Μετά από μια ταραχώδη χρονιά και συνολικά τρεις γενικές εκλογές, η Βουλγαρία διαθέτει επιτέλους κυβέρνηση. Όπως συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό και με την νέα κυβέρνηση στη Γερμανία, έτσι και στη Βουλγαρία δεν πρόκειται για μια σταθερή μονοκομματική κυβέρνηση, αλλά για μια εμβαλωματική, πολύχρωμη συμμαχία μικρών δυνάμεων και πρώην αντιπάλων. Ως επικεφαλής έχει έναν χαρισματικό ηγέτη που ήρθε στο πολιτικό προσκήνιο μόλις το 2021, και περιλαμβάνει πάμπολλα νέα πρόσωπα, καθώς και κάποιους παλιούς και έμπειρους πολιτικούς από πιο παραδοσιακά κόμματα.
Αυτή η καινοτομία όμως δεν σημαίνει ότι η νέα κυβέρνηση προστατεύεται από όλες τις παγίδες που υπάρχουν για όποιον επιχειρήσει να κυβερνήσει τη χώρα μετά από μια δεκαετία διακυβέρνησης από τον Μπόικο Μπορίσοφ. Έτσι, ο στόχος αυτού του άρθρου είναι να εντοπίσει τους βασικούς κινδύνους και τις παγίδες μέσα στις οποίες μπορεί να πέσει το νέο υπουργικό συμβούλιο με επικεφαλής τον Κίριλ Πέτκοφ.
- Μην πειράξετε τον ενιαίο φόρο. Η νέα κυβέρνηση ανέλαβε την εξουσία υποσχόμενη σαρωτικές μεταρρυθμίσεις, μεταξύ των οποίων και την σημαντική διεύρυνση και τον επαναπροσδιορισμό της κοινωνικής πολιτικής καθώς και τη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης για όσους εξαρτώνται για τους μισθούς τους από τον κρατικό προϋπολογισμό. Μπορεί η Κυβέρνηση να μπαίνει στον πειρασμό να αντλήσει επιπλέον εισόδημα για να χρηματοδοτήσει αυτές τις μεταρρυθμίσεις αυξάνοντας τη φορολογία και αλλάζοντας τους ισχύοντες ενιαίους συντελεστές 10% τόσο για τους εταιρικούς φόρους όσο και για τους φόρους εισοδήματος. Αυτή η κίνηση μάλιστα μπορεί να της αποδώσει μια κάποια περαιτέρω πολιτική υποστήριξη από αριστερά κόμματα και εργατικά συνδικάτα που εδώ και καιρό βλέπουν τους ενιαίους φορολογικούς συντελεστές ως άδικους και εμπόδια στην επέκταση του κράτους πρόνοιας. Ο ενιαίος φόρος όμως υπήρξε σήμα κατατεθέν του βουλγαρικού οικονομικού και αναπτυξιακού μοντέλου και η αλλαγή του σε μια εποχή έντονης οικονομικής (και πολιτικής) αβεβαιότητας θα είναι καταστροφική για πολλές επιχειρήσεις και νοικοκυριά που ακόμη προσπαθούν να ανακάμψουν από την κρίση της πανδημίας. Επίσης, κάθε αύξηση θα ακυρώσει ένα από τα πιο σημαντικά πλεονεκτήματα που έχει η χώρα για να προσελκύει νέες επενδύσεις σε σύγκριση με πιο ώριμες οικονομίες της ανατολικής Ευρώπης. Συνεπώς, θα ήταν καλύτερο η νέα κυβέρνηση να αποφύγει να αλλάξει αυτή τη σημαντικότατη μακροοικονομική άγκυρα σε ό,τι αφορά τη φορολογία.
- Μην το παρακάνετε με νέες κοινωνικές πολιτικές. Η κυβέρνηση Πέτκοφ (ή τουλάχιστον κάποια από τα μέλη της που συμμετείχαν στο προηγούμενο υπηρεσιακό υπουργικό συμβούλιο) ήδη έχει αυξήσει σημαντικά τις συντάξεις και στοχεύει να διευρύνει την στήριξη προς τα νοικοκυριά για την αντιμετώπιση των αυξανόμενων ενεργειακών τιμών καθώς και να αυξήσει τους μισθούς για το ιατρικό προσωπικό. Αυτό όμως γίνεται σε μια χρονιά αναπάντεχα μεγάλων φορολογικών εσόδων και πληθωρισμού, εξελίξεις που διευκολύνουν την διεύρευνση των δημόσιων δαπανών, ιδίως μακροπρόθεσμα. Ενώ τα νέα και διευρυμένα κοινωνικά προγράμματα έχουν την σχεδόν καθολική υποστήριξη των ψηφοφόρων και, στην περίπτωση που εφαρμοστούν σωστά, μπορούν ακόμη και να βοηθήσουν την αντιμετώπιση των πλέον ατυχών συνθηκών ζωής, αυτά κοστίζουν, και η περίοδος όπου τα ελλείμματα του προϋπολογισμού και το νέο χρέος δεν έχουν σημασία σύντομα θα παρέλθει. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζονται νέα - και καλά στοχευμένα - κοινωνικά προγράμματα, αλλά χρειάζεται επίσης προσεκτικός σχεδιασμός και αποφυγή της παγίδας του λαϊκισμού.
- Μη εξαρτάστε από κονδύλια της ΕΕ για να κάνετε τη δουλειά σας. Ιδιαίτερα εύκολα πέφτει κανείς σ’ αυτή την παγίδα, ιδιαίτερα κατά την εποχή της χρηματοδότησης από προγράμματα ανάκαμψης και σταθερότητας και των ορθάνοιχτων ευρωπαϊκών πορτοφολιών. Ποτέ στο παρελθόν δεν υπήρξε ευκολότερη η πρόσβαση σε ευρωπαϊκό χρήμα, και σε αντίθεση με την αύξηση του τοπικού φορολογικού εισοδήματος αυτό δεν έχει αρνητικές πολιτικές συνέπειες όταν είναι αναγκαίο να χρηματοδοτηθεί η επέκταση ενός αυτοκινητόδρομου. Αυτοί οι πόροι όμως έρχονται με προϋποθέσεις, και ο διακηρυγμένος τους στόχος μπορεί να ευθυγραμμίζεται με τα εθνικά συμφέροντα και τις προτεραιότητες μιας χώρας, μπορεί όμως και όχι. Στο παρελθόν, τα χρήματα από την ΕΕ αποτέλεσαν κύρια πηγή διαφθοράς και η χορήγησή τους σε πολιτικούς συμμάχους θα πρέπει να αποφευχθεί με κάθε κόστος. Ακόμη, δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να χρησιμοποιηθούν για να χρηματοδοτήσουν θεμελιώδεις κρατικές λειτουργίες όπως η κοινωνική αρωγή, όπως συνέβη στο παρελθόν. Η χρηματοδότηση από την ΕΕ μπορεί να παράσχει πόρους για δημόσιες επενδύσεις που θα υποστηρίξουν την αύξηση του ΑΕΠ, αλλά οι μεγάλες προκλήσεις συνεχίζουν να αφορούν εσωτερικές αδυναμίες - όπως η κατάληψη του κράτους από ομάδες συμφερόντων, η διαφθορά και η αδύναμη νομοκρατία, που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα.
- Μην υποεκτιμάτε πόσο εύθραυστοι είστε. Η κυβέρνηση αυτή, σε αντίθεση με προηγούμενες, είναι μια μικτή, ευρεία συμμαχία συχνά συγκρουόμενων συμφερόντων και περιλαμβάνει σοσιαλιστές, πράσινους, συντηρητικούς (και κάποιους προς το παρόν άγνωστης τοποθέτησης). Συνεπώς, θα είναι πιθανότατα ευάλωτη σε εσωτερικές διαμάχες και διαφορές απόψεων. Δεδομένου του κύκλου των γενικών εκλογών το 2021, φαίνεται επίσης πιθανό ότι όποιο κόμμα δει την ευκαιρία να κερδίσει περισσότερες έδρες σε έκτακτες εκλογές, δεν θα διστάσει να αποχωρήσει από τη συμμαχία σε μια προσπάθεια να κερδίσει περισσότερη εκλογική υποστήριξη. Συνεπώς, η διατήρηση της συνοχής της συμμαχίας και και η εξασφάλιση της λειτουργικότητας της κυβέρνησης καθώς και η επίτευξη συμβιβασμών θα πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα και οι σαρωτικές μεταρρυθμίσεις να ακολουθούν. Αυτό δεν σημαίνει ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να αποφύγει κάθε αλλαγή για να αποτρέψει τυχόν αναταράξεις, αλλά ότι κάθε μείζονα μεταρρύθμιση θα πρέπει να είναι το αποτέλεσμα εργασίας ολόκληρης της συμμαχίας, και όχι απλώς κάποιου φιλόδοξου υπουργούν.
- Μη νομίσετε ότι έχετε βγει στο ξέφωτο. Η επίλυση της πολιτικής κρίσης του 2021 δεν βελτιώνει με μαγικό τρόπο την οικονομική κατάσταση, ούτε αφαιρεί την απειλή του κορονοϊού στη Βουλγαρία, τη χώρα με το μικρότερο ποσοστό εμβολιασμού στην ΕΕ. Αντιθέτως, η διαχείριση της υγειονομικής κρίσης και η αποτροπή νέων απαγορευτικών θα πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα, και η αποτυχία αντιμετώπισης αυτών των ζητημάτων πιθανότατα θα έχει ως αποτέλεσμα την πολύ σύντομη απώλεια της εξουσίας.
Η σύντομη αυτή λίστα προφανώς δεν καλύπτει όλους τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η νέα κυβέρνηση της Βουλγαρίας - απλώς τους πλέον σαφείς από αυτούς.
Δεδομένου του ότι η Κυβέρνηση Πέτκοφ βρίσκεται στην εξουσία εδώ και μόλις μία εβδομάδα, είναι ακόμη πολύ νωρίς να προβλέψει κανείς την κατεύθυνση που θα πάρει, ή το ύφος της διακυβέρνησης που θα υιοθετήσει. Τα πιθανά σημεία αποτυχίας της όμως, είναι πιο ξεκάθαρα.
--
*Ο Andrian Nikolov είναι ερευνητής στο βουλγαρικό Institute for Market Economics, την παλαιότερη ανεξάρτητη δεξαμενή σκέψης για την οικονομική πολιτική στη χώρα.
*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 21 Δεκεμβρίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
