Οι αλγόριθμοι ρίχνουν φως στον άγνωστο συγγραφέα των χειρογράφων της Νεκράς Θάλασσας

Οι αλγόριθμοι ρίχνουν φως στον άγνωστο συγγραφέα των χειρογράφων της Νεκράς Θάλασσας

H άνοιξη στις άγονες ορεινές εκτάσεις που υψώνονται πέρα από τις δυτικές ακτές της Νεκράς Θάλασσας δεν καταφέρνει να μαλακώσει το τοπίο. Παραμένει άγριο και αφιλόξενο όλες τις εποχές του χρόνου, σαν να θέλει να κρατήσει μακριά τους ανθρώπους από τα μυστικά που κρύβει. Έτσι την άνοιξη του  1947 όταν ο βεδουίνος βοσκός Μωχάμετ Εδ-Διβ έψαχνε να βρει ένα χαμένο ζώο από το κοπάδι του ζώο στις σπηλιές της περιοχής τίποτα δεν μαρτυρούσε ότι θα έκανε μία από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στον 20ο αιώνα.  Ο λόγος για τα περιβόητα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας, τα αρχαιότερα κείμενα της εβραϊκής Βίβλου, που χρονολογούνται από τον 4ο αιώνα π.Χ. έως τον 2ο αιώνα μ.Χ.

Ωστόσο το ποιοι ή πόσοι τα έγραψαν παραμένει ακόμα  άλυτο μυστήριο, που πλησιάζει όμως στη λύση αφού χάρη σε μια νέα τεχνική ερευνητές του Πανεπιστημίου του Γκρόνινγκεν στην Ολλανδία κατόρθωσαν να εντοπίσουν ότι πίσω από την αρχαία γραφή κρύβονται δύο και όχι ένας συγγραφείς. Οι δύο συγγραφείς έγραφαν με σχεδόν πανομοιότυπο, τυποποιημένο τρόπο με συνέπεια οι διαφορές να μην είναι ορατές με γυμνό μάτι. Αυτό, όμως, που δεν μπορούσαν να δουν τα μάτια των αρχαιολόγων κατόρθωσε να το διακρίνει η Τεχνητή Νοημοσύνη.

Ξεκινώντας τη διαδικασία οι ερευνητές εκπαίδευσαν τον αλγόριθμο να διαφοροποιεί το κείμενο ή το μελάνι από το φόντο, που ήταν δέρμα ζώου ή πάπυρος. Αυτή η διάκριση, γνωστή ως δυαδικοποίηση είναι τυπική στη μελέτη αρχαίων χειρογράφων, ωστόσο αυτή τη φορά στο «παιχνίδι« μετείχε ένα τεχνητό νευρωνικό δίκτυο που εκπαιδεύτηκε με τη βοήθεια Βαθιάς Μάθησης. Το δίκτυο κατέγραψε τα αρχικά ίχνη μελανιού στο χειρόγραφο, ακόμα και όταν αυτά τα αρχαία γράμματα μετατράπηκαν σε ψηφιακές εικόνες.
 

Δύο αυτο-οργανωμένοι χάρτες των εβραϊκών γραμμάτων aleph (αριστερά) και της απεικόνισής τους (δεξιά)/(Image credit: Maruf A. Dhali/University of Groningen


Η ανάλυση αποκάλυψε ότι οι 54 στήλες κειμένου στον Μέγα Κύλινδρο του Ησαΐα χωρίζονταν στα δύο, περίπου στα μισά του κειμένου. Εύρηκα! Αυτή η διαφοροποίηση δεν μπορούσε παρά να σημαίνει ότι οι συγγραφείς ήταν δύο. Η έρευνα συνεχίστηκε με δεύτερη ανάλυση, αυτή τη φορά σε υποπεριοχές συγκεκριμένων γραμμάτων. Μια γραφολογική εξέταση, με άλλα λόγια, κάτω από τη βάσανο της Τεχνητής Νοημοσύνης. Και πάλι το αποτέλεσμα δεν άλλαξε. Ο δεύτερος συγγραφέας ήταν εκεί. Απλά περίμενε 2.500 χρόνια για να αναδυθεί μπροστά μας. Μάλιστα, είχε και μεγαλύτερη… καλλιτεχνική φλέβα από τον πρώτο, αφού το γράψιμό του παρουσίαζε εντονότερες διαφοροποιήσεις.

Στη συνέχεια, η ομάδα πραγματοποίησε μια οπτική ανάλυση δημιουργώντας «χάρτες θερμότητας». Αυτοί οι χάρτες ενσωμάτωσαν όλες τις παραλλαγές ενός δεδομένου γράμματος, όπως το εβραϊκό γράμμα aleph (א). Στη συνέχεια, δημιούργησαν τη μέση μορφή του γράμματος από τις πρώτες 27 στήλες και μια άλλη από τις τελευταίες 27 στήλες. Συνέκριναν τα μέσα γράμματα και διαπίστωσαν ότι μπορούσαν εύκολα να εντοπίσουν διαφορές μεταξύ των δύο.
 

Απεικόνιση που δείχνει πώς δημιουργήθηκαν χάρτες θερμότητας για μεμονωμένα γράμματα/Image credit: Maruf A. Dhali/University of Groningen