Της Ivana Stradner
Ο πρέσβης της Ρωσίας στην ΕΕ διαβεβαίωσε πως «δε θα εισβάλουμε στην Ουκρανία παρά μόνο αν προκληθούμε». Όντως, αλλά δεν ανέφερε το γεγονός ότι η ίδια η Μόσχα θα παράσχει την πρόκληση. Αφού ο Βλαδίμηρος Πούτιν αναγνώρισε το Ντόνετσκ και το Λουχάνσκ, διέταξε την είσοδο στρατευμάτων στην ανατολική Ουκρανία για να «επιτελέσουν ειρηνευτικές δράσεις». Η Ρωσία ετοιμάζεται να διεξάγει μια “επιχείρηση ψευδούς σημαίας” για να δικαιολογήσει την επιθετικότητά της υπό τον μανδύα των «δράσεων ανθρωπιστικής ανακούφισης».
Την περασμένη εβδομάδα το Υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας ανακοίνωσε ότι η Μόσχα άρχισε να ανακαλεί τα στρατεύματά της στις βάσεις τους μετά από στρατιωτικές ασκήσεις. Η ανακούφιση όμως κράτησε λίγο: την ίδια ημέρα, ο Πρόεδρος Βλαδίμηρος Πούτιν εξέφρασε τη δυσφορία του για το ότι η κατάσταση στην ανατολική περιοχή του Ντομπάς στην Ουκρανία μοιάζει με «γενοκτονία». Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης αναπαρήγαγαν αυτή τη θέση, ανακοινώνοντας ότι ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι προετοιμάζεται για «σφαγή των Ρώσων». Όλα αυτά συνδέονται με την ανακοίνωση της αμερικανικής αντικατασκοπείας ότι το Κρεμλίνο σχεδιάζει να κυκλοφορήσει ένα ψεύτικο βίντεο που θα δείχνει μια ψεύτικη επίθεση των Ουκρανών ως πρόφαση για εισβολή.
Σε μεγάλο βαθμό όπως και οι πλαστοί ισχυρισμοί του Χίτλερ περί επιθέσεων εναντίον των εθνοτικά Γερμανών στην Πολωνία πριν την εισβολή του στη χώρα το 1939, έτσι και ο Πούτιν αξιοποιεί επικοινωνιακά στο έπακρο την υποτιθέμενη καταδίωξη των εθνοτικά Ρώσων στην Ουκρανία. Τα γεγονότα όμως δεν έχουν σημασία. Ο Πούτιν θα ισχυριστεί πως έχει το δικαίωμα να προστατεύσει τους Ρώσους όπου κι αν αυτοί βρίσκονται. Όπως υπογράμμισε ο πρέσβης της Ρωσίας στην ΕΕ, μια «αντεπίθεση»είναι εντός των δικαιωμάτων της Ρωσίας αν πρόκειται για την προστασία Ρώσων πολιτών που ζουν στην ανατολική Ουκρανία.
Ποια είναι αυτά τα δικαιώματα, πέρα από όσα φαντάζεται ο Πούτιν πως έχει ως αναβιωτής της Ρωσικής Αυτοκρατορίας; Η δικαιολόγηση θα έρθει πιθανότατα υπό το πρόσχημα της Ευθύνης Προστασίας (Responsibility to Protect - R2P). Ο κανόνας R2P θεσπίστηκε στα Ηνωμένα Έθνη το 2005 αφού η διεθνής κοινότητα απέτυχε να απαντήσει επαρκώς στις φρικαλεότητες στη Ρουάντα και την πρώην Γιουγκοσλαβία. Οι αξιέπαινοι σκοποί αυτού του κανόνα περιλαμβάνουν τη διασφάλιση ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν το θεμελιώδες δικαίωμα να προστατεύονται έναντι γενοκτονίας, εγκλημάτων πολέμου, εθνοκαθάρσεων και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας.
Τα περασμένα χρόνια, ο Πούτιν ήταν επιφυλακτικός έναντι της έννοιας της «ανθρωπιστικής παρέμβασης», ιδίως μετά τον βομβαρδισμό της Γιουγκοσλαβίας από το ΝΑΤΟ το 1999. Χαρακτήρισε αυτή τη δράση «παράνομη» καθώς αναλήφθηκε χωρίς τη συναίνεση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Τόσο αμφίβολος υπήρξε έναντι της έννοιας του R2P ώστε όταν ανέλαβε την εξουσία ενέκρινε «Γραμμές Εξωτερικής Πολιτικής» σύμφωνα με την οποία “οι προσπάθειες για την εισαγωγή στο διεθνές λεξιλόγιο εννοιών όπως «ανθρωπιστική παρέμβαση» και «περιορισμένη κυριαρχία» προκειμένου να δικαιολογηθούν μονομερείς δράσεις ισχύος που παρακάμπτουν το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών δεν είναι αποδεκτές”. Στον πρώτο λόγο που εκφώνησε ο Πούτιν στην Κρατική Δούμα το 2000, άσκησε κριτική στις μετα-ψυχροπολεμικές στρατιωτικές επιχειρήσεις που διεξάχθησαν υπό το πρόσχημα της “ανθρωπιστικής παρέμβασης”.
Αυτά συνέβησαν όμως στο παρελθόν. Αργότερα, ο Βλαδίμηρος Πούτιν πονηρότερα υιοθέτησε το δόγμα R2P, πηγαίνοντας με το ρεύμα καθώς πιθανότατα πίστευε ότι θα μπορούσε να εμποδίσει δυτικές παρεμβάσεις μέσω της δυνατότητας της Ρωσίας για άσκηση βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Το R2P επρόκειτο έτσι να εξυπηρετεί μόνο τη Μόσχα, και ο Πούτιν έσπευσε να το εκμεταλλευτεί.
Το 2008, η Ρωσία δικαιολόγησε την εισβολή της στη Γεωργία βάσει της ευθύνης της Μόσχας να προστατεύσει τους εθνοτικά Ρώσους καθώς η Γεωργία υποτίθεται ότι διέπραττε γενοκτονία στη Νότια Οσετία. Το 2014, η Ρωσία προέβαλε ξανά μια παρόμοια λογική για την παρέμβασή της στην Ουκρανία, την οποία ο Βλαδίμηρος Πούτιν περιέγραψε ως «ανθρωπιστική αποστολή». Ο Υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρώφ χρησιμοποίησε παρόμοια ρητορική: «Εδώ μιλάμε για την προστασία των πολιτών και συμπατριωτών μας, για την προστασία των πιο θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων».
Επιστρέφοντας στο σήμερα, η Ρωσία ετοιμάζει κάτι παρόμοιο και στην Ουκρανία. Με τις διάφορες διπλωματικές συναντήσεις που χρησιμοποιεί η Ρωσία για να αποσπάσει την προσοχή και να ταπεινώσει τους συνομιλητές της, ο Πούτιν μπορεί να ισχυρίζεται ότι έχει δοκιμάσει κάθε δυνατό διπλωματικό μέσο. Στα χαρτιά, η Ρωσία δεν μπορεί να καταφύγει στη χρήση βίας χωρίς την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ή τη δικαιολόγηση με όρους “αυτοάμυνας”. Όμως η «προστασία των Ρώσων πολιτών» και των ανθρώπινων δικαιωμάτων τους μπορεί να προσφέρει ακριβώς την κουρτίνα που χρειάζεται για την εκκίνηση μιας επίθεσης.
Αυτό που πρέπει να κάνει τόσο η Ουκρανία όσο και οι υποστηρικτές της από τη Δύση είναι να αρνηθούν στη Μόσχα αυτή την κουρτίνα. Η κυβέρνηση Μπάιντεν και ο Μπόρις Τζόνσον στο Ηνωμένο Βασίλειο καταγγέλλουν ηχηρά τους σχεδιασμούς της Ρωσίας. Αλλά θα υπάρξουν και άλλες προβοκάτσιες. Και όντως υπάρχει ένα R2P - μια ευθύνη προστασίας: Ο κόσμος έχει την ευθύνη να προστατεύσει ένα κυρίαρχο κράτος έναντι της απρόκλητης επιθετικότητας, και η Ουκρανία έχει την ευθύνη να προστατεύσει τον λαό της. Δεν πρέπει η Ρωσία για μια ακόμη φορά να γελοιοποιήσει το διεθνές σύστημα.
--
*Η Ivana Stradner κατέχει την έδρα επισκέπτριας ερευνήτριας Jean Kirpatrick στο American Enterprise Institute.
*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 22 Φεβρουαρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
