Το αφήγημα της Βρετανίας για την ύπαρξη φιρμανιού που να νομιμοποιεί την αγορά των Γλυπτών του Παρθενώνα από τον Λόρδο Έλγιν το 1816, αποδοθεί η Τουρκία δια της εκπροσώπου της, αρχαιολόγου Ζεϊνέπ Μποζ στην 24η Σύνοδο των Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO για την Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης (ICPRCP), με την Μποζ να διατείνεται ότι δεν υπάρχει τέτοιο έγγραφο και η χώρα της τάσσεται στο πλευρό της Ελλάδας όσον αφορά την επιστροφή των Γλυπτών στη γενέθλιά τους.
Με τη θέση της Τουρκίας η Ελλάδα αποκτά σύμμαχο στο χρόνιο και εθνικό αίτημά της, με σκοπό την επίτευξη μιας συμφωνίας περί επαναπατρισμού των Γλυπτών, μία συμφωνία που «είναι δύσκολη αλλά όχι αδύνατη», όπως είχε σημειώσει η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, σε παλαιότερο άρθρο της σε ελληνικό έντυπο.
Το φιρμάνι το οποίο η βρετανική πλευρά επικαλείται για τη νόμιμη κατοχή των Γλυπτών, δεν υπάρχει στα έγγραφα της Τουρκίας. «Το μόνο έγγραφο που συζητείται είναι μια ιταλική μετάφραση, και ακόμη και το περιεχόμενο αυτής της ιταλικής μετάφρασης, ακόμα κι αν είναι πρωτότυπο, το περιεχόμενό του δεν είναι 100% καθαρό, όταν το συγκρίνετε με την εργασία που έγινε. Δεν υπάρχει σφραγίδα, υπογραφή ή σφραγίδα Σουλτάνου οπουδήποτε σε αυτήν την ιταλική μετάφραση. Από αυτή την άποψη, φυσικά, δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι μπορεί να έχει επίσημη ισχύ», σημειώνει η Μποζ για το φιρμάνι, το οποίο εκτίθεται (έως 31/8) στην περιοδική έκθεση «Παρθενώνας και Βύρωνας. Με αφορμή τα 200 χρόνια από τον θάνατο του Βύρωνα» στο Μουσείο Ακρόπολης.
Λήψη από την έκθεση «Παρθενώνας και Βύρωνας. Με αφορμή τα 200 χρόνια από τον θάνατο του Βύρωνα», στο Μουσείο Ακρόπολης @Νεκταρία Μαραγιάννη
«Με μια απλή σύγκριση και μόνον των εγγράφων», του φιρμανιού του Βύρωνα και «του δήθεν ''φιρμανιού'' – για όσους ισχυρίζονται ότι υπήρξε επίσημο σουλτανικό φιρμάνι – με το οποίο υποτίθεται ότι διδόταν η άδεια για την απόσπαση και την απομάκρυνση από τον Παρθενώνα του γλυπτού του διακόσμου, μπορεί να διαπιστώσει κανείς ότι δεν έχει σχέση με επίσημα σουλτανικά φιρμάνια. Δεν ακολουθείται στο ιταλικό έγγραφο (και κατά συνέπεια στην αγγλική του μετάφραση που παρουσιάστηκε στο Βρετανικό Κοινοβούλιο το 1816, κατά τη διάρκεια της συζήτησης για την αγορά τωνγλυπτών) η σειρά και το τυπικό ενός κανονικού σουλτανικού φιρμανιού.
» Το πρωτότυπο έγγραφο στην τουρκική γλώσσα και με αραβική γραφή δεν έχει βρεθεί έως σήμερα. Ακόμα όμως κι αν υπήρξε, αυτό ήταν έγγραφο από τον αναπληρωτή Βεζίρη, ο οποίος δεν είχε δικαίωμα να δώσει άδεια απόσπασης και απομάκρυνσης μαρμάρων όταν, όπως γνωρίζουμε, τα μάρμαρα ανήκαν στην περιουσία του Σουλτάνου και κανείς εκτός από τον ίδιο δεν μπορούσε να εκδώσει έγγραφο - φιρμάνι απόσπασής του», διευκρινίζεται στη μικρή παρουσίαση, στο φουαγιέ ισογείου του Μουσείου Ακρόπολης.
Μποζ: Η Τουρκία ήταν πάντα υπέρ της επιστροφης των Γλυπτών
Όσο για τη θέση της Τουρκίας αναφορικά με το ζήτημα των Γλυπτών, «ήταν πάντα υπέρ της επιστροφής του στην Ελλάδα», δήλωσε η Μποζ στον Ant1 και συμπλήρωσε πως «δεν είναι κάτι καινούριο η φιλία και η αλληλοστήριξή μας (με την Ελλάδα) σε αυτόν τον τομέα. Λειτουργούμε ως ένα εκεί, έτσι ήταν πάντα στην UNESCO».
«Ανυπομονούμε ολόψυχα να γιορτάσουμε την επιστροφή των Γλυπτών, καθώς πιστεύουμε ότι θα σηματοδοτήσει μια αλλαγή συμπεριφοράς προς την κατεύθυνση της προστασίας των πολιτιστικών αγαθών και θα είναι το ισχυρότερο μήνυμα που θα δοθεί παγκοσμίως», όπως είχε σημειώσει η Μποζ στη Σύνοδο των Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO, στην οποία αποφασίστηκε, μεταξύ άλλων, να ενταχθεί το ζήτημα των Γλυπτών στην ατζέντα της 25ης Συνόδου της Διακυβερνητικής Επιτροπής.
Στο ίδιο μήκος κύματος με τις δηλώσεις της Μποζ, τουρκικά ΜΜΕ προτάσσουν τη θέση της με τίτλους όπως «κατέρρευσε το ψέμα δύο αιώνων» από πλευράς Βρετανίας για την κατοχή των Γλυπτών. «Η Τουρκία κατέρριψε το κόλπο των Βρετανών, οι οποίοι κρατούν τα Γλυπτά του Παρθενώνα της Ελλάδας, επικαλούμενοι οθωμανικό διάταγμα. Η Τουρκάλα εκπρόσωπος στην UNESCO, Ζεϊνέπ Μποζ, η οποία δήλωσε ότι το διάταγμα που φέρεται να δόθηκε στον τότε Βρετανό πρέσβη λόρδο Έλγιν δεν υπήρξε ποτέ, έκανε την Αθήνα χαρούμενη. Δεν απομένει κανένα εμπόδιο για την επιστροφή των αγαλμάτων», γράφει το τουρκικό μέσο Haber, ενώ η Hurriyet παρουσιάζει το θέμα με τον τίτλο: «Υποστήριξη στον γείτονα, η κυρία Ζεϊνέπ έκανε την Αθήνα ευτυχισμένη».
Από πλευράς της, η Ελλάδα επανέλαβε διά της υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, ότι ο επαναπατρισμός των Γλυπτών του Παρθενώνα αποτελεί εθνικό στόχο.
Ηνωμένο Βασίλειο στην UNESCO: Δεν υπάρχει πρόθεση να αλλάξουμε το νόμο για τα Γλυπτά
Το νομοθετικό πλαίσιο της Βρετανίας δεν επιτρέπει την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα, και δεν υπάρχει πρόθεση της κυβέρνησης να αλλάξει τον συγκεκριμένο νόμο. Η θέση είναι γνωστή, διατυπώθηκε και κατά την 24η Σύνοδο των Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO για την Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης (ICPRCP) στην οποία το Ηνωμένο Βασίλειο μετείχε για πρώτη φορά.
Προηγουμένως, κατά τη Σύνοδο, η Ελλάδα κάλεσε το Ηνωμένο Βασίλειο να αποδείξει εμπράκτως τη βούλησή του να συμμορφωθεί με τις Συστάσεις και τις Αποφάσεις του Διεθνούς Οργανισμού. Από πλευράς της, η ελληνική αντιπροσωπεία υπογράμμισε ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα και οι συμβολισμοί που αυτά ενέχουν αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και της ελληνικής πολιτιστικής ταυτότητας. Αναφέρθηκε στη βίαιη απόσπαση των αρχιτεκτονικών Γλυπτών από τον Παρθενώνα με τεκμήρια από μαρτυρίες περιηγητών και λογίων της εποχή, τονίζοντας επίσης την ανυπαρξία φιρμανιού και σχετικών σουλτανικών εγγράφων καθώς και την παράνομη ιδιοποίηση των Γλυπτών από τον Λόρδο Έλγιν, προτού αυτά καταλήξουν στο Βρετανικό Μουσείο.
Όπως αναφέρει το υπουργείο Πολιτισμού, τα μέλη της Επιτροπής ενημερώθηκαν για την κακομεταχείριση των Παρθενωνείων κατά την παραμονή τους στο Βρετανικό Μουσείο και τις κακές συνθήκες φύλαξής τους, ήδη από τον 19ο αι. μέχρι σήμερα. Όπως και για τις διαρκείς, αλλά άκαρπες μέχρι σήμερα προσπάθειες της ελληνικής πλευράς να έρθει σε διάλογο με το Ηνωμένο Βασίλειο για να βρεθεί λύση στο μακροχρόνιο ζήτημα, σε εφαρμογή των Συστάσεων και της Απόφασης της UNESCO.
Από πλευράς της ελληνικής αντιπροσωπείας, ο διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης, Νίκος Σταμπολίδης, τοποθετήθηκε στη σύνοδο της UNESCO, τονίζοντας: «το τι ακριβώς είναι φιρμάνι το γνωρίζουμε από εκείνο του Έλγιν με χρονολογία 1802 και εκείνο που είχε ο λόρδος Βύρωνας: είναι ένα νόμιμο έγγραφο με την υπογραφή του ίδιου του Σουλτάνου ενώ το ιταλικό γράμμα που παρουσιάζεται εδώ από τους Βρετανούς φίλους είναι ένα απλό έγγραφο».
Η παρουσίαση της ελληνικής αντιπροσωπείας και τα επιχειρήματα της έτυχαν θερμής υποδοχής και η συντριπτική πλειοψηφία των κρατών-μελών της Διακυβερνητικής Επιτροπής (Ιταλία, Τσεχία, Ρωσία, Λιβύη, Ιράκ, Ινδία, Χιλή, Βενεζουέλα, Παναμάς, Γουατεμάλα, Γκαμπόν, Ζάμπια, Αίγυπτος), αλλά και κράτη-παρατηρητές (Τουρκία, Παλαιστίνη, Νικαράγουα, Ονδούρα, Βραζιλία) υποστήριξαν με σθένος τις ελληνικές θέσεις και ζήτησαν εμφατικά από το Ηνωμένο Βασίλειο να επιστρέψει τα Γλυπτά στην Ελλάδα, προκειμένου να επανενωθούν με τον Παρθενώνα, μνημείο-σύμβολο του Δυτικού Πολιτισμού.
Στην ελληνική αντιπροσωπεία συμμετείχαν από πλευράς ΥΠΠΟ ο Γενικός Γραμματέας Πολιτισμού Γεώργιος Διδασκάλου, ο Γενικός Διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης καθ. Νικόλαος Σταμπολίδης, η Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Ολυμπία Βικάτου και η Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών Βασιλική Παπαγεωργίου. Από πλευράς ΥΠΕΞ συμμετείχε η Προϊσταμένη του Τμήματος Διεθνούς Δικαίου Άρτεμις Παπαθανασίου και από την Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας στην UNESCO, ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος πρέσβης Γεώργιος Κουμουτσάκος.
Λ. Μενδώνη: Eθνικός στόχος η επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα - Η Τουρκία επιβεβαίωσε ότι δεν υπήρξε φιρμάνι
«Η Ελλάδα έχει προσπαθήσει και θα συνεχίζει να προσπαθεί, προκειμένου ο μεγάλος εθνικός στόχος, που είναι η ικανοποίηση του εθνικού αιτήματος της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα, στο Μουσείο της Ακρόπολης, να γίνει πραγματικότητα». Αυτό δήλωσε, μεταξύ άλλων την Τρίτη (4/6), στην ΕΡΤ, η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, για το θέμα των Γλυπτών του Παρθενώνα, με επίκεντρο τη Διακυβερνητική διάσκεψη της UNESCO.
«Όπως είναι γνωστό τα τελευταία 40 χρόνια ένα από τα πάγια θέματα στην ημερήσια διάταξη αφορά στα Γλυπτά του Παρθενώνα. Και αυτή τη φορά, η επιτροπή κατέληξε σε μία σύσταση όπου καλεί τις δύο πλευρές, τη βρετανική και την ελληνική, να επιλύσουν το θέμα αυτό το οποίο χρονίζει αρκετές δεκαετίες.
» Η Ελλάδα είναι, πάντα, ανοικτή στον διάλογο. Έχει προσπαθήσει και θα συνεχίζει να προσπαθεί, προκειμένου ο μεγάλος εθνικός στόχος, που είναι η ικανοποίηση του εθνικού αιτήματος της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα, στο Μουσείο της Ακρόπολης, να γίνει πραγματικότητα», υπογράμμισε η Λίνα Μενδώνη.
«Ένα από τα ενδιαφέροντα σημεία της συνόδου ήταν η συζήτηση η οποία έγινε, γύρω από το περίφημο -μέσα σε εισαγωγικά- ''φιρμάνι'' του Έλγιν. Το τοποθετώ εντός εισαγωγικών γιατί αυτό είναι ένα επιχείρημα της βρετανικής πλευράς το οποίο όμως έχει αποδειχθεί ότι δεν είναι γνήσιο. Δεν υπήρξε ποτέ φιρμάνι οθωμανικό το οποίο έδωσε στον Έλγιν τη δυνατότητα να φερθεί με τη βαρβαρότητα που φέρθηκε στα Γλυπτά του Παρθενώνα. Στη σύνοδο η εκπρόσωπος της Τουρκίας επιβεβαίωσε αυτό το οποίο υποστηρίζει εδώ και χρόνια η ελληνική πλευρά. Ότι δεν υπήρχε φιρμάνι», συμπλήρωσε η υπουργός Πολιτισμού.
Ν. Σταμπολίδης: Η παγκόσμια κοινότητα θέλει τα Γλυπτά στην Αθήνα
Υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα έχει ταχθεί και ο Διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, Νίκος Σταμπολίδης, όπως στις συνεντεύξεις Τύπου που έχουν παραχωρηθεί στο Μουσείο Ακρόπολης στο πλαίσιο περιοδικών εκθέσεων.
«Ο Παρθενώνας είναι σύμβολο τελειότητας, γλυπτικής, αρχιτεκτονικής και φυσικά, σύμβολο Δημοκρατίας. Θέλουμε τον γλυπτικό διάκοσμο του Παρθενώνα ενωμένο για πάντα, και θέλουμε τα Γλυπτά εδώ, ενωμένα για πάντα, όχι μόνο για δική μας περηφάνια και ταυτότητα. Όλος ο κόσμος τα θέλει εδώ, όλος ο δυτικός πολιτισμός. [...]» Περιμένουμε ότι στο τέλος, τα Γλυπτά, θα επιστρέψουν στην Αθήνα και θα επανενωθούν. Η επιστροφή των Γλυπτών και η επανένωσή τους θα είναι μία ευκαιρία να δούμε τον κόσμο μας ενωμένο» πόσω μάλλον σήμερα με τους πολέμους, «καθότι ενωμένος ο κόσμος εκφράζεται και στη ζωοφόρο του Παρθενώνα, στην οποία αναπαριστώνται όλες οι τάξεις ανθρώπων και ηλικιών για πρώτη φορά στην Ιστορία των Ιδεών», είχε τονίσει τον Δεκέμβριο του 2023 με αφορμή την περιοδική έκθεση «ΝοΗΜΑΤΑ. Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την αρχαιότητα έως σήμερα» στην οποία είχαν παρουσιαστεί, μεταξύ άλλων, οκτώ αγγεία από το Βρετανικό Μουσείο.
«Η παγκόσμια κοινότητα θέλει τα Γλυπτά του Παρθενώνα εδώ, για το βιωματικό χαρακτήρα που έχει η αίθουσα του Παρθενώνα στο Μουσείο Ακρόπολης με το μνημείο απέναντι» στον Ιερό Βράχο. «Η παγκόσμια κοινότητα τα θέλει και πιέζει προς κάθε κατεύθυνση γιατί, ακόμη και στο καλύτερο μουσείο του κόσμου να τοποθετηθούν, με τις καλύτερες συνθήκες φωτισμού, δεν θα έχουν το χάδι του φωτός από τον ήλιο της χώρας που τα γέννησε. Διότι αυτά τα μάρμαρα λάμπουν μόνο εδώ και πουθενά αλλού δεν αντανακλάται το φως με τον ίδιο τρόπο όπως εδώ», είχε τονίσει τον Ιούνιο του 2023.
