Του Martin Reguli*
Το βιβλίο The Evolutionary Invisible Hand. The Problem of Rational Decision-Making and Social Ordering over Time (Το εξελικτικό αόρατο χέρι: Το πρόβλημα της ορθολογικής λήψης αποφάσεων και της κοινωνικής τάξης στον χρόνο) είναι το τελευταίο πόνημα του διευθυντή του σλοβακικού Ιδρύματος Φ.Α. Χάγιεκ, Matúš Pošvanc. Το βιβλίο, από τον κορυφαίο διεθνή εκδοτικό οίκο Palgrave Macmillan είναι ήδη διαθέσιμο σε ηλεκτρονική μορφή, και από τον ΜάΙο του 2021 θα είναι διαθέσιμο και εντύπως.
Στο βιβλίο εξετάζονται διάφορα ενδιαφέροντα ζητήματα από μια θεωρητική οπτική, μεταξύ των οποίων το γιατί οι επιχειρηματίες καταφέρνουν να ικανοποιούν τις ανάγκες μας, γιατί κάποιοι καταφέρνουν να προβλέπουν τις ανάγκες των ανθρώπων καλύτερα απ’ ό,τι άλλοι, ή με ποιον τρόπο μπορούμε να προβλέπουμε το μέλλον ώστε να καταφέρνουμε να παράγουμε ολοένα και περισσότερα αγαθά που θα βελτιώνουν την ικανοποίηση των αναγκών των καταναλωτών και την ποιότητα της ζωής τους.
Ο συγγραφέας εξετάζει διάφορα ζητήματα που στο παρελθόν απασχόλησαν οικονομολόγους ή κοινωνικούς επιστήμονες, προσφέροντας την οπτική της αυστριακής οικονομικής σχολής.
Επίσης όμως, στο πλαίσιο του βιβλίου προτείνεται μια νέα προσέγγιση για την επίλυση των ζητημάτων της επιχειρηματικότητας και του συντονισμού των ατόμων στο πλαίσιο μιας κοινωνίας, μέσω της εξήγησης και της κατάδειξης του τρόπου με τον οποίο η διάσημη μεταφορά της αόρατης χειρός της αγοράς από τον Άνταμ Σμιθ λειτουργεί στην πράξη.
Το βιβλίο έχει διάφορες πηγές έμπνευσης. Ενώ βασίζεται στο εκτεταμένο έργο των οικονομολόγων της αυστριακής σχολής, είτε της παράδοσης του Μίζες και του Ρόθμπαρντ, είτε αυτής του Φρίντριχ Χάγιεκ, εμπνέεται επίσης από τον εξέχοντα νεοκλασικό οικονομολόγο G.L.S. Shackle.
Αυτό όμως που έχει ιδιαίτερη σημασία από την οπτική της παράδοσης της αυστριακής σχολής στην περιοχή της Τσεχίας και της Σλοβακίας, είναι το γεγονός ότι το βιβλίο εντάσσει σε ένα διεθνές συγκείμενο αναγνώρισης το έργο του Σλοβάκου φιλοσόφου και κατοίκου Τσεχίας, Ján Pavlík.
Η ιδιαίτερη προσέγγιση του Pavlík στο έργο του Φρίντριχ Χάγιεκ είναι, σύμφωνα με τον Matúš Pošvanc, μια από τις πιο ζωτικές μεθόδους σήμερα στο πλαίσιο της αυστριακής οικονομικής σχολής και στο πλαίσιο αυτό αξίζει να χαρακτηριστεί ως μια προσέγγιση Hayek-Pavlík στην επίλυση των προβλημάτων που αφορούν τη λειτουργία μιας κοινωνίας.
Το βιβλίο μπορεί να θεωρηθεί μια μορφή οικονομικής φιλοσοφίας. Δεν περιλαμβάνει γραφήματα, αλλά θεμελιώδη ερωτήματα που αφορούν το πρόβλημα του οικονομικού σφάλματος, την επιχειρηματικότητα, τον κοινωνικό συντονισμό, το πρόβλημα της οικονομικής ισορροπίας ή το πρόβλημα της λήψη αποφάσεων ενόψει ενός αβέβαιου (καλειδικού) μέλλοντος.
Το πρώτο εκτεταμένο κεφάλαιο του βιβλίου αφορά κυρίως κάποια θεμελιώδη ερωτήματα. Το δεύτερο κεφάλαιο επικεντρώνεται σε ένα ζήτημα οικονομικής ισορροπίας που παραβλέπεται στο πλαίσιο της αυστριακής θεωρίας και προτείνει μια ρεαλιστική, αυστριακή θεωρία εξισορρόπησης, ενώ το τρίτο μέρος εξετάζει το ζήτημα της αδιαφορίας.
Δεν χρειάζεται να διαβάσετε το βιβλίο, αν μπορείτε να εξηγήσετε το γιατί οι επιχειρηματίες πετυχαίνουν, το πώς προβλέπεται το μέλλον, το πώς λειτουργεί το αόρατο χέρι, την εξέλιξη της οικονομικής ορθολογικότητας, αν γνωρίζετε ότι οι τιμές δεν συντονίζουν την οικονομική μας συμπεριφορά (μια πολύ αμφιλεγόμενη αξίωση!), αν μπορείτε να εξηγήσετε τα οικονομικά φαινόμενα μέσα στον χρόνο, αν μπορείτε να εξηγήσετε τον οικονομικό υπολογισμό χωρίς χρήματα, αν μπορείτε να διατυπώσετε μια ρεαλιστική εννοιολόγηση της οικονομικής ισορροπίας από την οπτική της αυστριακής οικονομικής σχολής, αν γνωρίζετε ότι το κέρδος δεν εξαρτάται από την αβεβαιότητα ή ότι η αδιαφορία είναι μια κρίσιμη έννοια στο πλαίσιο της αυστριακής σχολής.
Αν κάποιο από τα προβλήματα αυτά σας κίνησε το ενδιαφέρον και δεν γνωρίζετε την απάντησή του, μπορείτε να ανοίξετε το βιβλίο αυτό και να εντρυφήσετε στην εξερεύνηση αυτών των ζητημάτων. Είναι πολύ πιθανό να βρείτε ικανοποιητικές απαντήσεις σε πολλά άλλα ερωτήματα και προκλήσεις που μπορούν να αποτελέσουν το αντικείμενο περαιτέρω επιστημονικής αναζήτησης.
--
*Ο Martin Reguli είναι αναλυτής στο σλοβακικό Ίδρυμα F.A. Hayek, με εστίαση στα πεδία της οικονομίας, της κοινωνικής πολιτικής και των διεθνών σχέσεων στο επίπεδο της Σλοβακίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 18 Μαΐου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
