Περίπου 1.500 ανήλικοι φιλοξενούνται σήμερα στη χώρα μας σε κλειστές δομές1, τις οποίες οι παλαιότεροι γνώρισαν ως «ορφανοτροφεία». Είναι ορφανά ή –τα συντριπτικώς περισσότερα– παιδιά που έχουν απομακρυνθεί από τους γονείς τους λόγω κακοποίησης, εξάρτησης από ουσίες κλπ2. Πρόκειται για τα απολύτως πιο τρομοκρατημένα, ευάλωτα και δικαιούμενα κάθε βοήθειας και ευκαιρίας μέλη της κοινωνίας μας.
Μέσα στα μύρια δεινά που αντιμετωπίζουν, κινδυνεύουν από ιδρυματοποίηση. Διότι, όπως έχει διαπιστωθεί, «… τα παιδιά που τοποθετούνται μακροχρόνια σε ιδρύματα διατρέχουν κίνδυνο εξασθένησης της γνωστικής, κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξής τους …»3. Έτσι, σημαντικό ποσοστό των ανηλίκων που φιλοξενούνται σε δομές καταλήγουν να μην μπορούν να τις αποχωριστούν ως ενήλικοι, να παραμένουν σ’ αυτές και να μην εντάσσονται στο κοινωνικό σύνολο. Γι’ αυτό, μεταξύ άλλων, παγκοσμίως επιχειρείται η μετάβαση από το σύστημα των κλειστών δομών σε σύστημα ανάδοχων οικογενειών4, πολιτική που -προς τιμήν τους!- εισήγαγαν στη χώρα μας το υπουργείο Εργασίας & Κοινωνικών Υποθέσεων και ιδίως η υφυπουργός Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, κ. Δόμνα Μιχαηλίδου5.
Όμως, μέχρις ότου ολοκληρωθεί στο μέλλον η ορθή αυτή μετάβαση από το ένα σύστημα στο άλλο, δεν παύουν τα παιδιά, που φιλοξενούνται σήμερα σε δομές, να χρειάζονται άμεσα πραγματικές ευκαιρίες ένταξης στο κοινωνικό σύνολο. Κάθε παιδί δικαιούται να μάθει πώς να ζει ως αυτόνομος ενήλικος. Χρέος όλων μας είναι να του παρέχουμε την ευκαιρία αυτή.
Προς τούτο, το υπουργείο ανέλαβε, μεταξύ άλλων, την εξής πρωτοβουλία: Οργανώνει τάξεις επαγγελματικού προσανατολισμού στις δομές φροντίδας για ανηλίκους 16 και 17 ετών. Όποιος από αυτούς το επιθυμεί, θα επιλέξει επάγγελμα για να μαθητεύσει. Εφόσον δώσει την κατά νόμο άδεια η δομή, η οποία έχει τη γονική μέριμνα ή επιμέλεια του εφήβου, και πάντοτε εφόσον ο ίδιος το επιθυμεί, κατά τους θερινούς μήνες, οπότε δεν έχει σχολείο, θα δικαιούται να μετάσχει σε ειδικό πρόγραμμα κατάρτισης σε εγκεκριμένη επιχείρηση, στο επάγγελμα που επιθυμεί. Έτσι, θα αποκομίσει πολύτιμη κατάρτιση, αλλά και θα διευκολυνθούν η σταδιακή αποκοπή του από τη δομή και η διαδικασία ένταξής του στο κοινωνικό σύνολο.
Εξυπακούεται ότι ο φιλοξενούμενος στη δομή έφηβος θα μαθητεύει υπό τις ίδιες προστατευτικές συνθήκες (μόνο την ημέρα, αποκλειστικώς 8ωρο, όχι υπερωρίες κλπ), θα λαμβάνει την ίδια αμοιβή και θα ασφαλίζεται ίδια με κάθε άλλον έφηβο, ο οποίος δεν φιλοξενείται σε δομές. Δεν τροποποιείται ο νόμος, ούτε εργασιακός ούτε άλλος. Απλώς, όπως επιτάσσουν το Σύνταγμα και Διεθνείς Συμβάσεις, επιτέλους παρέχεται και στους πλέον άτυχους και αδικημένους των εφήβων μια ευκαιρία που μέχρι σήμερα είχαν μόνον οι τυχεροί και προνομιούχοι συνομήλικοί τους.
Ο πρώτος, δε, κλάδος, που συμφώνησε να συμμετάσχει στην προσπάθεια είναι ο ξενοδοχειακός, προφανώς διότι έχει αυξημένες δυνατότητες παροχής ευκαιριών το καλοκαίρι και ειδικευμένους συμβούλους, κατάλληλους να σχεδιάσουν προγράμματα κατάρτισης, προσαρμοσμένα στις ανάγκες των εφήβων (π.χ. Ινστιτούτο ΣΕΤΕ). Αλλά βεβαίως θα ακολουθήσουν και άλλοι κλάδοι στην πορεία.
Θα φανταζόταν κανείς ότι οι πάντες θα έδιναν συγχαρητήρια στην κυβέρνηση για την πρωτοβουλία αυτή. Διότι κάθε στοιχειωδώς λογικός και καλόπιστος, πολιτισμένος άνθρωπος δεν μπορεί παρά να χαίρεται όταν ένας μη προνομιούχος και δη κατατρεγμένος από την τύχη έφηβος αποκτά μια ευκαιρία που μέχρι σήμερα δεν είχε, όταν δηλαδή επιτέλους αποκαθίσταται μια κατάφωρη αδικία που επί δεκαετίες τραυμάτιζε την πλέον ευάλωτη και αδικημένη ομάδα συνανθρώπων μας.
Όμως, στην Ελλάδα του 2021 η αντιπολίτευση μοιάζει να λειτουργεί βάσει πολιτικού αυτοματισμού που την υποχρεώνει να απορρίπτει κάθε κυβερνητική πρωτοβουλία, μάλιστα με εξωφρενικές υπερβολές. Έτσι, για παράδειγμα, τρεις τομεάρχες της α0ξιωματικής αντιπολίτευσης, σε κοινή δήλωσή τους, έκαναν λόγο για «αναβίωση του μοντέλου της Βασιλικής Πρόνοιας της Φρειδερίκης» και «εργασιακό μεσαίωνα», κατήγγειλαν την κυβέρνηση ότι «χρησιμοποιεί [τα παιδιά] για να μειώσει το μισθολογικό κόστος των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων» και ότι «προωθεί επίσημα την παιδική εργασία για τα ανήλικα παιδιά», και υπογράμμισαν ότι «τα ανήλικα παιδιά πρέπει να πηγαίνουν στο σχολείο»6.
Αλλά αν αντιπαρέλθει κανείς ανιστόρητες υπερβολές και επιθετικούς προσδιορισμούς7, οι τομεάρχες δεν προβάλλουν κανένα βάσιμο επιχείρημα.
Διότι οι έφηβοι, βεβαίως, θα πηγαίνουν στο σχολείο – απλώς θα δικαιούνται να μαθητεύσουν το καλοκαίρι, οπότε δεν έχουν σχολείο, όπως ακριβώς κάθε άλλος έφηβος που πηγαίνει κανονικά στο σχολείο 9 μήνες ετησίως χωρίς να φιλοξενείται σε δομές. Η θερινή μαθητεία και κατάρτιση συμπληρώνουν το σχολείο – δεν το αντικαθιστούν, ούτε το αποκλείουν. Για όλους τους εφήβους.
Διότι οι έφηβοι δεν θα εργαστούν, αλλά θα μαθητεύσουν και θα καταρτιστούν σε αντικείμενα που οι ίδιοι θα επιλέξουν και θα είναι κατάλληλα για τις δυνατότητες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ηλικίας τους και με βάση ειδικώς σχεδιασμένα και ελεγχόμενα προγράμματα. Όπως δικαιούνται όλοι οι έφηβοι παγκοσμίως.
Διότι οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις απασχολούν εκατοντάδες χιλιάδες εργαζομένους στη χώρα και πάσχει από έλλειψη σοβαρότητας η άποψη ότι το μισθολογικό τους κόστος θα επηρεαστεί από τη μαθητεία λίγων δεκάδων εφήβων. Ας είμαστε σοβαροί!
* O Αλέξιος Δημ. Παπασταύρος είναι Εργατολόγος
1 https://paidi.gov.gr/wp-content/uploads/2021/07/στοιχεία-Αναδοχής-Υιοθεσίας-Β-τριμήνου-2021.pdf
2 1.123 αναφορές κακοποίησης παιδιών κατά το 2020 - Πανελλαδικά Στατιστικά Στοιχεία 2020 Αναφορές Κακοποίησης Παιδιών
5 https://www.kathimerini.gr/society/561376468/miniaio-epidoma-stoys-anadochoys-goneis/
6 Αντιπαρερχόμαστε και τη διαδήλωση της ΚΝΕ στο υπουργείο Εργασίας, με κεντρικό σύνθημα … «Ανήλικη εργασία και κάτεργα παντού, αυτή είναι ανάπτυξη του καπιταλισμού»! Πρόκειται για τη νεολαία του κόμματος, το οποίο, μόλις προ διμήνου, καταψήφισε την εξίσωση των αποζημιώσεων των εργατοτεχνιτών προς αυτές των υπαλλήλων, την οποία ζητούσε επί 100 -κυριολεκτικώς- χρόνια. Επομένως, αποτελεί στρατηγική του επιλογή να απορρίπτουν τα πάντα, με θεμέλιο την πίστη τους στην ιδεολογία τους, η οποία -καθότι πίστη- απαγορεύει κάθε ορθολογιστική προσέγγιση και κριτική.
