* Γράφει ο James Pethokoukis
Το νέο τεύχος του περιοδικού International Economy παρουσιάζει έναν συναρπαστικό διάλογο ειδικών που εκφράζουν τις απόψεις τους ως προς το εάν η Κίνα αντιμετωπίζει ένα οικονομικό μέλλον παρόμοιο με αυτό της Ιαπωνίας. Η αρχική ερώτηση του IE:
«Ο Κινέζος ηγέτης Xi Jinping έχει μια εμμονή με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης τη δεκαετία του 1990 και το πώς μπορεί ο ίδιος να αποφύγει την ίδια μοίρα για την κινεζική οικονομία. Μήπως θα έκανε καλύτερα να μελετήσει την Ιαπωνία και τις χαμένες δεκαετίες της που ξεκινούν στις αρχές της δεκαετίας του 1990; Θα έπρεπε μήπως ο Σι να σκέφτεται τώρα τις συνέπειες του τεράστιου χρέους της χώρας του, τα μειούμενα εμπορικά πλεονάσματα με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη και την κατάρρευση του στεγαστικού δανεισμού, για να μην αναφέρουμε τις θλιβερές δημογραφικές προοπτικές της Κίνας και άλλες προκλήσεις; Θα έπρεπε μήπως ο υπόλοιπος κόσμος να ανησυχεί για την απώλεια ή την πιθανή επιβράδυνση μιας από τις σημαντικότερες παγκόσμιες ατμομηχανές ανάπτυξης; Οι Κινέζοι αξιωματούχοι, εν τω μεταξύ, διακινούν ένα πολύ πιο αισιόδοξο σενάριο».
Ενώ η παρόρμηση να γίνει η σύγκριση της Ιαπωνίας είναι κατανοητή, δεν είναι πραγματικά αναγκαία. Η πτώση των ποσοστών γεννήσεων σε όλο τον κόσμο σημαίνει ότι η Κίνα σε καμία περίπτωση δεν είναι η μόνη που αντιμετωπίζει δημογραφικά προβλήματα και την πρόκληση της συρρίκνωσης του εργατικού της δυναμικού. Ποιος ηγέτης κράτους δεν μιλά για τη σημασία της αύξησης της παραγωγικότητας με γνώμονα την καινοτομία για να αντισταθμιστεί αυτή η πτώση; Μπορεί η Κίνα να το κάνει; Στη συμβολή του στον διάλογο αυτό, ο ερευνητής του AEI Derek Scissors είναι δύσπιστος:
«Ένας από τους τρόπους που αντέδρασε η Ιαπωνία στις χαμένες δεκαετίες της ήταν να προσπαθήσει να στραφεί στην καινοτομία. Αυτό δεν λειτούργησε καλά και η επιδίωξη περαιτέρω καινοτομίας ενώ ο πληθυσμός γερνά είναι ένα πολύ δύσκολο έργο. Η Κίνα αντιμετωπίζει ένα επιπλέον εμπόδιο - δεν θέλει η καινοτομία να υπονομεύσει τον έλεγχο του Κομμουνιστικού Κόμματος και ως εκ τούτου είναι καχύποπτη έναντι μιας επέκτασης του ιδιωτικού τομέα. Για να περιμένει κανείς ότι η Κίνα θα ξεπεράσει την Ιαπωνία της δεκαετίας του 1990 στην καινοτομία, θα πρέπει να πιστεύει ότι η κρατική διεύθυνση της οικονομίας και η κινητοποίηση πόρων μπορούν να ξεπεράσουν τη γήρανση, την κακή κατανομή των οικονομικών πόρων και την αποστροφή τόσο για έναντι του ανταγωνισμού όσο και έναντι των δικαιωμάτων ιδιωτικής ιδιοκτησίας».
Πολλοί από τους υπόλοιπους ειδικούς παρουσιάζουν μια παρόμοια ανάλυση με αυτού του Scissors, εκφράζοντας τον σκεπτικισμό τους ότι η αύξηση της κρατικής παρέμβασης μπορεί να δημιουργήσει μια οικονομία τόσο δυναμική και παραγωγική όσο η Αμερική μακροπρόθεσμα. Οι Peter Orszag και Rutendo Chigora προειδοποιούν ότι ο κρατικός έλεγχος μπορεί να δημιουργήσει εταιρείες «ζόμπι» και να καταπνίξει την καινοτομία:
«Ο κρατικός έλεγχος έχει κλιμακωθεί την τελευταία δεκαετία, εξέλιξη που αντικατοπτρίζεται πιο πρόσφατα και εμφανώς στη ρυθμιστική καταστολή των πάντων, από τα βιντεοπαιχνίδια μέχρι την εκπαίδευση, την κουλτούρα των διασημοτήτων και τις ιδιωτικές εταιρείες. Η κινεζική ηγεσία ζήτησε την ενίσχυση του κρατικού τομέα. Το πνεύμα της εποχής δεν είναι ένα είδος «προσαρμοστικής διακυβέρνησης» και η «μεταρρύθμιση και το άνοιγμα» από την εποχή του Ντενγκ Σιαοπίνγκ, αλλά μάλλον ένα είδος κοινωνικού και οικονομικού ελέγχου που θυμίζει την κυριαρχία του Μάο. Αυτή η στάση, ωστόσο, μπορεί να βρίσκεται σε άμεση σύγκρουση με τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που είναι απαραίτητες για την αύξηση της ικανότητας καινοτομίας της Κίνας, συμπεριλαμβανομένης της μετάβασης της δραστηριότητάς της από την παλιά στη νέα οικονομία, από τις συχνά αναποτελεσματικές κρατικές επιχειρήσεις στον ιδιωτικό τομέα. Οι ιδιωτικές εταιρείες προσφέρουν διπλάσια απόδοση επί των περιουσιακών τους στοιχείων και 30% υψηλότερη συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής απ’ ό,τι οι κρατικές επιχειρήσεις. Εάν η κατανομή πόρων και η υποστήριξη από την εφαρμοζόμενη πολιτική συνεχίσουν να παραγκωνίζουν τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι κρατικές επιχειρήσεις που θα μοιάζουν με τις εταιρείες «ζόμπι» της Ιαπωνίας της δεκαετίας του 1990, δημιουργώντας προκλήσεις για την αποτελεσματικότητα, την καινοτομία και τη βελτίωση της παραγωγικότητας. Μελέτες σε κινεζικές εταιρείες παραγωγής και μεσαίας τεχνολογίας καθώς και σε διάφορες χώρες διαπιστώνουν ότι ο κρατικός έλεγχος έχει αρνητικό αντίκτυπο στην καινοτομία».
*Ο James Pethokoukis κατέχει την έδρα Dewitt Wallace στο American Enterprise Institute, όπου είναι υπεύθυνος του μπλογκ AEIdeas και φιλοξενεί το εβδομαδιαίο podcast, “Political Economy with James Pethokoukis”.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 23 Μαΐου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
