Του Brad Lips
Θέλω κατά τη διάρκεια της ζωής μου να δω τα οφέλη του ελεύθερου εμπορίου να έχουν την ευρεία εκτίμηση που έχει το γεγονός της βαρύτητας. Θέλω να δω την κοινωνία των πολιτών να αντικαθιστά μεγάλο μέρος του σημερινού κράτους πρόνοιας, ώστε ο ρόλος του κράτους να μειωθεί σε ένα απλό δίχτυ ασφαλείας που θα είναι απρόσβλητο από τις αλλοιωτικές παρεμβάσεις των κρατικών αξιωματούχων. Θέλω να δω την απόλυτη φτώχεια να εξαλείφεται από τη γη, και τις προαιώνιες έχθρες μας να ξεπλένονται από έναν ολοένα και μεγαλύτερο πολιτισμό ανεκτικότητας και σεβασμού.
Ο κοινή λογική μάς λέει ότι καμία από αυτές τις ευχές δεν θα πραγματοποιηθεί πλήρως στο εγγύς μέλλον, αλλά αυτό δεν με απελπίζει.
Όταν ο Ronald Reagan καλούσε τον Mikhail Gorbachev να ρίξει το τείχος του Βερολίνου στην Πύλη του Βρανδεμβούργου πριν από 30 χρόνια, κανείς δεν προέβλεπε ότι η ευχή του αυτή θα πραγματοποιούταν μέσα σε 29 μήνες. Όμως, εν μέρει επειδή τόλμησε να το οραματιστεί, εκείνος ο τοίχος όντως έπεσε - και μαζί του και η ιδέα ότι ο κομμουνισμός είναι αναπόφευκτος. Ο κόσμος είδε αυτό που ο Reagan προ πολλού είχε κατανοήσει.
Φωτογραφία: MIKE SARGENT/AFP/GETTY
Στις 12 Ιουνίου του 1987, ο Πρόεδρος Ronald Reagan, τιμώντας την 750η επέτειο της πόλης του Βερολίνου, απευθύνεται στον λαό του Δυτικού Βερολίνου στη βάση της Πύλης του Βραδεμβούργου, κοντά στο Τείχος του Βερολίνου.
“Στον κομμουνιστικό κόσμο, βλέπουμε την αποτυχία” είπε ο Reagan. “Την τεχνολογική οπισθοδρόμηση. Την κατάρρευση των επιπέδων της δημόσιας υγείας. Την ολοένα και μεγαλύτερη έλλειψη ακόμη και των πιο βασικών αγαθών - των τροφίμων. Ακόμη και σήμερα, η Σοβιετική Ένωση δεν μπορεί να θρέψει το λαό της. Ενώπιον ολόκληρου του κόσμου, στέκει ένα μεγάλο και αναπόδραστο συμπέρασμα. Η ελευθερία οδηγεί στην ευημερία. Η ελευθερία αντικαθιστά το προαιώνιο μίσος μεταξύ των εθνών με την φιλία και την ειρήνη. Η ελευθερία επικρατεί”.
Αυτό δεν ήταν η κοινή λογική της εποχής.
Αυτό που ο Reagan περιέγραψε ως ένα “αναπόδραστο συμπέρασμα”, είχε στην πραγματικότητα διαφύγει από πολλούς που υποτίθεται πως ήταν τα λαμπρότερα μυαλά της εποχής. Δείτε για παράδειγμα το ευρέως χρησιμοποιημένο εγχειρίδιο οικονομικών του Paul Samuelson. Ακόμα και η έκδοση του 1989 μας διαβεβαιώνει ότι “η σοβιετική οικονομία είναι η απόδειξη ότι, αντίθετα με το τι πίστευαν προηγουμένως πολλοί δύσπιστοι, μια σοσιαλιστική οικονομία των εντολών μπορεί να λειτουργήσει και να ανθίσει”.
Βλέπω ένα μέλλον όπου τα σημερινά κεϋνσιανά εγχειρίδια - που παραμένουν σίγουρα ότι η οικονομία της αγοράς ενισχύεται και δεν υπονομεύεται από την αλλοιωτική παρέμβαση των κρατικών αξιωματούχων - θα φαίνονται το ίδιο παράλογα με το παραπάνω απόσπασμα. Αυτό μπορεί να απέχει κάποια χρόνια, αλλά είμαι πεπεισμένος ότι θα συμβεί. Σκεφτείτε ξανά τον Reagan για λίγο. Αυτός για πρώτη φορά υποστήριξε ότι “αν εξαφανιστεί το Τείχος του Βερολίνου, πιστεύω ότι θα πρόκειται για ένα βήμα προς την ειρήνη”, 20 ολόκληρα χρόνια πριν την προεδρική του ομιλία στο Βερολίνο. Εκείνη την εποχή, μόλις είχε εκλεγεί για πρώτη φορά κυβερνήτης της Καλιφόρνιας.
Τι χρειάζεται να κάνουμε για να επιταχύνουμε την πρόοδο στην κατεύθυνση ενός μέλλοντος ελευθερίας; Χρειάζεται να κατακτήσουμε το ηθικό πλεονέκτημα - ένα δύσκολο έργο για τους λόγους που εξήγησε εναργώς ο καθηγητής Michael Munger σ' ένα άρθρο που έγραψε για το FEE με τίτλο “Unicorn Governance” (Η διακυβέρνηση του μονόκερω). Υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι που πρωτίστως ενδιαφέρονται για τις συνέπειες (π.χ. για καλύτερες υπηρεσίες υγείας για όλους) θα αντιμετωπίσουν ευνοϊκά το επιχείρημα ότι αυτές οι συνέπειες μπορούν να επιτευχθούν από “το Κράτος”. Εξάλλου, μπορούν να φανταστούν μια σοφή και καλοκάγαθη οντότητα που απλώς θα παράγει καλύτερα αποτελέσματα. Η πραγματικότητα βεβαίως είναι ότι αυτή η τέλεια καλοκάθαγη και προσανατολισμένη στο καλό του συνόλου “διακυβέρνηση του μονόκερω” δεν υπάρχει. Ο P.J. Rourke προσέγγισε περισσότερο την πραγματικότητα όταν υποστήριξε πως το να δίνουμε χρήματα και ισχύ στο κράτος είναι αντίστοιχο με το “να δίνουμε ουίσκι και τα κλειδιά του αυτοκινήτου σε εφήβους”.
Φωτογραφία: CARLOS GARCIA RAWLINS/REUTERS/LANDOV
Αντικυβερνητικοί διαδηλωτές συγκρούονται με την αστυνομία στη Βενεζουέλα σε μια διαδήλωση που κλιμακώθηκε σε οδομαχία στην πρωτεύουσα της χώρας, Καράκας.
Ένα μέρος του καθήκοντός μας είναι να καταστήσουμε πιο διαθέσιμα τα διδάγματα της θεωρίας της δημόσιας επιλογής, έτσι ώστε τα ακροατήρια να χάσουν την αφελή τους πίστη στη διακυβέρνηση του μονόκερου. Ακόμα ένα σημαντικό καθήκον είναι να γίνουμε καλύτεροι στην παρουσίαση και τη διάδοση του οράματος μας για την ελευθερία. Στο σπουδαίο δοκίμιο του “The Intellectuals and Socialism” (Οι διανοούμενοι και οι σοσιαλισμός), ο νομπελίστας οικονομολόγος Friedrich Hayek έγραφε: “Ήταν το θάρρος [των σοσιαλιστών] να είναι Ουτοπιστές που τους επέτρεψε να κερδίσουν την υποστήριξη των διανοούμενων και συνεπώς επιρροή στην κοινή γνώμη…”
Δεν χρειάζεται να αναπαράγουμε μια ανειλικρινή θεωρία των “αγορών μονόκερων” που επιλύουν κάθε πρόβλημα. Μπορούμε να είμαστε ειλικρινείς ως προς τις σταθμίσεις και τις επιλογές που πρέπει να κάνουμε, και τις ατέλειες που παράγονται σε κάθε ανθρώπινη κοινωνία. Χρειάζεται όμως να είμαστε ακλόνητοι στην περιγραφή μας ενός καλύτερου μέλλοντος που οικοδομείται όχι από το κράτος, αλλά από εκείνα τα δυναμικά και δημιουργικά τμήματα της κοινωνίας μας που καλωσορίζουν τη λογοδοσία.
Φωτογραφία: ASSOCIATED PRESS
Κουβανοί πρόσφυγες πάνω σε αυτοσχέδια σχεδία στην ανοιχτή θάλασσα στα μέσα της απόστασης μεταξύ του Key West της Φλόριδας και της Κούβας το 1994.
Ανέτρεξα πρόσφατα και σε άλλες διάσημες ομιλίες του Reagan για να δω πώς το έκανε. Σημείωσα την ακόλουθη αποστροφή του από το 1982, στο πλαίσιο της προσπάθειάς του να ανατρέψει το τότε διπλωματικό κατεστημένο ως προς τις σχέσεις με την Σοβιετική Ένωση. Ο Reagan είχε το χάρισμα να επισημαίνει πράγματα που πολλοί άνθρωποι ήθελαν να αγνοούν:
“Ένα από τα απλά αλλά συγκλονιστικά δεδομένα της εποχής μας είναι το εξής: Τα εκατομμύρια των προσφύγων που βλέπουμε στον σύγχρονο κόσμο, φεύγουν πάντα από και ποτέ προς τον κομμουνιστικό κόσμο… Οι αμυντικές μας δυνάμεις κοιτούν προς τα ανατολικά για να αποτρέψουν μια πιθανή εισβολή. Από την άλλη πλευρά, οι σοβιετικές δυνάμεις κοιτούν προς τα ανατολικά για να αποτρέψουν τους πολίτες τους από το να φύγουν”.
Ο Reagan είχε ακόμα αυτό που ο Hayek αποκαλούσε “το θάρρος να είναι Ουτοπιστής”. Έκλεισε την τελευταία του ομιλία ως Πρόεδρος σχεδιάζοντας μια λεκτική εικόνα:
“Μίλησα [για το City Upon a Hill του John Winhtrop] καθ' όλη την πολιτική μου ζωή, αλλά δεν ξέρω αν μιλώντας γι' αυτό μετέδωσα ποτέ επαρκώς το τι είδα. Στο μυαλό μου ήταν μια ψηλή, περήφανη πόλη, χτισμένη σε βράχους ισχυρότερους από τους ωκεανούς, ανεμοδαρμένη, ευλογημένη από το Θεό, γεμάτη με κάθε λογής ανθρώπους που ζουν αρμονικά και ειρηνικά - μια πόλη με ελεύθερα λιμάνια που βουίζουν από το εμπόριο και τη δημιουργικότητα και, αν χρειάζεται να έχει τείχη, τα τείχη αυτά έχουν πόρτες, και οι πόρτες είναι ανοιχτές στον καθένα που έχει τη βούληση και την επιθυμία να πάει εκεί”.
Μπορούμε να κάνουμε το ίδιο το 2017; Ένα συγκλονιστικό δεδομένο της εποχής μας είναι ότι η ακραία φτώχεια αργά αλλά σίγουρα κατανικιέται χάρη, πάνω απ' όλα, στο παγκόσμιο εμπόριο. Ακόμα ένα τέτοιο δεδομένο είναι ότι οι τομείς της κοινωνίας μας όπου η καινοτομία είναι η αργότερη και η πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες είναι η πιο άνιση, είναι η εκπαίδευση και η δημόσια υγεία - ακριβώς εκεί δηλαδή όπου οι κυβερνήσεις έχουν παρέμβει περισσότερο.
Ας οραματιστούμε πολλές λαμπερές πόλεις σε πολλούς λόφους σε ολόκληρο τον κόσμο - ζωντανές με ανθρώπους που γιορτάζουν τις χαρούμενες στιγμές που φέρνει η ζωή, που συναλλάσσονται, και βρίσκουν νόημα στο να αναλαμβάνουν την ευθύνη για τα λιγότερο τυχερά μέλη της κοινωνίας τους.
Ας βοηθήσουμε τους άλλους να δουν αυτό που για μένα είναι ένα “αναπόδραστο συμπέρασμα”: ότι ο περιορισμός της κρατικής ισχύος θα ξεκλειδώσει μια χωρίς προηγούμενο ειρήνη και ευημερία στον αιώνα μας.
Το Atlas Network ηδη εργάζεται με εκατοντάδες ανθρώπους που θα χτίσουν αυτές τις πολλές λαμπερές πόλεις σε πολλούς λόφους σε ολόκληρο τον κόσμο. Ένα μικρό μέρος των ανθρώπων αυτών φαίνεται στην εικόνα αυτή από τα Liberty Forum στην Λατινική Αμερική, την Ασία και την Αφρική
--
Ο Brad Lips είναι ο Διευθύνων Σύμβουλος του Atlas Network από το 2009.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 13 Ιουνίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Atlas Network και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
