Είναι το ΑΕΠ ένας ακριβής δείκτης της ευημερίας μιας χώρας; Η οικονομική ανάπτυξη αυξάνει το βιοτικό επίπεδο σε όλο τον κόσμο, ωστόσο ένα δείκτης όπως το ΑΕΠ δείχνει απλώς το μέγεθος της οικονομίας ενός έθνους και δεν αντικατοπτρίζει την ευημερία του και πολύ περισσότερο δεν δίνει απολύτως κανένα στοιχείο για τις μελλοντικές προοπτικές.
Ο κόσμος υφίσταται γρήγορους μετασχηματισμούς σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Οι θεαματικές εξελίξεις στη γονιδιωματική, την τεχνητή νοημοσύνη, την αναγεννητική ιατρική, τα νέα υλικά, την ενέργεια και άλλα πεδία μετασχηματίζουν τη ζωή μας με τρόπους που συχνά είναι αποδιοργανωτικοί και τυχαίοι. Η νανοτεχνολογία, για παράδειγμα, επηρεάζει τη βιομηχανία, την ιατρική, τη μόδα και τη γεωργία. Σε ένα πιθανό σενάριο, η πραγματικότητα στο μέλλον θα είναι πιο παράξενη από τη φαντασία μας, με προκλήσεις που απαιτούν έγκαιρη προετοιμασία και συντονισμό σε υπερεθνικό επίπεδο.
Σε μία τέτοια πραγματικότητα απαιτούνται εργαλεία για την παρακολούθηση των μελλοντικών προοπτικών της χώρας, και δείκτες που θα εκφράζουν, εκτός από την τρέχουσα κατάσταση, και τις μελλοντικές προοπτικές και τις επόμενες γενιές.
Οι δείκτες που χρησιμοποιούμε για να παρακολουθούμε την κατάσταση μιας χώρας είναι συνήθως εστιασμένοι σε έναν θεματικό τομέα (οικονομία, περιβάλλον, εκπαίδευση, κ.λπ.) και σχεδόν αποκλειστικά βασίζονται σε δεδομένα του παρελθόντος. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται σύνθετοι δείκτες, όπως για παράδειγμα ο Δείκτης Κόστους Ζωής (Cost of Living Index), ωστόσο και πάλι παρουσιάζουν μία εικόνα του παρελθόντος και έχουν μικρή αξία για την κατανόηση των προοπτικών για το μέλλον.
Εστιάζοντας λοιπόν σε αυτήν την ανάγκη η Έδρα UNESCO on Futures Research σε συνεργασία με την ομάδα «Foresight”, παρά τον πρωθυπουργό, επέλεξε τη μεθοδολογία του State of the Future Index (SOFI), προκειμένου να συνθέσει έναν τέτοιο δείκτη για την Ελλάδα, τον SOGI-GR, ο οποίος θα δίνει μία συνολική εποπτική εικόνα για την κατάσταση της χώρα, πάντα σε σχέση με τις προοπτικές για το μέλλον.
Σημειώνεται, ότι ο δείκτης State of the Future Index (SOFI) είναι ένας συγκεντρωτικός δείκτης που προέκυψε χάρη στην ερευνητική δραστηριότητα του οργανισμού The Millennium Project, με στόχο να απεικονίσει την παγκόσμια κατάσταση του μέλλοντος, και να καταδείξει αν αυτό φαίνεται να βελτιώνεται ή όχι. Ο Δείκτης αφενός παρακολουθεί την πρόοδο που κάνει η ανθρωπότητα στην επίλυση των σημαντικότερων παγκόσμιων προβλημάτων, και αφετέρου αποτυπώνει τις τρέχουσες εκτιμήσεις για τις προοπτικές του μέλλοντος προκειμένου να φανερώσει το αν οι συνθήκες της πραγματικότητας, σε παγκόσμιο ή εθνικό επίπεδο φαίνεται να βελτιώνονται ή να χειροτερεύουν.
Μέχρι σήμερα, δείκτες SOFI σε επίπεδο κράτους έχουν δημιουργηθεί για κράτη της Λατινικής και Βόρειας Αμερικής, καθώς και για τη Νότια Κορέα, τη Νότια Αφρική, το Κουβέιτ, το Αζερμπαϊτζάν, την Τουρκία, το Πακιστάν, την Πολωνία, την Ουγγαρία, την Τσεχία και τη Σλοβακία.
Η κατασκευή ενός δείκτη SOFI εθνικής κλίμακας για την Ελλάδα (SOFI-GR), ιδιαίτερα με την ευκαιρία της επετείου των 200 ετών από την Ελληνική επανάσταση, μπορεί να βοηθήσει να τεθούν με οργανωμένο τρόπο ερωτήματα που σχετίζονται με τις προοπτικές που δημιουργούμε σήμερα για ένα καλύτερο μέλλον. Επίσης, μπορεί να παρέχει μια εποπτική περισσότερο ολοκληρωμένη ένδειξη για την κατάσταση της πραγματικότητας, για τη γενική πορεία του μέλλοντος σε σχέση με το παρελθόν μας, και τέλος να μας βοηθήσει να αξιολογήσουμε τις επιπτώσεις των πολιτικών στο μέλλον.
* Ο Νότης Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος είναι επικεφαλής Έδρας UNESCO on Futures Research, ΔΙΚΤΥΟ Πράξη/ΙΤΕ & Αν. Πρόεδρος Ομάδας Foresight στην Προεδρία της Κυβέρνησης.
