Είκοσι ημέρες πριν τις ομοσπονδιακές εκλογές στη Γερμανία, η Angela Merkel αποτελεί το αδιαφιλονίκητο φαβορί καθώς προηγείται με μεγάλη διαφορά του Martin Schulz, ωστόσο το ποσοστό των αναποφάσιστων ψηφοφόρων παραμένει σε εξαιρετικά υψηλό επίπεδο.
Ο αντίκτυπος που θα έχει το αποτέλεσμα των εκλογών για τη Γερμανία, την Ευρώπη και τις διεθνείς χρηματαγορές θα εξαρτηθεί: α) από τον συνασπισμό που θα σχηματιστεί και β) από το ποιος θα είναι υπουργός Οικονομικών. Αυτό εκτιμά ο καθηγητής του LSE, Lorenzo Codogno σε ανάλυσή του, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι οι γερμανικές εκλογές είναι πολύ σημαντικές για ολόκληρη την Ευρώπη.
«Παρά το γεγονός ότι η Ευρώπη είναι απούσα από το προεκλογικό debate, υπάρχει σύγκρουση δύο διαφορετικών οραμάτων: της περαιτέρω ενοποίησης μέσω της ενίσχυσης των ευρωπαϊκών θεσμών (Schulz) και της σταδιακής ενοποίησης, κάνοντας την ένωση ακόμη πιο διακυβερνητική, απολιτικοποιώντας την Κομισιόν και μετασχηματίζοντας τον ESM (Merkel-Schauble)», σημειώνει.
Γι '' αυτόν ακριβώς το λόγο, το τελικό σχήμα που θα προκύψει θα καθορίσει, σύμφωνα με τον L. Codogno, την πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Merkel και Schaeuble έχουν αναφερθεί μάλιστα στην πιθανότητα ύπαρξης ενός κοινού υπουργού Οικονομικών για την Ευρωζώνη. Μετά τις εκλογές, οι διαπραγματεύσεις για το σχηματισμό του κυβερνητικού συνασπισμού θα διαρκέσουν μήνες. Αν όλα κυλήσουν ομαλά, πιθανότατα μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, η Γερμανία θα έχει νέα κυβέρνηση, όμως κάτι τέτοιο μοιάζει δύσκολο και θα χρειαστούν μερικές εβδομάδες ακόμη για να λειτουργούν πλήρως όλα τα υπουργεία.
Συνεπώς, οι προσδοκίες ότι η Γερμανία θα είναι έτοιμη να συζητήσει το μέλλον της Ευρώπης με τη Γαλλία και τις άλλες χώρες στη Σύνοδο του Οκτωβρίου είναι μάλλον υπεραισιόδοξες. Παρ'' όλα αυτά, είναι πιθανό τον ερχόμενο Δεκέμβριο να εξεταστούν τα κομμάτια που λείπουν για την τραπεζική ένωση, δηλαδή η σταδιακή δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Εγγύησης Καταθέσεων και ένας κοινός μηχανισμός για το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης.
Ο L. Codogno εκτιμά ότι είναι δύσκολο να υπάρξουν τελικές αποφάσεις σε αυτό το στάδιο, ενώ είναι πιο πιθανό να ξεκινήσει μία πιο συνολική διαπραγμάτευση για το μέλλον της Ευρώπης στις αρχές του 2018, με τα πρώτα αποτελέσματα να αναμένονται το ερχόμενο καλοκαίρι. Η τελική έγκριση ίσως να μη έρθει πριν τις ευρωεκλογές την άνοιξη του 2019. Θα περιλαμβάνει όλα τα ανοιχτά ζητήματα, ενδεχομένως και την τραπεζική ένωση και την επιλογή νέου προέδρου για την ΕΚΤ.
Θα γίνει πιο επεκτατική η δημοσιονομική πολιτική;
Η οικονομία της Ευρωζώνης αναπτύσσεται περισσότερο από τις εκτιμήσεις, συνεπώς θα είχε νόημα να δούμε μία ευρύτερα ήπια περιοριστική δημοσιονομική στάση, λαμβάνοντας υπόψη επίσης το υψηλό επίπεδο χρέος σε πολλές χώρες. Οι χώρες αυτές, όπου το κρατικό χρέος είναι μεγαλύτερο του μέσου όρου, συνεχίζουν να έχουν μεγάλο έλλειμμα παραγωγής. Χρειάζονται μία κάπως λιγότερο περιοριστική πολιτική, ενώ στη Γερμανία, σύμφωνα με την Κομισιόν, το επίπεδο του ΑΕΠ είναι ήδη πάνω από τις δυνατότητες, που σημαίνει ότι δεν υπάρχει πλέον έλλειμμα παραγωγής και η πολιτική μπορεί να γίνει πιο περιοριστική.
Παρ'' όλα αυτά, ορισμένες χώρες μπορούν να εφαρμόσουν επεκτατικές πολιτικές, όπως η Γερμανία, για να αντισταθμίσουν τις πιο περιοριστικές πολιτικές σε χώρες με υψηλό κρατικό χρέος, όπως η Ιταλία. Η κατάσταση καθιστά τον καθορισμό της δημοσιονομικής πολιτικής για το σύνολο της Ευρωζώνης μία δύσκολη εξίσωση.
Στη Γερμανία, η αυστηρή τήρηση του κανόνα του εσωτερικού χρέους (black-zero), δεν αφήνει περιθώρια επεκτατικών πολιτικών, ούτε για μία στάση που θα συνυπολογίζει την υπόλοιπη Ευρωζώνη. Αν ο κ. Schaeuble παραμείνει στο υπουργείο Οικονομικών, πολύ λίγα θα αλλάξουν.
Τι θα αλλάξει αν γίνει κάποιος άλλος «τσάρος» της γερμανικής οικονομίας, ίσως από άλλο κόμμα; Η απάντηση είναι «όχι πολλά». Ο εθνικός κανόνας για το χρέος απολαμβάνει την υποστήριξη σχεδόν από το 80% των ψηφοφόρων και ως αποτέλεσμα, και οι ευρωπαϊκοί κανόνες τυγχάνουν εκτίμησης που σημαίνει ότι καμία γερμανική κυβέρνηση δεν θα τολμούσε να προτείνει αλλαγές. Σε εθνικό επίπεδο, χρειάζεται πλειοψηφία 2/3 στη βουλή για να αλλάξουν οι δημοσιονομικοί κανόνες, κάτι που θεωρείται σχεδόν ανέφικτο. Το πλεόνασμα φέτος διαμορφώνεται μεταξύ 30-40 δισ. ευρώ, χωρίς να περιλαμβάνονται κάποια αχρησιμοποίητα κεφάλαια για το μεταναστευτικό.
Το πλεόνασμα είναι αποτέλεσμα: 1) των μεγαλύτερων φορολογικών εσόδων λόγω της ισχυρής οικονομίας, 2) των μειωμένων δαπανών για επιδόματα ανεργίας, 3) των υψηλών εταιρικών κερδών. Θα υπάρξει αυξημένη πίεση προς τη νέα κυβέρνηση να ξοδέψει περισσότερους πόρους και αυτό ενδεχομένως θα γίνει μέσω ενός μείγματος φορολογικών ελαφρύνσεων και αυξημένων κοινωνικών δαπανών και έργων υποδομής.
Πιθανότατα, οποιοσδήποτε νέους υπουργός Οικονομικών θα έδινε μεγαλύτερη έμφαση στις δαπάνες για έργα υποδομής και στη μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος, πεδία που ο Schaeuble έχει επανειλημμένα φανεί επιφυλακτικός. Ωστόσο, δεν είναι εφικτό η Γερμανία να εγκαταλείψει τον κανόνα του «black zero».
Ποια είναι τα σχέδια του Schaeuble;
Αν και δεν υπάρχουν λεπτομέρειες, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς την κατεύθυνση που θα πάρει η Γερμανία υπό την καθοδήγηση του κ. Schaeuble. Η ιδέα σαφέστατα είναι να προχωρήσει η ευρωπαϊκή ενοποίηση με διακυβερνητική προσέγγιση, μέσω της αποδυνάμωσης ευρωπαϊκών θεσμών όπως η Κομισιόν και σε μικρότερο βαθμό, το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο.
Θα συνεπάγεται τη μεταβίβαση της ευθύνης παρακολούθησης των δημόσιων οικονομικών από την Κομισιόν στο EMF (Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο). Το EMF θα αναλάβει τις αρμοδιότητες της Κομισιόν, η οποία θεωρείται αμερόληπτος διαιτητής, και από το ΔΝΤ, το οποίο δεν ελέγχεται από Ευρωπαίους. Το EMF δεν θα αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο στην επίβλεψη της δημοσιονομικής πολιτικής των κρατών-μελών ούτε στην αναδιάρθρωση χρέους.
Στόχος είναι να «καταστούν οι κανόνες πιο αξιόπιστοι», δηλαδή αν η Κομισιόν δεν προτίθεται να λειτουργήσει ως ένας ανεξάρτητος θεσμός αλλά ως ένας πολιτικός παίκτης, τότε η Γερμανία θα ταχθεί υπέρ ενός άλλου ανεξάρτητου θεσμού, όπως ο ESM ή το EMF. Δεν είναι σαφές αν αυτό συνάδει πλήρως με τις Συνθήκες, όμως θα μπορούσε.
Στην ουσία, η χρηματοδότηση του Ταμείου θα γίνει με αντάλλαγμα ισχυρότερα κίνητρα για δημοσιονομική πειθαρχία. Θα μπορούσε να γίνει αλλάζοντας απλά τη Συνθήκη του ESM, η οποία είναι μία διακυβερνητική Συνθήκη και συνεπώς πιο εύκολο να αλλάξει. Ο νέος ESM (ή EMF) θα έχει επίσης το ρόλο του να παρεμβαίνει για τη στήριξη χωρών που αντιμετωπίζουν προβλήματα όπως η Ελλάδα. Η διακυβέρνηση του ESM απαιτεί ομοφωνία σε πολλά ζητήματα. Σε κάποια άλλα πεδία, το Συμβούλιο των Διοικητών του ESM λαμβάνει αποφάσεις με πλειοψηφία 80%, με τα δικαιώματα ψήφου να ισούνται με τα μερίδια κάθε χώρας.
Με ποσοστό συνεισφοράς κεφαλαίου 21,7% και 27,1% capital key, η Γερμανία, το γερμανικό κοινοβούλιο και το Ανώτατο Δικαστήριο της Γερμανίας θα έχουν δυνατότητα άσκησης βέτο για τις σημαντικότερες αποφάσεις, που επί του παρόντος δεν διασφαλίζεται από τη συλλογική και πολιτική προσέγγιση της Κομισιόν. Σε κάθε περίπτωση, αυτή θα είναι η γερμανική πρόταση ως αντίδραση στην πρωτοβουλία του Macron για «επανεκκίνηση» της Ευρώπης.
Βέβαια, η άποψη αυτή της Γερμανίας πρέπει με κάποιο τρόπο να συνάδει και με την άποψη της Γαλλίας. Το Βερολίνο γνωρίζει ότι ο Macron χρειάζεται στήριξη και υψηλό βαθμό συναίνεσης αν συνεχίσει να κάνει μεταρρυθμίσεις στη χώρα του. Επομένως, η γερμανική άποψη-πρόταση μπορεί να προσαρμοστεί στις ανάγκες της Γαλλίας.
