Στην Τήνο πρωτοπήγε αρχές της δεκαετίας του ’60, όταν τα στίφη του τουριστών δεν κατέκλυζαν το λιμάνι και τα γύρω χωριά. Με τη δίψα του περιηγητή που προχωρά το βλέμμα πέρα από τα κοσμαγάπητα μέρη, ο 25χρονος τότε Σωτήρης Σόρογκας όργωνε το νησί με το αυτοκίνητο – έναν «κατσαριδάκι» που ξάφνιαζε ακόμη περισσότερο με το υψηλό ανάστημα του οδηγού –, επάνω σε ανέγγιχτα από άσφαλτο χωριά, σε περιοχές που χώριζαν οι ατέλειωτες ξερολιθιές. Στα μάτια των ντόπιων θα πρέπει να φάνταζε περίεργα ο ξένος επισκέπτης που με μια κάμερα περασμένη στο λαιμό, σταματούσε σε απόκρημνα σημεία για να φωτογραφίσει… πέτρες!
Έκτοτε ο ζωγράφος αφιέρωσε πολλά καλοκαίρια στο νησί για να γνωρίσει από κοντά βράχους επιβλητικούς, ακλόνητους μάρτυρες μιας διαδρομής που χάνεται στην προϊστορία. Ανάμεσα στις φωτογραφίες που συνέλεξε ήταν και ένας μύλος στα Υστέρνια που από χρόνια είχε πάψει να λειτουργεί. Παρότι γκρεμισμένος σε χαλάσματα, το κυλινδρικό σχήμα και τα γύρω σπαράγματα, προκάλεσαν το ενδιαφέρον του Σόρογκα, σαν ξωκλήσι αρχαίο σε απάτητη κορφή.
Φέτος το καλοκαίρι, στα 88 του χρόνια, ο ζωγράφος επέστρεψε στην Τήνο για να μοιραστεί τούτη τη φορά με το κοινό τις δικές του – βιωμένες στο νησί – εικόνες. Πέτρες από τον Βώλακα, η παραλία της Λυχναφτιάς, μια ταπεινή ξυλοδεσιά, το παραπόρτι μιας αγροικίας, συνθέτουν ένα έργο «τηνιακό», αναπόσπαστο κομμάτι απ’ το κυκλαδονήσι ακόμη κι αν είναι αθέατο στους πολλούς. Δίπλα τους προβάλλει ξανά ο μύλος με δύο από τα σπασμένα του κομμάτια. Πρόκειται για ιδιότυπη «αναστήλωση» σε τρίπτυχο έργο που ο ζωγράφος δεν άφησε να χαθεί στη λήθη.
Σωτήρης Σόρογκας, «Κομμάτι ανεμόμυλου στα Υστέρνια» (70x100 εκ, ακρυλικά)
Μισόν αιώνα μετά το πρώτο ταξίδι του Σόρογκα, η διαδρομή σε αυτά τα μέρη δεν είναι περιπέτεια και οι απόκοσμοι, γρανιτένιοι όγκοι έγιναν πια προσβάσιμοι από το άνοιγμα του οδικού δικτύου. Όσοι φιλότεχνοι είναι αμύητοι στα βράχια του Βώλακα, μπροστά στη θέα τους μπορεί να αναφωνήσουν σήμερα πως «αυτό είναι Σόρογκας». Κι άλλοι, σύγχρονοι ζωγράφοι συνδέθηκαν με το νησί, δίνοντας μάλιστα το όνομά τους σε μουσεία. Νομίζω, όμως, ότι περισσότερο απ’ όλους ο Σόρογκας σμίλεψε στο τελάρο το τηνιακό τοπίο και, με τα χρόνια, έβαλε σε αυτό την υπογραφή του.
Δεν είναι η φωτογραφική πιστότητα που κάνει το έργο μεγάλο∙ ο ζωγράφος – αν και στη νιότη του δήλωνε άπιστος στα προσκυνήματα του νησιού – άφησε το πνεύμα να ασκητέψει στο τοπίο κι ο νους του οδηγήθηκε πάνω από τον κρημνό των μεγάλων συλλήψεων για να ταπεινωθεί και να ελευθερωθεί από την ανάγκη για «μεγάλο έργο». Πέτρες έγιναν τα οράματά του, σκουριά η ραχοκοκαλιά του. Και με αυτές τις ταπεινές, αλλά πλούσιες σε συμβολισμό ζωγραφικές εικόνες εμβολίασε τους μεταγενέστερους, όποτε παίρνουν τον δρόμο στην τηνιακή ενδοχώρα, μα και σε άλλα μέρη της ελληνικής γης.
Σωτήρης Σόρογκας, «Κομμάτι ανεμόμυλου στα Υστέρνια» (70x100 εκ., ακρυλικά)
Η έκθεση με έργα του Σόρογκα στον Τριαντάρο είναι «από σπίτι», καθώς φιλοξενείται στην υπέροχη κατοικία του Φίλιππου Πιέρρου. Κάθε καλοκαίρι τα τελευταία χρόνια, ο Πιέρρος ανοίγει το σπίτι του σε καλλιτέχνες, μοιραζόμενος την αγάπη του για την ελληνική τέχνη (ενδεικτικά, αναφέρω το ξεκίνημα με τον Τηνιακό Αλέκο Κυραρίνη και, πέρυσι, με τον Τάσο Μαντζαβίνο). Σε όλους εμάς που ζήσαμε τα εγκαίνια το Σάββατο (20/7) ήταν μια γιορτή λουσμένη από την πανσέληνο.
Κάποια στιγμή πλησίασε τον ζωγράφο ο Γιάννης Βαπτιστής Μωραΐτης, ένας νέος και δυναμικός οινοποιός που πλέον εξάγει τηνιακό κρασί στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Έκπληκτος μας έδειχνε από το κινητό έναν παλιό μύλο από το οινοποιείο του σε ένα μαγευτικό μέρος του νησιού (στη Στενή της Τήνου και σε υψόμετρο περίπου 410 μέτρα από τη θάλασσα). Έτσι, μας φανέρωσε το πιο ουσιαστικό: πως και ο ζωγράφος μας μαθαίνει να «βλέπουμε». Ο παλιός μύλος σώζεται στο οινοποιείο και πρόκειται να αποκατασταθεί σε χώρο επισκέψιμο για το κοινό. Σώζεται, όμως, και στην τέχνη του Σόρογκα.
Ο 88χρονος Σωτήρης Σόρογκας ταξίδεψε στον Τριαντάρο για τα εγκαίνια της έκθεσης. Δίπλα του η Αθηνά Κρητικού και ο Φίλιππος Πιέρρος.
«Η Τήνος του Σωτήρη Σόρογκα» στην ιδιωτική κατοικία «Ασπάλαθος» στον Τριαντάρο (18.15-21.00). Έως 10 Αυγούστου.
Κεντρική φωτ.: Σωτήρης Σόρογκας, «Γκρεμισμένος ανεμόμυλος στα Υστέρνια» (110x180 εκ, ακρυλικά)
