Την Πέμπτη, οι ηγέτες 47 ευρωπαϊκών χωρών θα βρεθούν στη Γρανάδα της Ισπανίας για τη Σύνοδο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας. Την επόμενη μέρα οι ηγέτες των 27 της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα συνεδριάσουν ατύπως, φιλοδοξώντας να καταλήξουν σε μια Διακήρυξη που θα θέσει τον τόνο για τις προτεραιότητες της Ένωσης και τον στρατηγικό της προσανατολισμό.
Για τον προσανατολισμό μιας μεγαλύτερης και περισσότερο γεωπολιτικής Ευρώπης που θα στέκεται πιο ισχυρή απέναντι στις προκλήσεις του μέλλοντος και στο νέο τοπίο που έχει διαμορφώσει η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Ο ελέφαντας στο δωμάτιο είναι η διεύρυνση της Ε.Ε.: Το πότε, το πώς (και το πόσο) και οι επιπτώσεις που θα έχουν οι όποιες αποφάσεις στις δυναμικές που θα διαμορφωθούν στη Γηραιά Ήπειρο και στο ευρωπαϊκό εγχείρημα την επόμενη δεκαετία και όχι μόνο. Δηλαδή τι θα σημαίνει μια μεγαλύτερη Ε.Ε που θα περιλαμβάνει τα Δυτικά Βαλκάνια και θα φτάνει μέχρι την Ανατολική Γειτονία, την Ουκρανία και τη Μολδαβία (που έχουν ήδη καθεστώς υποψηφίων);
Όπως η Ευρώπη, η οποία δημιουργήθηκε ως πρότζεκτ ειρήνης, δεν ήταν έτοιμη να αντιμετωπίσει την άγρια επιθετικότητα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, έτσι και τώρα, μοιάζει να μπαίνει χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία σε αυτή τη συζήτηση βάζοντας το κάρο μπροστά απ' το άλογο. Χωρίς να έχει προετοιμάσει επαρκώς το έδαφος για τις αναταράξεις - οικονομικές και πολιτικές - μιας μεγάλης διεύρυνσης και ενώ στο παρασκήνιο είναι ήδη σε προχωρημένο στάδιο η συζήτηση περί Ευρώπης των ομόκεντρων κύκλων/πολλών ταχυτήτων.
Το κρίσιμο, είναι, όμως, ότι η φιλόδοξη αυτή συζήτηση ανοίγει, έστω ατύπως στη Γρανάδα, σε μια περίοδο που ήδη η Ε.Ε. αντιμετωπίζει αλλεπάλληλες κρίσεις, όπως τη μεταναστευτική, της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, ενώ βιώνει τις οικονομικές συνέπειες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Και ενώ διαπιστώνεται ήδη αδυναμία συνεννόησης στη συζήτηση για τους νέους κανόνες οικονομικής διακυβέρνησης. Πρόκειται, όμως, για ζητήματα που αφορούν εδώ και τώρα τις κυβερνήσεις, καθώς αφορούν τη ζωή και την καθημερινότητα των πολιτών.
Όσο οι πολίτες δεν βρίσκουν ταύτιση και λύσεις για τα θέματα που τους αφορούν άμεσα, και όσο δεν δίνονται απαντήσεις στους προβληματισμούς τους, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να εξηγηθεί τι σημαίνει η περίφημη «δυνατότητα απορρόφησης» της Ε.Ε. Και τόσο πιο εύκολο θα είναι να υπονομευθεί η αξιοπιστία της Ε.Ε. και να σηκώσει κεφάλι ο κάθε είδους ευρω-λαϊκισμός, όταν περιγραφούν οι προκλήσεις - οικονομικές κυρίως, αλλά όχι μόνο - που συνεπάγεται η διεύρυνση.
Η Ελλάδα, κράτος-μέλος που βρίσκεται στον πυρήνα της Ε.Ε και της ευρωζώνης, ήταν πάντα υπέρ της στρατηγικής της διεύρυνσης, ως επένδυσης στο μέλλον. Δεν έχει κάτι να φοβηθεί. Γνωρίζει, όμως, και το έμαθε με πολύ σκληρό τρόπο και με μεγάλο κόστος για τους Έλληνες, ότι για να είναι κανείς μέλος του ευρωπαϊκού κλαμπ, υπάρχουν όροι, κανόνες και προϋποθέσεις.
Δεν αρκούν οι φιλοδοξίες. Όποιος φιλοδοξεί να ενταχθεί, πρέπει να ακολουθήσει τον δύσκολο δρόμο των κανόνων με πρώτο και απαρέγκλιτο τον σεβασμό στο Κράτος Δικαίου. Η πιο γεωπολιτική και η μεγαλύτερη Ευρώπη δεν μπορεί να σημαίνει εκπτώσεις στις αρχές και στις αξίες της.
Είναι κρίμα η συζήτηση, η ουσιαστική κατεύθυνση της οποίας θα κριθεί από το 2024 κι έπειτα, να εκτροχιαστεί εν τη γενέσει της, καθώς συνεπάγεται μεγάλες και δύσκολες αλλαγές που δεν μπορούν να προηγηθούν των προκλήσεων που αφορούν το τώρα.
Πώς, για παράδειγμα, θα μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις μια Ευρώπη των 36, όταν ήδη η Ευρώπη των 27 δεν μπορεί να ομονοήσει στο Μεταναστευτικό; Πρέπει να γίνουν σαφείς οι κανόνες του παιχνιδιού για το μέλλον, η Ευρώπη να κάνει τα μαθήματά της και τις ασκήσεις της.
Διαφορετικά η συζήτηση αυτή κινδυνεύει να μοιάζει με εκτός τόπου και πραγματικότητας ευρωπαϊκό ακτιβισμό υπερκινητικότητας, που, εντέλει θα υπονομεύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στο ευρωπαϊκό εγχείρημα και τα οφέλη του. Και η χώρα μας γνωρίζει καλά τι σημαίνει αυτό.
Χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία και χωρίς πυξίδα, κινδυνεύει να καταλήξει σε ντέρμπι ανάμεσα στους συνειδητά «Είμαστε (και Μένουμε) Ευρώπη» και στους «Μπαίνουμε Ευρώπη». Αλλά πότε, πόσο και, κυρίως, πώς;
*Η Αριστοτελία Πελώνη είναι Ειδική Σύμβουλος Διεθνούς Πολιτικής και Δημόσιας Διπλωματίας του Πρωθυπουργού
