Έχει ξεκινήσει από τον Δεκέμβριο κι ολοκληρώνεται στο τέλος Ιανουαρίου η έκθεση του Δημήτρη Αναστασίου στη Citronne (Πατριάρχου Ιωακείμ 19, 4ος όροφος). Πρόκειται για την πρώτη ατομική που του αφιερώνει η αθηναϊκή γκαλερί, η οποία διευρύνει τις συνεργασίες της κοντά σε μεγάλα ονόματα της σύγχρονης εικαστικής σκηνής (Λάππας, Αντωνάκος, Αδαμάκος) με νεότερους, αλλά εγνωσμένης αξίας ζωγράφους (όπως ο περίπου συνομήλικος Αλέκος Κυραρίνης που υπογράφει και το εξαιρετικό σημείωμα στον κατάλογο του Δ. Αναστασίου).
Στο γύρισμα του χρόνου, το «Τάνγκραμ» όπως τιτλοφορείται η έκθεση, είναι ένα εικαστικό γεγονός με πολλές αναγνώσεις, αλλά και πολύ σοβαρό για να το πάρει ο θεατής αψήφιστα. Παρά τον παιχνιδιάρικο τίτλο που παραπέμπει στις πολύπτυχες εικόνες του κινέζικου παζλ, ο Αναστασίου είναι ξεκάθαρος στους σκοπούς και στην ταυτότητα της δουλειάς του. Δε μιλώ για τον ρεαλισμό στις εικόνες του, καθώς από πολύ νωρίς έχει δείξει τι μπορεί να κάνει στο σχέδιο. Αναφέρομαι στο μήνυμά τους που είναι εξόχως «πολιτικό» ως ένας πομπός που εκφράζει με αλήθεια την εποχή του.
Δημήτρης Αναστασίου, «Η Ανθρώπινη Κατάσταση ΙΙΙ» (Ο Ψαρεύων), 2020-2022. Mολύβι σε χαρτί, 50 x 70 εκ. Παραχώρηση της Citronne Gallery
Κάθε έργο βεβαίως που είναι γέννημα μιας περιόδου μπορεί να διεκδικήσει για τον εαυτό του την ιδιότητα αυτή. Θυμάμαι τον Γιώργο Ρόρρη που στα δικά του πορτρέτα αποδίδει πολιτικό περιεχόμενο υπό την εξής έννοια: «σε μια εποχή μαζικότητας κι εξαφάνισης του προσώπου το να επιμένει κανείς να ζωγραφίζει, να αναδεικνύει ένα πρόσωπο είναι πράξη πολιτική· το να επιμένει δηλαδή κανείς να ζωγραφίζει τη μοναδικότητα του προσώπου και του πολίτη» (συνέντευξη στον γράφοντα).
Δημήτρης Αναστασίου, «Μαθήματα Φιλοσοφίας για Αρχαρίους: Πορτρέτο του Ρενέ Ντεκάρτ», 2020-2022. Mολύβι σε χαρτί, 50,8 x 40,2 εκ. Παραχώρηση της Citronne Gallery
Για την πολιτική διάσταση στο έργο του Αναστασίου θα ήθελα, κυρίως, να μιλήσω μέσα από το πολύπτυχο «Νησιά». Είναι μια σύνθεση που από μόνη της αξίζει την επίσκεψη στην αίθουσα. Στο κέντρο της προβάλλει ένας πίνακας (στη διάσταση των 100x190 εκ.) που πλαισιώνεται από 16 μικρότερους πίνακες δορυφόρους. Στο μεγάλο έργο γίνεται περισσότερο κατανοητός ο τίτλος καθώς ο ζωγράφος φιλοτεχνεί μια γνώριμη νησίδα στο αθηναϊκό κέντρο.
Οι περισσότεροι έχουμε σταθεί σε αυτό το φανάρι της πρωτεύουσας. Το περαστικό πλήθος, έτσι στοιβαγμένο μπροστά από το Σύνταγμα, μοιάζει σχεδόν ανυπεράσπιστο. Φαίνεται πως όλοι κατευθύνονται κάπου, αλλά τα βλέμματά τους κοιτούν προς διάφορες κατευθύνσεις και, τεχνηέντως, δεν συναντιούνται πουθενά. Όλοι προσδοκούν το φανάρι για να κάνουν «ένα βήμα μπροστά» και κοιτούν μάλλον χαμένοι ώσπου κάποιος, κάτι να μπορέσει να κινηθεί (εκεί, διάολε, έπρεπε να υπάρχει ένας τροχονόμος).
Δημήτρης Αναστασίου, «Νησιά» 2018-2022. Λάδι σε καμβά, κεντρικός πίνακας 100 x 190 εκ. και οι 16 πίνακες δορυφόροι 43 x 29 εκ. έκαστος. Παραχώρηση της Citronne Gallery
Στη νησιωτική λεωφόρο του Αναστασίου μπορεί ο καθένας να βρει τον εαυτό του. Αλλά δεν πρόκειται απλώς για μία πολυπρόσωπη σύνθεση. Λέμε, συχνά, ότι η εποχή της πανδημίας που δε λέει να τελειώσει, είναι το σταμάτημα της ζωής όπως την ξέραμε. Μια εποχή διαλύσεως που συνεπιφέρει αισθήματα απελπισίας και αγωνιακής ζητήσεως ενός σημείου αναφοράς - ζητήσεως που δεν οδηγεί σε εύρεση.
Βλέπουμε, όπως οι ήρωες του ζωγράφου, περιδεείς και τρεμαλέοι να συντρίβονται τα οχυρά μας και δε φαίνεται να υπάρχει κάπου «σανίδα σωτηρίας». Κουρσεύτηκε για πολλούς η βεβαιότητα - για να μην πω το βαρύτερο ένα «νόημα» - της ζωής και στεκόμαστε ανήμποροι με αίσθημα κενού και ερημώσεως. Όλοι μαζί στη μοναξιά σε κάτι που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «βαβέλ». Λέω Βαβέλ διότι η συνύπαρξη ανθρώπων δε συνιστά απαραίτητα συνεννόηση, τουλάχιστον στα αυτονόητα. Δεν έχουμε λόγο να ελπίζουμε σε κάποιο «καλύτερο μέλλον» από την στιγμή που δεν υπάρχει «κοινή γλώσσα», ένα όραμα που συνέχει όλους ως κοινωνία.
Δημήτρης Αναστασίου, «Το Δώρο», 2022. Μολύβι σε χαρτί, 60,2 x 44,9 εκ. Παραχώρηση της Citronne Gallery
Ο Αναστασίου μας βγάζει έναν καθρέφτη και μεταφέρει, όχι σαν δεξιοτέχνης πορτρετίστας του δρόμου, αλλά σαν ανατόμος του καιρού όλους εμάς που με χαμόγελο αυτάρεσκης πεποίθησης, συνηθίζουμε να λέμε ότι το «ψάρι βρωμάει από το κεφάλι», θεωρώντας αυτονόητο και πως το κεφάλι δεν είμαστε εμείς οι ίδιοι και πως το υπόλοιπο σώμα του ψαριού χαίρει άκρας υγείας. Εμείς καλοί κι αγαθοί, αναμένουμε στο φανάρι με βλέμμα συμπαθούς ανυποψίαστου, αυτόν που θα μας απαλλάξει από το όζον κεφάλι και θα μας επιτρέψει να συνεχίσουμε την «κανονική» ζωή μας.
Ο δημιουργός δεν προσφέρει «σανίδες σωτηρίας», αλλά μοιράζεται τη γλώσσα που γνωρίζει καλά: τη ζωγραφική. Από τους χρόνους της βραχογραφίας ως την ψηφιακή εποχή (και του διαστήματος) τα μικρά «σχόλια – έργα» του Αναστασίου υπομνηματίζουν το κεντρικό έργο και μεταφέρουν με τρόπο εύγλωττο στον καθένα, ζητήματα όπως ο έρωτας και η μοναξιά, ο θάνατος και η αγωνία της υπέρβασής του.
Δημήτρης Αναστασίου, «Νησιά», Πίνακας Δορυφόρος: «Οριζοντίως», 2018-2022. Λάδι σε καμβά, 43 x 29 εκ. Παραχώρηση της Citronne Gallery
Θα άξιζε πραγματικά το δοκίμιο αυτό – ο χαρακτηρισμός δε μειώνει στο ελάχιστο την εικαστική του αξία - να αγοραστεί από κάποιο μουσείο της χώρας ώστε να ξαναβγεί ως πολύτιμο τεκμήριο της εποχής. Προσωπικά, θα ήθελα να το δω στο ΕΜΣΤ που περιμένουμε να δώσει περισσότερο χώρο στη ζωγραφική και στους νέους Έλληνες καλλιτέχνες (για να επικαλεστώ τον όρο «Εθνικό» στην ταυτότητά του).
Δημήτρης Αναστασίου «Τάνγκραμ» στη Citronne Gallery έως 28/1
*Κεντρική φωτογραφία: Δημήτρης Αναστασίου, «Νησιά» 2018-2022. Λάδι σε καμβά, κεντρικός πίνακας 100 x 190 εκ. και οι 16 πίνακες δορυφόροι 43 x 29 εκ. έκαστος. Παραχώρηση της Citronne Gallery
