιματική αλλαγή και από την κλιματική κρίση, την οποία πλέον την ζούμε.
Γιατί αυτό, το οποίο ξέρουμε είναι ότι βεβαίως, έχουμε περιπτώσεις, όπου έχουν υποστεί οι αρχαιολογικοί μας χώροι και μνημεία σοβαρές ζημιές, είτε από έκτακτες πλημμύρες, είτε από κατακλυσμούς, από την αντιμετώπιση του κινδύνου της πυρκαγιάς κλπ.
Αυτό όμως γινόταν όχι με πολύ μεγάλη συχνότητα. Τώρα πια, αντιλαμβανόμαστε ότι όλα αυτά τα προβλήματα, όλες αυτές οι απότομες κλιματικές, κλιματικοί κίνδυνοι, θα είναι και πιο συχνοί και πιο έντονοι και σε μεγαλύτερη διάρκεια.»
