Της Sara Balo
Όπως συμβαίνει σε πολλές επιμέρους ευρωπαϊκές χώρες, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνολικά είναι πολιτικώς πολωμένο. Στην αρχή της δεκαετίας του 2000, πολλοί πολιτικοί επιστήμονες προέβλεψαν την παρακμή της κομματικής πολιτικής και τη συνεπακόλουθη άνοδο των κεντρώων. Το δεύτερο μέρος αυτής της πρόβλεψης φαίνεται σήμερα να επιβεβαιώνεται καθώς τα κεντρώα κόμματα αύξησαν περαιτέρω την εκπροσώπησή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μολονότι η δεξιά αυξάνει την απήχησή της παγκοσμίως, οι φιλελεύθεροι σημείωσαν μια σχετική επιτυχία στις ευρωεκλογές. Πώς μπορούμε να ερμηνεύσουμε αυτή την άνοδο ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα το τι ελκύει τους Ευρωπαίους ψηφοφόρους στον 21ο αιώνα;
Η συμμετοχή στις ευρωεκλογές του 2019 ήταν 51%, το μεγαλύτερο ποσοστό που σημειώθηκε τα τελευταία 40 χρόνια. Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι τόσο οι ευρωσκεπτικιστές, όσο και οι φιλοευρωπαίοι φιλελεύθεροι αύξησαν σημαντικά την εκπροσώπησή τους στο ευρωκοινοβούλιο.
Με δεδομένες τις πολιτικές τάσεις στην Ευρώπη - και ιδίως στην Ανατολική Ευρώπη, με την Ουγγαρία και την Πολωνία - δύσκολα δεν θα περίμενε κανείς μια άνοδο των αντιευρωπαϊστών πολιτικών στο ευρωκοινοβούλιο.
Παρ' όλα αυτά, η έκπληξη ήταν ότι το ALDE, η κοινοβουλευτική ομάδα που αποτελείται από το Κόμμα της Συμμαχίας Φιλελευθέρων και Δημοκρατών για την Ευρώπη και το Ευρωπαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα, αύξησε τον αριθμό των εδρών του κατά 40 νέους βουλευτές.
Σύμφωνα με την Europe Elects, τα κόμματα που συμμετέχουν στο ALDE απολαμβάνουν εξίσου ισχυρή υποστήριξη απ' όλες τις ηλικιακές ομάδες. Είναι εύλογη συνεπώς η υπόθεση ότι οι νέοι ψηφοφόροι τα υποστηρίζουν λόγω των φιλοευρωπαϊκών και κοινωνικώς φιλελεύθερων θέσεών τους. Την ίδια ώρα, οι μεγαλύτερης ηλικίας ψηφοφόροι, που έχουν ήδη συγκεντρώσει σημαντικό πλούτο κατά τη διάρκεια της ζωής τους, υποστηρίζουν τα κόμματα του ALDE λόγω της επιφυλακτικής τους στάσης έναντι της αναδιανομής του πλούτου.
Ακόμη, η εξέταση των αποτελεσμάτων στις χώρες του Βίσεγκραντ (Σλοβακία, Πολωνία, Τσεχία και Ουγγαρία) συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση της δημοφιλίας των φιλελευθέρων.
Η έκπληξη της Ουγγαρίας
Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών στην Ουγγαρία συνιστούν έκπληξη, μολονότι η νίκη του κυβερνώντος κόμματος Fidesz ήταν εδώ και καιρό αναμενόμενη.
Η άνοδος όμως του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος της Δημοκρατικής Συμμαχίας (S&D) του πρώην πρωθυπουργού της Ουγγαρίας, Ferenc Gyurcsany, και του κόμματος της Ορμής ήταν αναπάντεχη.
Η Δημοκρατική Συμμαχία κέρδισε τέσσερις έδρες έναντι των αναμενόμενων δύο, και εντάχθηκε στην ομάδα των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών στο ευρωκοινοβούλιο.
Ακόμη, εξελέγησαν δύο ευρωβουλευτές από το κόμμα της Ορμής έναντι του αναμενόμενου ενός ή και κανενά. Αξίζει να επισημάνουμε ότι η Ορμή είναι ένα πολύ νέο φιλελεύθερο κόμμα. Οι δύο ευρωβουλευτές του είναι σήμερα οι μόνοι Ούγγροι που εντάχθηκαν στο ALDE.
Τα παραδοσιακά κόμματα όπως οι Σοσιαλιστές (MSZP) και το Jobbik αποδυναμώθηκαν σημαντικά, εκλέγοντας από έναν μόνο ευρωβουλευτή.
Στο μεταξύ, οι Πράσινοι (LMP) εξαφανίστηκαν από το ευρωκοινοβούλιο.
Το Fidesz εξέλεξε 13 βουλευτές και του επετράπη να παραμείνει στο ΕΛΚ, εξέλιξη που μπορεί να οδηγήσει στην πόλωση των αξιών εντός του ΕΛΚ.
Η φιλελεύθερη Τσεχία;
Η Τσεχία φαίνεται να είναι η πιο φιλελεύθερη χώρα της ομάδας του Βίσεγκραντ. Έχει ενδιαφέρον πως είναι ταυτόχρονα και η πιο πράσινη.
Το ΑΝΟ κέρδισε τις εκλογές, εκλέγοντας έξι ευρωβουλευτές οι οποίοι εντάχθηκαν στο ALDE.
Ακολουθεί το ODS, ένα ακροδεξιό κόμμα με τέσσερις ευρωβουλευτές, που εντάχθηκε στην αντιμεταναστευτική ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR).
Το τρίτο δημοφιλέστερο κόμμα ήταν οι PIRATI, που εξέλεξαν 3 βουλευτές για την ευρωομάδα των Πρασίνων.
Η κατάσταση στην Πολωνία
Η Πολωνία εκλέγει τους περισσότερους ευρωβουλευτές από τις χώρες της περιοχής.
Όπως και στην Ουγγαρία, το δεξιό κυβερνών κόμμα PiS συγκέντρωσε τον μεγαλύτερο αριθμό ψήφων και την πλειονότητα των πολωνικών εδρών στο ευρωκοινοβούλιο. Όλοι οι ευρωβουλευτές του PiS εντάχθηκαν στην ομάδα του ΕCR.
Στην Πολωνία όμως, η αντιπολίτευση μπορεί να σχηματίσει έναν μεγάλο κομματικό συνασπισμό, καθιστώντας τις εκλογές μια μάχη ανάμεσα σε δύο μπλοκ.
Ο δεύτερος μεγαλύτερος αριθμός ευρωβουλευτών προήλθε από την Ευρωπαϊκή Συμμαχία, τον συνασπισμό των κομμάτων της αντιπολίτευσης, κάποιοι από τους οποίους εντάχθηκαν στην ομάδα του ΕΛΚ.
Το Wisona, ένα νέο κόμμα, ήταν το μόνο μεγάλο κόμμα της αντιπολίτευσης που δεν συμμετείχε στην Ευρωπαϊκή Συμμαχία και σημείωσε αποτελέσματα κάπως χειρότερα από το αναμενόμενο, εκλέγοντας πάντως έναν ευρωβουλευτή, ο οποίος εντάχθηκε στην ομάδα των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών. Το Wisona έχει επικεφαλής τον πρώτο ανοιχτά ομοφυλόφιλο Πολωνό πολιτικό, και βασικός του στόχος είναι ο σχηματισμός μιας κυβέρνησης χωρίς ισχυρούς δεσμούς με την Καθολική Εκκλησία.
Η ανησυχία της Σλοβακίας
Η άνοδος των ρατσιστικών πολιτικών δυνάμεων στη Σλοβακία είναι ανησυχητική, καθώς το ανοιχτά ρατσιστικό L'SNS κατέλαβε την τρίτη θέση στις ευρωεκλογές. Παρ' όλα αυτά, η επίδοσή του ήταν χαμηλότερη από το αναμενόμενο, καθώς εξέλεξε δύο ευρωβουλευτές έναντι της πρόβλεψης για τρεις, οι οποίοι εντάχθηκαν στην ομάδα του ECR.
Αντιθέτως, η πρόσφατα σχηματισμένη προοδευτική συμμαχία PS/SPOLU ήταν ο νικητής των εκλογών καθώς εξέλεξε τέσσερις ευρωβουλευτές, πίσω από το κυβερνών σοσιαλδημοκρατικό SMER. Η επιτυχία της φιλελεύθερης συμμαχίας του PS/SPOLU φαίνεται μια μεγάλη φιλελεύθερη νίκη, καθώς πρόκειται για την πρώτη εκλογή ευρωβουλευτών γι' αυτή τη συμμαχία, με τις φιλελεύθερες ιδέες να μην φαίνονται ιδιαίτερα δημοφιλείς στη χώρα.
Συμπεράσματα
Συμπερασματικά, οι προτιμήσεις των ψηφοφόρων στις χώρες του Βίσεγκραντ αποκαλύπτουν μια πόλωση που εντοπίζεται και στην Ευρώπη συνολικά.
Σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο του ευρωκοινοβουλίου, θα υπάρχουν λιγότεροι βουλευτές από τις χώρες του Βίσεγκραντ στο ΕΛΚ και περισσότεροι στο ECR, εξέλιξη που αντικατοπτρίζει τις πολιτικές τάσεις σε Πολωνία και Ουγγαρία. (Το ουγγρικό Fidesz παραμένει πάντως στο ΕΛΚ).
Η πλειονότητα των ευρωβουλευτών από τις χώρες του Βίσεγκραντ εντάχθηκαν στο ECR, γεγονός που καταδεικνύει τη σημασία της Πολωνίας στο πολιτικό φάσμα των χωρών της περιοχής: Το 55% των ευρωβουλευτών του Βίσεγκραντ (κυρίως από τον Πολωνία) εντάχθηκαν στο ECR, 22% στο ΕΛΚ (κυρίως από την Ουγγαρία), το 15% δεν έχει ακόμη ενταχθεί σε καμία ομάδα, το 11% εντάχθηκε στους Σοσιαλιστές και Δημοκράτες, και το 9% ανήκει στο ALDE.
Παρά την ανησυχητική πραγματικότητα της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής, οι Πράσινοι δεν κατάφεραν να κερδίσουν αρκετή υποστήριξη από ψηφοφόρους στις τέσσερις χώρες του Βίσεγκραντ, εκλέγοντας μόνο το 4% των βουλευτών της ομάδας των Πρασίνων.
Τέλος, το 3% των ευρωβουλευτών εντάχθηκαν στη Συμμαχία του Σαλβίνι, και άλλο ένα 3% στην Ευρωπαϊκή Ενωτική Αριστερά - Βόρεια Πράσινη Αριστερά.
Στις ευρωεκλογές του 2019 τα φιλελεύθερα κόμματα είχαν αρκετά καλές επιδόσεις, ιδίως δεδομένης της απήχησης της ακροδεξιάς στην περιοχή. Αυτό το φαινόμενο μπορεί να δώσει ελπίδα σε όσους ανησυχούν για την άνοδο των ακροδεξιών ιδεών και τη μείωση της συμπάθειας προς τους φιλελευθέρους.
--
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 25 Ιουνίου και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
Η Sara Balo κάνει την πρακτική στην επικοινωνία και τη διαχείριση προγραμμάτων στο Ινστιτούτο Republikon, μια φιλελεύθερη δεξαμενή σκέψης με έδρα τη Βουδαπέστη.
