Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θα βρίσκεται σήμερα, Τρίτη (12/09) ως επικεφαλής κυβερνητικού κλιμακίου στο Στρασβούργο, όπου θα έχει διαδοχικές συναντήσεις με την πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μέτσολα και την επικεφαλής της Κομισιόν Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν.
Στο επίκεντρο των επαφών του πρωθυπουργού θα βρεθεί το αίτημα της Ελλάδας για την άμεση αποδέσμευση πόρων - μεταξύ άλλων - και από το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ, με σκοπό την αποκατάσταση των πλημμυροπαθών από την κακοκαιρία Daniel.
Συγκεκριμένα, στις 9:30 (τοπική ώρα) θα έχει συνάντηση με την πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα, ενώ λίγη ώρα αργότερα θα συναντηθεί με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, με θέμα τη στήριξη της χώρας μας για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των πρόσφατων φυσικών καταστροφών.
Θα ακολουθήσουν διευρυμένες συνομιλίες στις οποίες από την πλευρά της κυβέρνησης θα συμμετέχουν: ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης, ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρήστος Σταϊκούρας, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Λευτέρης Αυγενάκης, ο αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Νίκος Παπαθανάσης και ο υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Θάνος Πετραλιάς.
Τι είναι όμως το Ταμείο αυτό και ποια η αποστολή του;
Επί της ουσίας, το Ταμείο Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιτρέπει στην ΕΕ να υποστηρίξει χρηματοδοτικά ένα κράτος - μέλος, μια χώρα υπό ενταξιακές διαπραγματεύσεις ή μια περιφέρεια σε περιπτώσεις σοβαρών φυσικών καταστροφών.
Η ιστορία του Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ
Πρόκειται για ένα θεσμό που ιδρύθηκε με βάση τον κανονισμό (ΕΚ) 2012/2002 του Συμβουλίου ως απάντηση στις σοβαρές πλημμύρες που έπληξαν την Κεντρική Ευρώπη κατά το καλοκαίρι του 2002. Έκτοτε, έχει παράσχει στήριξη σε περισσότερες από 130 περιπτώσεις. Μέχρι στιγμής, 24 κράτη μέλη (συν το Ηνωμένο Βασίλειο) και τρεις υποψήφιες χώρες (Αλβανία, Μαυροβούνιο και Σερβία) έχουν λάβει στήριξη από το Ταμείο Αλληλεγγύης, ενώ έχουν καταβληθεί συνολικά πάνω από 8.2 δισ. ευρώ.
Από το 2021 το Ταμείο Αλληλεγγύης και το Αποθεματικό Επείγουσας Βοήθειας (σ.σ. Εργαλείο ταχείας αντίδρασης σε συγκεκριμένες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης ή φυσικές καταστροφές) χρηματοδοτούνται ως ένα μέσο, το λεγόμενο Αποθεματικό Αλληλεγγύης και Επείγουσας Βοήθειας (SEAR). Ο μέγιστος ετήσιος προϋπολογισμός για τη SEAR ανέρχεται σε 1,2 δισ. ευρώ (σε τιμές 2018).
Επί της ουσίας, συνιστά το κύριο μέσο της ΕΕ για τη στήριξη της ανάκαμψης από φυσικές καταστροφές και αποτελεί έκφραση της αλληλεγγύης της Ευρώπης των 27 σε κράτη – μέλη που δοκιμάζονται απ' αυτές.
Επιτρέπει στην ΕΕ να παρέχει αποτελεσματική στήριξη σε κράτος μέλος της ΕΕ (ή σε υποψήφια χώρα) για να το βοηθήσει να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις μιας μείζονος φυσικής καταστροφής, όπως πλημμύρα, δασική πυρκαγιά, σεισμό, καταιγίδα ή ξηρασία.
Σημειώνεται ότι από το 2020 το Ταμείο Αλληλεγγύης έχει επίσης καλύψει σοβαρές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας, όπως η πανδημία COVID-19.
Πώς γίνεται η χρηματοδότηση ενός κράτους - μέλους από το Ταμείο
Η παρέμβαση του Ταμείου Αλληλεγγύης παίρνει τη μορφή επιδότησης που συμπληρώνει τις δημόσιες δαπάνες του δικαιούχου κράτους και έχει ως σκοπό να χρηματοδοτήσει ουσιώδη μέτρα έκτακτης ανάγκης και ανάκαμψης για την αποκατάσταση ζημιών οι οποίες, κατ' αρχάς, δεν είναι ασφαλίσιμες.
Επείγοντα μέτρα επιλέξιμα για χρηματοδότηση είναι:
- η άμεση αποκατάσταση της λειτουργίας των υποδομών και των εγκαταστάσεών τους στους τομείς της ενέργειας, του πόσιμου ύδατος, της αποχέτευσης, των τηλεπικοινωνιών, των μεταφορών, της υγείας και της εκπαίδευσης
- η παροχή προσωρινής στέγασης και η χρηματοδότηση των υπηρεσιών διάσωσης, με σκοπό να καλυφθούν οι ανάγκες του πληθυσμού που έχει πληγεί
- η άμεση διασφάλιση των υποδομών πρόληψης και η προστασία των τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς
- ο καθαρισμός των πληγεισών περιοχών, συμπεριλαμβανομένων των φυσικών ζωνών
- η άμεση βοήθεια, συμπεριλαμβανομένης της ιατρικής βοήθειας, στον πληθυσμό που έχει πληγεί από σοβαρή κατάσταση έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας και η προστασία του πληθυσμού από τον κίνδυνο να πληγεί.
Η ΕΕ μπορεί να χορηγήσει χρηματοδοτική ενίσχυση σε οποιοδήποτε κράτος μέλος ή υποψήφια χώρα την ζητήσει μετά από μείζονα φυσική καταστροφή. Η πληγείσα χώρα πρέπει να υποβάλει την αίτησή της εντός 12 εβδομάδων από την καταστροφή. Στη συνέχεια, η Επιτροπή αξιολογεί την αίτηση και προτείνει ποσό χρηματοδοτικής συνδρομής.
Ο παράγοντας «χρόνος» το πιο δύσκολο στοίχημα
Ένα μείζον ζήτημα που προκύπτει βάσει της διαδικασίας της χορήγησης επιδότησης από το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ είναι ο χρόνος της αποδέσμευσης των κονδυλίων προς τα κράτη – μέλη.
Σύμφωνα με το Ευρωκοινοβούλιο, αυτή η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες. Ωστόσο, το 2014 η ΕΕ προχώρησε στη μεταρρύθμιση του κανονιστικού πλαισίου που διέπει το Ταμείο, εισάγοντας τη δυνατότητα των κρατών - μελών να ζητούν προκαταβολικές πληρωμές, η χορήγηση των οποίων αποφασίζεται από την Επιτροπή, εάν είναι διαθέσιμοι επαρκείς πόροι.
Το ανώτατο ποσό της προκαταβολής είναι 25% του προβλεπόμενου συνολικού ποσού της χρηματοδοτικής συνεισφοράς του Ταμείου Αλληλεγγύης και το ανώτερο ποσό 100 εκατ. ευρώ. Η επιδότηση πρέπει να χρησιμοποιείται εντός 18 μηνών από την ημερομηνία χορήγησής της. Το δικαιούχο κράτος πρέπει να επιστρέψει το μέρος της επιχορήγησης το οποίο ενδεχομένως δεν χρησιμοποιήθηκε.
Σημειώνεται πως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε απευθύνει, μέσω ψηφίσματός του στις 18 Μαΐου 2021, έκκληση στην Κομισιόν, να εισαγάγει στη λειτουργία του Ταμείου διαδικασίες - εξπρές και προχωρήσει στις ακόλουθες μεταρρυθμίσεις:
- να συνεχίσει τις εργασίες της για να απλοποιηθεί και να επιταχυνθεί η διαδικασία υποβολής αιτήσεων για τα κράτη μέλη, προκειμένου να εξασφαλιστεί ταχύτερη αντίδραση σε καταστροφές και καταστάσεις έκτακτης ανάγκης
- να λαμβάνει καλύτερα υπόψη τις καταστροφές σε περιφερειακή κλίμακα
- να αξιολογήσει τις συγκεκριμένες επιπτώσεις της ξηρασίας και να τις εξετάσει στον μελλοντικό κανονισμό
- να εστιάσει, στο μέτρο του δυνατού, στις περιοχές που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρών ή περιφερειακών φυσικών καταστροφών ή σοβαρών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας, ιδίως στις εξόχως απόκεντρες περιοχές, στα νησιά, στις ορεινές περιοχές και στις περιοχές που είναι επιρρεπείς σε έντονη σεισμική ή ηφαιστειακή δραστηριότητα ή μελλοντικές κρίσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας
- να ενισχύσει και να απλουστεύσει τις συνέργειες μεταξύ του Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ και των ταμείων της ευρωπαϊκής πολιτικής συνοχής, καθώς και του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης
- να λάβει περισσότερο υπόψη τις πιο πρόσφατες αρχές πρόληψης κινδύνων κατά τον καθορισμό της επιλεξιμότητας των έργων και να ενσωματώσει την αρχή «καλύτερη αποκατάσταση» στον κανονισμό και
- να υποχρεώσει τα δικαιούχα κράτη να ενημερώνουν τους πολίτες σχετικά με τη χρηματοδοτική στήριξη της ΕΕ.
