«Τα παραδοσιακά εδέσματα των Μεσογείων», «Τα τραγούδια των γυναικών στα Μεσόγεια 1900- 1950», «Παιχνιδοτράγουδα στα Μεσόγεια», «Επιφανείς άνδρες των Μεσογείων», «Οι Μύλοι της Ν.Α. Αττικής», «Οι τοπικοί ερευνητές», «Φιλαρμονική Κερατέας», «Οι Φάροι είναι πολιτισμός», οι «Συνδιαμορφωτικοί παράγοντες του αστικού πολιτισμού και της μουσικής ταυτότητας: Η Δημοτική Φιλαρμονική της πόλης του Λαυρίου», «Το μουσικό οδοιπορικό μας ζωής» όπου προσεγγίζεται η σχέση των Νίκου Σαραγούδα και Γιασεμή Κανταρτζόγλου-Σαραγούδα με την παραδοσιακή ελληνική μουσική, όπως αυτή εκφράζεται με το ούτι και το τραγούδι.
«Λαύριο μια πολυπολιτισμή πόλη από το 1886», τα «Αρχαία και σύγχρονα λατομεία - μεταλλεία - λιγνιτωρυχεία στην Ν.Α. Αττική» όπου περιλαμβάνονται αρχαία λατομεία και μεταλλεία - λιγνιτωρυχεία στις περιοχές Λαύριο - Καμάριζα - Κερατέα - Διασταύρωση Ραφήνας - Γλυκά Νερά - Κάντζα - Παλλήνη - Πεντέλη - Γραμματικό - Μακρόνησο - Ωρωπό, «Ο κεφαλόδεσμός των γυναικών στα Μεσόγεια», «Στις ράγες του τρένου Τρένα και σταθμοί», «Χορός από την αρχαιότητα ως τις μέρες», πολλά βιβλία από την λαογραφική παράδοση της Ραφήνας, «Ταώς, Νοσοκομείο Φυματικών Νταού Πεντέλης», «Η ιστορία του Ψωμιού», «Η ιστορία της διατροφής», «Οίνος», αποτελούν ήδη δραστηριότητα του Ελληνικού Κέντρου Τέχνης και Πολιτισμού που εδράζει στο Κορωπί και διασώσει με παντοίους τρόπους την παράδοση.
Βάσω Κιούση «Ελαιοτριβεία της Ν.Α. Αττικής», εκδ. Ελληνικό Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού
Μια καινούργια έκδοση με τον τίτλο «Ελαιοτριβεία της Ν.Α. Αττικής» με την υπογραφή και την επιμέλεια της ιδρύτριας του Ελληνικού Κέντρου Τέχνης και Πολιτισμού Βάσως Κιούση που μόλις ανέτελλε στο εκδοτικό προσκήνιο μας έκανε να ξαναδούμε τη σπουδαία δουλειά που έχει κάνει το Κέντρο εξ αρχής αλλά και να ξεφυλλίσουμε ένα βιβλίο που στα μελλοντικά χρόνια θα αποτελεί ντοκουμέντο.
«Στην παρούσα έρευνά μου ασχολήθηκα με τα λιοτρίβια της Ν.Α. Αττικής» μας λέει η Βάσω Κιούση. «Μέσα από τον τρόπο λειτουργίας τους (παραδοσιακός και σύγχρονος) φαίνονται οι αλλαγές που προέκυψαν από την προβιομηχανική στην βιομηχανική εποχή. Επίσης, γίνεται γνωστή και η εξέλιξη της ηλεκτροδότησης στην περιοχή της Αττικής από τις γεννήτριες και τις “δημοτικές ηλεκτρικές” μέχρι τη δημιουργία της ΔΕΗ, ενώ παράλληλα - μέσα από την έρευνα των μηχανημάτων που χρησιμοποιούσαν τα ελαιοτριβεία - γνωρίσαμε τα παλιά μηχανουργεία και τις εταιρείες μηχανημάτων από την Κατοχή μέχρι και σήμερα».
«Επίσης, παρουσιάζεται η ιστορία της ελιάς ως πολιτισμικό ορόσημο στην εξέλιξη του Μεσογειακού πολιτισμού, η χρησιμότητά της καθώς και η επιρροή της στις τέχνες», συνεχίζει.
«Το ταξίδι μου ξεκίνησε από το Κορωπί, συνεχίστηκε στην Παιανία και τα Σπάτα. Μέσα από γνωστούς πήρα πληροφορίες για την Ανάβυσσο, τις Αχαρναίς, το Άνω Σούλι Μαραθώνα, τον Αυλώνα, τη Βάρη, το Γραμματικό, τον Διόνυσο, τον Κάλαμο, τα Καλύβια, τη Κάντζα, την Κερατέα, τον Κουβαρά, τη Λαυρεωτική, τον Μαραθώνα, το Μαρκόπουλο Μεσογαίας και το Μαρκόπουλο Ωρωπού, τη Ν. Μάκρη, την Παλλήνη και το Πικέρμι αλλά και το Πολυδένδρι, τη Σκάλα Ωρωπού και το Συκάμινο.
»Οι πληροφορητές μου ήταν οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες των ελαιοτριβείων ή τα παιδιά τους, οι απόγονοί τους ή άνθρωποι μεγάλης ηλικίας που θυμούνται από την παλιά εποχή πρόσωπα και καταστάσεις.
»Το βιβλίο περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό υλικό που προσφέρθηκε από τους ιδιοκτήτες των ελαιοτριβείων (παλιές φωτογραφίες) ενώ οι σύγχρονες φωτογραφίες είναι της φωτογράφου Άντζυ Χούντα.
»Τέλος ευχαριστώ τον χορηγό μας, την ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ που στηρίζει τις έρευνες του ΕΚΤ&Π και βοηθά στην πραγματοποίηση των στόχων μας.»
Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο σταματάμε σε σελίδες και αποσπάσματα όπως εκείνα που ακολουθούν:
«Η ελιά στην Αττική
Από τα αρχαία χρόνια συναντάμε την καλλιέργεια της ελιάς στην Αττική, γιατί ευνοείται από το κλίμα. Η γενίκευση της ελιάς ως παραγωγικό δέντρο στην Αττική, οφείλεται στον Πεισίστρατο, ο οποίος διέταξε τους ακτήμονες πολίτες να βγουν στους αγρούς και να φυτέψουν ελαιόδεντρα.
Η παραγωγή του λαδιού ήταν μεγάλη κατά τη Βυζαντινή εποχή και την εποχή της Τουρκοκρατίας. Το καλύτερο λάδι έλεγαν ότι ήταν του Αμαρουσίου και της Κηφισιάς. Στα Μεσόγεια, η καλλιέργεια της ελιάς ήταν ασύμφορη, σε σχέση με το αμπέλι και τα δημητριακά. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και λόγω του συνδρόμου της Κατοχής, άρχισαν να φυτεύουν ελιές επειδή ήταν πιο εύκολη πλέον η διαδικασία της φύτευσης(βλ. καλλιέργεια της ελιάς). Άλλος ένας λόγος ήταν η φυλλοξήρα, κατά τη δεκαετία του 1960, που κατέστρεψε τα αμπέλια. Το 1980 επιδοτήθηκε η ελαιοκαλλιέργεια ενώ γύρω στο 2014 οι Μεσογείτες άρχισαν να ξεριζώνουν τις ελιές με επιδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.»
«Προβιομηχανική Εποχή και Εκβιομηχανισμός
Με τον όρο 1η βιομηχανική επανάσταση αναφερόμαστε συνήθως στην εκβιομηχάνιση, που συνδέεται με τις ατμομηχανές που λειτουργούσαν με ξύλα και άνθρακα και η οποία πραγματοποιήθηκε κατά τον 18ο και 19ο αι. Η 2η βιομηχανική επανάσταση σχετίζεται με τις αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα και αφορούσε σε μηχανές εσωτερικής καύσης που λειτουργούσαν με πετρέλαιο ή υγραέριο και ηλεκτρική ενέργεια. Ένα άλλο κριτήριο είναι ότι στην 1η φάση πηγές ενέργειας ήταν το ξύλο και ο άνθρακας, στη 2η φάση ήταν το πετρέλαιο, το υγραέριο και η ηλεκτρική ενέργεια και ίσως, σε μια 3η φάση, βλέπουμε τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας.
Η χρήση των μηχανών αύξησε την παραγωγικότητα και μείωσε τη χειρωνακτική εργασία. Οι εργάτες λειτουργούν με μια σειρά συγκεκριμένων ενεργειών που δε χρειάζεται ιδιαίτερη γνώση αλλά επανάληψη μηχανικών κινήσεων. Έτσι, η εργασία έπαψε να είναι τέχνη, εξειδίκευση και καταστράφηκαν οι εργασίες και οι ειδικότητες. Η υποβάθμιση της εργασίας επέτρεψε την εισαγωγή γυναικών και παιδιών στα εργοστάσια. Οι παραδοσιακοί δεσμοί της κοινωνίας χάθηκαν και οι άνθρωποι, από διαφορετικές περιοχές, λόγω της οικονομικής τους κατάστασης στοιβάχτηκαν σε εργοστάσια και πόλεις. Οι κακές - ανθυγιεινές συνθήκες εργασίας, η αύξηση της παιδικής εργασίας και η αστικοποίηση είχαν ως αποτέλεσμα έναν νέο τρόπο και νέες συνθήκες ζωής. Αυτό επηρέασε επίσης τον τρόπο ντυσίματος, διατροφής, ομιλίας, την αρχιτεκτονική και τις καλές τέχνες.»
«Προβιομηχανικές Τεχνικές
Τα ζώα, το νερό και ο άνεμος κινούσαν μηχανές που προσαρμόστηκαν σε διάφορες χρήσεις: μύλους για άλεσμα, μαγκάνια για άντληση νερού, νεροπρίονα για κοπή ξύλων, νεροτριβές για επεξεργασία και καθαρισμό μάλλινων υφασμάτων και βέβαια, ελαιοτριβεία για την παραγωγή λαδιού. Όλα αυτά τα εργαλεία με τη χειρωνακτική εργασία μεταποιούσαν τις πρώτες ύλες διαμορφώνοντας έτσι προβιομηχανικές τεχνικές.»
Για να φτάσουμε στο…
«Λιοτρίβι
Το ελαιοτριβείο ή λιοτρίβι είναι μια τεχνική εγκατάσταση στην οποία, από τον καρπό της ελιάς παράγεται το λάδι. Ανήκει στους χώρους προβιομηχανικής τεχνικής και τεχνολογίας. Παράλληλα αποτελούσε χώρο μνήμης, κοινωνικής δραστηριότητας και επικοινωνίας. Η επεξεργασία της ελιάς από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ακολουθεί 3 στάδια: τη σύνθλιψη (ο καρπός γίνεται πολτός), την πίεση (βγαίνει το λάδι κι άλλοι χυμοί) και τον διαχωρισμό (του λαδιού από τα διάφορα στερεά κατάλοιπα).»
Η συγγραφέας και ιδρύτρια του Κέντρου, Βάσω Κιούση, είναι πτυχιούχος πιάνου και φούγκας και διδάσκει μουσική σε σχολείο και ωδείο. Έχει κάνει, επίσης, διάφορες ομιλίες με κέντρο της τη μουσική και το παιδί, συνεργάζεται με τα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης και έχει γράψει τα εξής βιβλία: "Λεξικό Μουσικών Όρων", "Οι Οργανοπαίχτες στο Κορωπί, 1880-1960", "Η πρώτη γνωριμία με τη θεωρία της μουσικής", "Ελληνική Μουσική, η μεγάλη άγνωστη", "Πιάνο: Μέθοδος Μελέτης", "Οργανολογία".
Το Ελληνικό Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού έχει μια πλούσια δραστηριότητα στην περιοχή της Αττικής σε θέματα Πολιτισμικής κληρονομιάς, Καλών Τεχνών (ζωγραφικής - γλυπτικής - φωτογραφίας), Ποίησης, Μουσικής, σε θέματα Περιβάλλοντος (αρχαιολογικός χώρος Σούριζας, υδροβιότοποι, το ποδήλατο ως μέσον μετακίνησης), ανάδειξη της Τοπικής Ιστορίας, καθώς και συμμετοχές σε Φόρουμ και Ημερίδες. Είναι ένας πολιτιστικός σύλλογος που ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 2000 και από τότε μέχρι σήμερα συμμετέχει ενεργά στα πολιτιστικά δρώμενα της ευρύτερης περιοχής της Ανατ. Αττικής.
Πιστεύοντας ότι «Η παράδοση είναι πηγή γνώσεων, αρχών και αξιών από το παρελθόν για μια σωστή πορεία στο μέλλον», το ΕΚΤ&Π διοργανώνει εκπ/κα προγράμματα (βιωματική επαφή) για την νέα γενιά (μαθητές, σπουδαστές κ.ά) για να έχει τη δυνατότητα ν’ αναζητήσει μέσ’ απ’ αυτά τις ρίζες της παράδοσης , να χτίσει το μέλλον της στην περιοχή μας που έχει δραματικά αλλάξει….. Στόχος μας, όπως υποστηρίζουν, είναι να συνειδητοποιήσει η νέα γενιά που διαδέχεται την προηγούμενη, τη σύνδεση/γεφύρωση στοιχείων του παρελθόντος με την καθημερινή ζωή και την αξία διατήρησης της παράδοσης και ειδικά των λαογραφικών στοιχείων τα οποία «δια λόγου» έχουν μεταδοθεί από τους παλαιότερους στους νεότερους».
