Μια γυναίκα γυμνή μέσα σε ένα άξενο δάσος όπου ακόμη και τα κλαδιά μοιάζουν να κινούνται εχθρικά, είναι η πρόσκληση στην έκθεση με τον οξύμωρο για το έργο τίτλο «Μετάβαση» της Μ. Ψωμά (γκαλερί Α. Αντωνοπούλου, έως 11/3). Όσοι είναι εξοικειωμένοι με τον εικονογραφικό κόσμο της δημιουργού δεν πρόκειται να το δουν ως πρόκληση.
Λίγοι ζωγράφοι έχουν καταφέρει να μεταφέρουν την ατμόσφαιρα ενός ονείρου στον καμβά με τόση διαισθητική λεπτομέρεια όσο η Ψωμά. Βεβαίως, η στόχευση της ζωγράφου δεν είναι το κακό ή το βάσανο, αλλά το μυστήριο και το όνειρο. Η αντιδιαστολή του κόσμου του ονείρου με τον κόσμο της πραγματικότητας και στο βάθος ένας υπόγειος εφιάλτης. «Τα όνειρα που μετράνε είναι αυτά που κάνουμε όταν δεν κοιμόμαστε. Μου αρέσει να βουτάω σε έναν κόσμο τον οποίον εγώ έχω επιλέξει» μεταφέρω από τον Ντέιβιντ Λιντς, που, πιστεύω, συντονίζεται με το πνεύμα της δημιουργού.
Στην τελευταία της δουλειά παραίσθηση και πραγματικότητα βαδίζουν για μιαν ακόμη φορά σε έντονες αποχρώσεις ή φλουταρισμένες εικόνες (για παράδειγμα, το εξοχικό σπίτι). Μπαίνοντας στην αίθουσα, η πρώτη εικόνα που λαμβάνει ο θεατής είναι ειδυλλιακή, ένα παραδείσιο περιβάλλον στα όρια του παραμυθιού. Στο πλησίασμα των έργων, όμως, οι όροι του παιχνιδιού αλλάζουν. Τότε είναι που ξεκινά ο τζόγος σε ένα παιχνίδι μεταφορών που δεν χαρίζονται, αλλά πυροδοτούνται βραδυφλεγώς στο βλέμμα.
Μανταλίνα Ψωμά, «Ηχώ»
Οι ηρωίδες της είναι, κατά κανόνα, γυναίκες ή κορίτσια – κούκλες που δείχνουν να ταλαντεύονται ανάμεσα στην «τακτοποιημένη» συμβατική ζωή και την –έξω από τα κοινωνικά δεσμά– ελευθερία. Και κατορθώνει να μεταφέρει με τρόπο που δεν έχω ξανασυναντήσει το απόσταγμα του γυναικείου ψυχισμού, αφήνοντας υποψίες «ένοχων μυστικών» κάτω από ένα καλοκουρδισμένο περιβάλλον.
Θά λεγε κανείς ότι η Ψωμά χτίζει τους γυναικείους χαρακτήρες της, παίρνοντας παράδειγμα από τον νοσταλγικό Χόπερ ή τον αινιγματικό Μαγκρίτ. Η ίδια αναφέρει ως χώρο αναζήτησης, κυρίως τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία. «Εικόνες από κινηματογραφικά έργα που συλλέγω και επεξεργάζομαι στο photoshop και εικόνες νοερές που ξεπηδούν από λογοτεχνικά έργα θα με εμπνεύσουν για τις δικές μου ζωγραφικές εικόνες και αφηγήσεις» (λέει σε συνέντευξή της στον Στέφανο Τσιτσόπουλο, A.V.).
Έργο της Μανταλίνας Ψωμά
Της ταιριάζει η κινηματογραφική ματιέρα κι έχει κατορθώσει να την κάνει δική της με τρόπο ευρηματικό, ακόμη κι όταν δεν «μιλούν» οι πρωταγωνιστές της (επισήμανση που κάνει ο συλλέκτης Κυριάκος Τσιφλάκος ο οποίος υπογράφει το κείμενο της έκθεσης). Με ποιο τρόπο, όμως, μπορεί να χωρέσει ένα «story», μια πυκνή αφήγηση σε μία μόλις σκηνή; Η απάντηση, νομίζω, είναι πως η ζωγράφος «κεντά» την ατμόσφαιρα του έργου σε μικρές λεπτομέρειες.
Κάθε λεπτομέρεια στον χώρο έχει τη σημασία της και ο θεατής μπορεί να νιώσει την ατμόσφαιρα που σε τυλίγει. Όλα σε οδηγούν κάπου συναισθηματικά (δεν εννοώ με εκβιαστικό συναίσθημα) κι όσο πιο «πυκνά» δοσμένη είναι η ατμόσφαιρα, τόσο πιο δυνατό το αποτέλεσμα.
Στο ξεκίνημα του σημειώματος αναφέρθηκα, όχι τυχαία, στον ατμοσφαιρικό Λιντς. Κοντά σε αυτόν θα συμπλήρωνα και τον Μίκαελ Χάνεκε. Βλέποντας το καλοντυμένο αγόρι μιας άλλης εποχής, ο νους μου πήγε στη βραβευμένη «Λευκή κορδέλα» του Αυστριακού σκηνοθέτη.
Έργο της Μανταλίνας Ψωμά
Η Ψωμά δεν είναι μόνο δεινή στην περιγραφή της φύσης. Θα ήταν λάθος αν απλώς της αποδίδαμε εικονογραφικές αρετές. Ο εσωτερισμός των έργων της είναι ο τρόπος να μεταφέρει τη γυναικεία φύση στο πυκνογραμμένο περιβάλλον. Γι’ αυτό πιστεύω ότι είναι συγγενική με τον βορειοευρωπαίο Χάνεκε.
Ίσως δεν στερείται σημασίας το γεγονός ότι είναι γερμανοσπουδαγμένη (Hochschule der Künste) και έμεινε 15 χρόνια στο Βερολίνο. Θέλω να πω ότι η ζωγραφική της μπορεί εξίσου να δειχτεί με αξιώσεις, όχι μόνο στην εγχώρια καλλιτεχνική σκηνή, αλλά και στο εξωτερικό.
Από το βιογραφικό της αξίζει να κρατήσουμε κι αυτό: το 2002 ο γνωστός επιμελητής Paolo Colombo την συμπεριέλαβε σε λεύκωμα με 114 από τους σημαντικότερους νέους ζωγράφους διεθνώς (Vitamin P-New Perspectives in Painting, Pheadon Press). Άλλωστε, συμμετέχει σε μεγάλες διοργανώσεις του εξωτερικού και έργα της βρίσκονται σε πολλές ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές μέσα και έξω από την Ελλάδα.
Μανταλίνα Ψωμά, «Μετάβαση» στην a.antonopoulou.art Αριστοφάνους 20 (4ος όροφος) κάθε Σάββατο 12:00-16:00 κάθε Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 13:00-19:00.
Κεντρική φωτογραφία: Μανταλίνα Ψωμά, Το «θρόϊσμα»
