*Γράφει ο Kevin Corcoran
Μία από τις μεγάλες χαρές των οικονομικών είναι η συνειδητοποίηση πόσο εφαρμόσιμα είναι στον κόσμο. Τα μαθήματα των οικονομικών δεν αφορούν μόνο καταστάσεις όπου τα χρήματα αλλάζουν χέρια. Όλα τα είδη της λήψης αποφάσεων από ανθρώπους μπορούν να γίνουν κατανοητά μέσα από τις ιδέες των οικονομικών. Με αυτόν τον τρόπο, η κατανόηση των οικονομικών μπορεί να μας βοηθήσει να βελτιώσουμε και τη δική μας λήψη αποφάσεων για να πετύχουμε καλύτερα τους στόχους μας. Ένα εργαλείο που προσωπικά βρήκα πολύ χρήσιμο είναι η ιδέα του κόστους ευκαιρίας.
Το κόστος ευκαιρίας είναι μια ιδέα που είναι εύκολο να κατανοηθεί. Όταν κάποιος μπορεί να επιλέξει μεταξύ του Α και του Β και επιλέγει το Α έναντι του Β, τότε η αξία του Β είναι το κόστος ευκαιρίας του, γιατί επιλέγοντας το Α, εγκαταλείπει την ευκαιρία να αποκτήσει το Β.
Για να δώσω ένα πιο συγκεκριμένο παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι σκέφτομαι να αγοράσω ένα PlayStation 5 (ας υποθέσουμε ότι αυτή είναι μια εκδοχή μου που ζει σε ένα παράλληλο σύμπαν, όπου εκεί έχει χρόνο που μπορεί να αφιερώσει για βιντεοπαιχνίδια). Αυτή τη στιγμή υπάρχουν δύο διαθέσιμα μοντέλα PS5 – μια έκδοση $500 που έχει ενσωματωμένη μονάδα δίσκου και μια έκδοση $400 που δεν έχει μονάδα δίσκου. Η πιο ακριβή έκδοση επιτρέπει στον χρήστη να παίζει παιχνίδια ή να παρακολουθεί ταινίες μέσω φυσικού δίσκου ή ψηφιακής λήψης, ενώ η φθηνότερη έκδοση αφορά μόνο παιχνίδια και ταινίες μέσω ψηφιακής λήψης. Η τιμή του μοντέλου με τη μονάδα δίσκου είναι $100 υψηλότερη, αλλά αυτό δεν αποτυπώνει πραγματικά το πρόσθετο κόστος, με την οικονομική έννοια. Αν ξοδέψω $500 για την έκδοση με μονάδα δίσκου, μπορώ να αγοράσω μόνο την κονσόλα, ενώ με τα ίδια $500 θα μπορούσα να αγοράσω το μοντέλο μόνο για ψηφιακή χρήση, καθώς και μερικά παιχνίδια για λήψη και στην κονσόλα. Έτσι, αν επιλέξω το μοντέλο με τη μονάδα δίσκου, θα πληρώσω μια τιμή που είναι $100 υψηλότερη - δεν μου κόστισε επιπλέον $100, μου κόστισε τα παιχνίδια που μπορεί να είχα πάρει μαζί με την αγορά του ψηφιακού μοντέλου.
(Το παραπάνω παράδειγμα είναι λίγο υπεραπλουστευμένο γιατί υποθέτει σιωπηρά ότι η επόμενη προτιμώμενη χρήση των $100 μετά την αγορά της ψηφιακής κονσόλας θα ήταν η αγορά παιχνιδιών, κάτι που δεν χρειάζεται απαραίτητα να ισχύει, αλλά απλώς θα χρησιμοποιήσουμε αυτήν την υπόθεση για λόγους απλότητας.)
Επειδή κάθε απόφαση που παίρνουμε συνεπάγεται απαραιτήτως τη μη λήψη κάποιας εναλλακτικής απόφασης, το κόστος ευκαιρίας είναι πανταχού παρόν. Και νομίζω ότι υπάρχει ένα σημαντικό δίδαγμα εδώ που μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να λάβουν καλύτερες και πιο ενημερωμένες αποφάσεις στη ζωή τους, όχι μόνο για το τι θα αγοράσουν, αλλά και γενικότερα. Η συμβουλή μου θα ήταν η εξής: όταν παίρνετε μια σημαντική απόφαση, θα πρέπει πάντα να κάνετε ρητό το κόστος ευκαιρίας.
Όταν αποφασίζουμε να αναλάβουμε ένα νέο εγχείρημα ή να θέσουμε κάποιον νέο στόχο, είναι πολύ εύκολο να εξετάζουμε αυτόν τον στόχο μεμονωμένα. Τίποτα όμως δεν υπάρχει χωρίς κόστος ευκαιρίας. Ο καθορισμός αυτού του νέου στόχου θα γίνει εις βάρος κάτι άλλου που θα μπορούσατε να κάνετε ή θα πρέπει να παραγκωνίσετε κάτι άλλο που κάνετε αυτήν τη στιγμή. Ο ευκολότερος τρόπος για να το καταστήσετε σαφές είναι να ρωτήσετε τι είναι το «αντί γι’ αυτό», γιατί ό,τι κάνετε γίνεται αντί κάτι άλλου. Για παράδειγμα:
- Θα παρακολουθήσω κάποια νυχτερινά μαθήματα κατάρτισης για να αποκτήσω αυτή τη νέα πιστοποίηση, αντί να παρακολουθώ τις τελευταίες ψυχαγωγικές εκπομπές μου.
- Θα πάω να προπονηθώ για να τρέξω έναν υπερμαραθώνιο αυτό το καλοκαίρι, αντί να διαβάσω περισσότερα βιβλία που περιμένουν στη λίστα ανάγνωσης μου.
- Θα προσφέρω εθελοντικά τις υπηρεσίες μου ως προπονητής για το τοπικό παιδικό πρωτάθλημα αυτή την περίοδο, αντί να δουλέψω για την ανακαίνιση του μπάνιου που σχεδίαζα να κάνω.
Από την εμπειρία μου, ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι όταν επιδιώκουν νέους στόχους (ή αποφάσεις για το νέο έτος!) είναι ότι δεν αναλογίζονται ρητά το κόστος ευκαιρίας. Εξετάζουν την αξία του στόχου μεμονωμένα, χωρίς να σκέφτονται τι θα χρειαστεί να εγκαταλείψουν για να τον πετύχουν. Επομένως, η συμβουλή μου είναι να αφιερώνετε πάντα λίγο χρόνο για να κάνετε ρητό το κόστος ευκαιρίας πριν ξεκινήσετε έναν νέο στόχο. Εάν δεν μπορείτε να βρείτε ένα «αντί γι’ αυτό» για το οποίο είστε διατεθειμένοι να ενεργήσετε, αυτό είναι ένα καλό σημάδι ότι πρέπει να επανεξετάσετε τον στόχο σας.
*Ο Kevin Corcoran είναι βετεράνος πεζοναύτης και σύμβουλος οικονομικών και ανάλυσης υγείας.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 4 Απριλίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
