Του Γιώργου Φιντικάκη
Αν την περασμένη Άνοιξη, ο φόβος των επιχειρηματιών ήταν μη τυχόν το τρένο της ανάπτυξης δεν εμφανιστεί εγκαίρως στην αποβάθρα, σήμερα ο φόβος τους είναι μήπως δεν εμφανιστεί καθόλου.
Εδώ και καιρό η οικονομία είχε επενδύσει στο αφήγημα της κυβέρνησης ότι μέχρι το τέλος του έτους θα έχουμε συμφωνία για το χρέος, έπειτα θα μπούμε στην ποσοτική χαλάρωση, και μετά το επενδυτικό κλίμα θα γυρίσει.
Σωστά ή λάθος, όλος ο σχεδιασμός στηρίχθηκε σε αυτό το σενάριο, ότι από το 2017 και μετά, με αιχμή τη συμφωνία για το χρέος, θα διαμορφώνονταν συνθήκες για να ανασάνει η χώρα.
Το αφήγημα αυτό ωστόσο αμφισβητείται πλέον έντονα. Το «σχέδιο Σόιμπλε» περί διατεταγμένης εξόδου από το ευρώ αναβιώνει ξανά, διάθεση συμφωνίας με τους δανειστές για το χρέος δεν διαφαίνεται, και αν θα υπάρξει, θα συνοδεύεται από νέα μέτρα και περικοπές.
Αυτό ακριβώς το «συννεφάκι» στο οποίο ζούσαν βιομήχανοι και επιχειρηματίες, αρχίζει να διαλύεται. Τη θέση του δίνει σε ένα άλλο σύννεφο, να μην πάρει τίποτα η Ελλάδα για το χρέος, να παραμείνει ερωτηματικό η ένταξη της Ελλάδας στην ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ, και δίχως εναλλακτικό σχέδιο για να ανασάνει, η οικονομία να καταρρεύσει, οπότε το τέταρτο μνημόνιο θα είναι μονόδρομος.
Αν και οι επιχειρηματίες θέλουν να πιστέψουν στο αφήγημα πως το 2017 δεν θα μοιάζει με το 2016, δεν είναι καθόλου σίγουροι ότι αυτό θα συμβεί και στην πράξη. Τέτοιες ισχυρές ενδείξεις ότι η δυναμική της οικονομίας αντιστρέφεται για να βγει η χώρα από το βάλτο, δεν υπάρχουν. Σαν αποτέλεσμα ξεθωριάζει η εκτίμηση που είχαν αρκετοί μέχρι πρόσφατα ότι από το δεύτερο εξάμηνο του 2016 ή στις αρχές του 2017, η χώρα θα γύριζε σελίδα με τη μορφή άμεσων επενδύσεων στην πραγματική οικονομία από μακροπρόθεσμα κεφάλαια.
Από τις διασωληνωμένες…
Η παρατεταμένη αυτή φάση ανασφάλειας, εκδηλώνεται διαφορετικά από επιχείρηση σε επιχείρηση. Άλλες που έπασχαν από χρόνιες παθογένειες, όπως η Μαρινόπουλος, είναι τυχερές, αφού στην ιστορία εμφανίστηκε «λευκός ιππότης» (σσ: Σκλαβενίτης). Άλλες, όπως η ιστορική βιομηχανία υαλουργικών Γιούλα, μην μπορώντας να αντεπεξέλθουν στον υπέρογκο δανεισμό, πούλησαν εργοστάσια σε ξένους ομίλους. Κάποιες όπως η Jetoil «έσκασαν», άλλες σαν την Ηλεκτρονική Αθηνών δεν άντεξαν τα capital controls, ενώ εκατοντάδες είναι οι περιπτώσεις των «διασωληνωμένων» επιχειρήσεων ή «zombies», που απλώς οι τράπεζες δεν τους έχουν ακόμη τραβήξει την πρίζα.
Βρισκόμαστε σε κάθε περίπτωση σε ένα κομβικό σημείο στην Ελλάδα, καθώς οι επιχειρήσεις είχαν προετοιμαστεί ότι το κλίμα θα άλλαζε εντελώς. Ζουν ωστόσο μια κατάρρευση αυτών των προσδοκιών, δίχως να ξέρουν αν θα αντέξουν μια ακόμη χρονιά πίεσης. Διαβάζουν τις φιλόδοξες εκτιμήσεις του προϋπολογισμού για ανάπτυξη 2,7% του χρόνου, αντιλαμβάνονται όμως ότι σχεδόν ουδείς θεωρεί εφικτό τέτοιο στόχο. Ζουν επομένως μια ιδιότυπη κατάσταση όπου οι μεν επιμένουν ότι γυρίζουμε σελίδα, κανείς όμως δεν το έχει πιστέψει. Σαν αποτέλεσμα όλες οι κινήσεις του επιχειρηματικού κόσμου δείχνουν «άμυνα», όχι επέκταση. Η αγορά είναι στα κάτω της, νέα υφεσιακά μέτρα βρίσκονται μπροστά, επιβαρύνοντας την ήδη επιβαρημένη κατάσταση, και τα αναπτυξιακά εργαλεία που επικαλείται η κυβέρνηση είναι πράγματι ασπιρίνες, όπως λέει και ο ΣΕΒ.
Σε όσους φοβούνται νέο καθοδικό σπιράλ
Ναι μεν οι επιχειρηματίες θεωρούν ότι επιστροφή στις ημέρες του 2015 δεν υπάρχει, τους διακατέχει ωστόσο και ο φόβος μη τυχόν το τάιμινγκ της ανάκαμψης έχει περάσει. Τα προ ημερών λόγια του Απόστολου Βακάκη, αφεντικού ενός καθ' όλα υγιούς ομίλου, του Jumbo, ότι φοβάται μήπως παγιοποιηθεί μια μόνιμα πτωτική τάση στη ζήτηση, «τσαλακώνουν» άσκημα το κυβερνητικό αφήγημα.
«Ακούμε τους τριγμούς της αγοράς που σύντομα θα μεγιστοποιηθούν», είπε μιλώντας στην Ένωση Θεσμικών Επενδυτών, προειδοποιώντας ότι αν εισέλθουμε ξανά σε καθοδικό σπιράλ, πολύ δύσκολα θα επιστρέψουμε. «Ακούμε τις προβλέπεις τόσο της κυβέρνησης, του ΔΝΤ και του ΙΟΒΕ για επιστροφή σε θετικούς ρυθμούς το 2017, ωστόσο αυτό δεν φαίνεται να είναι ακόμη ορατό στην πραγματική οικονομία. Υπό αυτό το πρίσμα, θα υπάρξει συγκράτηση επενδύσεων και επεκτάσεων, οδηγώντας την επιχειρηματικότητα σε μια ατραπό που δεν έχει εύκολη επιστροφή», προσέθεσε ο Βακάκης.
Ουδείς μπορεί να προβλέψει αν βρίσκεται μπροστά μας μια κρίση νούμερο ΙΙ. Ουδείς το επιθυμεί, αφού εδώ έχουμε να κάνουμε με τα συμφέροντα μιας ολόκληρης χώρας.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι ακόμη και επιχειρηματίες που είχαν επενδύσει στην κυβέρνηση, κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα.
Τι να πουν και οι μικροί
Την ώρα που οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ευρώπη ανακάμπτουν, στην Ελλάδα αυξάνονται τα «λουκέτα», προειδοποίησε προχθές ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ Γιώργος Καββαθάς.
Το βαρόμετρο του 2016, που παρουσίασε η UEAPME (Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Βιοτεχνικών, Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων), διαπιστώνει ότι δείκτες των μικρομεσαίων παρουσιάζουν βελτίωση, σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια. Και οι προσδοκίες για το τρέχον εξάμηνο διαμορφώνουν, για πρώτη φορά μετά την έναρξη της κρίσης το 2008, μια πραγματικά θετική εικόνα.
Το εντελώς αντίθετο συμβαίνει στην Ελλάδα, όπως υπογράμμισε ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ, Γιώργος Καββαθάς. Καθημερινά κλείνουν μικρομεσαίες επιχειρήσεις και σύμφωνα με τα στοιχεία του ΓΕΜΗ, το εννεάμηνο του 2016 έκλεισαν 24.330 επιχειρήσεις, ενώ ιδρύθηκαν 21.657, διαμορφώνοντας έτσι ένα αρνητικό «ισοζύγιο».
