Ο Δείκτης Οικονομικής Ελευθερίας, που συντάσσεται κάθε χρόνο από το Heritage Foundation, καταδεικνύει ότι το μέσο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στις πιο καπιταλιστικές χώρες είναι 71.576 δολάρια. Αντιστοίχως, στις “ως επί το πλείστον ελεύθερες” χώρες, το ποσό αυτό είναι 47.706 δολάρια. Στην άλλη άκρη της κλίμακας, οι “ως επί το πλείστον ανελεύθερες” και οι “καταπιεσμένες” χώρες έχουν κατά κεφαλήν ΑΕΠ μόλις 6.834 και 7.163 δολάρια αντιστοίχως.
Ο Παγκόσμιος Πολυδιάσταστος Δείκτης Φτώχειας των Ηνωμένων Εθνών (United Nations’ Global Multidimensional Poverty Index - MPI) μετρά διάφορες μορφές φτώχειας (όπως στην υγεία, το επίπεδο διαβίωσης και την εκπαίδευση) σε 80 αναπτυσσόμενες χώρες. Αν συγκρίνετε τον MPI των Ηνωμένων Εθνών με τον Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας, θα δείτε ότι το 35,3% του πληθυσμού στις “ως επί το πλείστον ανελεύθερες” αναπτυσσόμενες χώρες ζουν σε “πολυδιάσταση φτώχεια” έναντι μόλις του 7,9% των ανθρώπων στις “ως επί το πλείστον ελεύθερες χώρες”.
Πριν την ανάδυση του καπιταλισμού πριν από περίπου 200 χρόνια, το 90% του παγκόσμιου πληθυσμού ζούσε υπό συνθήκες ακραίας φτώχειας. Σήμερα, αυτό το ποσοστό έχει πέσει στο μόλις 10%. Και είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το γεγονός ότι η μισή από αυτή τη μείωση συνέβη τα τελευταία 35 χρόνια, όπως καταδεικνύει ο Steven Pinker στο εντυπωσιακό του βιβλίο Enlightenment Now (Διαφωτισμός τώρα).
Και αυτά τα 35 χρόνια είναι ακριβώς τα ίδια κατά τα οποία, σύμφωνα με τον αριστερό Γάλλο οικονομολόγο Thomas Piketty, αυξήθηκε η παγκόσμια ανισότητα. Πάνω απ’ όλα, οι αντικαπιταλιστές παραπονιούνται ότι οι πλούσιοι γίνονται ακόμη πλουσιότεροι και ότι υπάρχουν ολοένα και περισσότεροι δισεκατομμυριούχοι. Πράγματι, ο αριθμός των δισεκατομμυριούχων έχει αυξηθεί έντονα τα τελευταία 30 χρόνια. Το έτος 2000, υπήρχαν μόνο 470 δισεκατομμυριούχοι στον κόσμο. Σήμερα υπάρχουν 2.755 σύμφωνα με το Forbes. Αυτό που δεν αντιλαμβάνονται οι επικριτές του καπιταλισμού είναι πως η αύξηση του αριθμού των δισεκατομμυριούχων στον κόσμο και η μείωση του αριθμού των ανθρώπων που ζουν υπό συνθήκες φτώχειας, είναι οι δυο πλευρές του ίδιου νομίσματος - της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης.
Κάθε φορά που κάποιος ρωτά τι προκάλεσε αυτή την απίστευτη στροφή στον αγώνα εναντίον της παγκόσμιας φτώχειας, δίνω μια απλή απάντηση: Ο θάνατος του Μάο Τσετούνγκ στις 9 Σεπτεμβρίου 1976. Μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1950, 45 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν ως αποτέλεσμα του πειράματος του “Μεγάλου Άλματος προς τα Εμπρός” του Μάο στην Κίνα. Μιλώ γι’ αυτό το θέμα σε ολόκληρο τον κόσμο, και κάθε φορά που ρωτώ τους ακροατές μου για το ανθρώπινο κόστος της σοσιαλιστικής επανάστασης του Μάο, διαπιστώνω ότι σχεδόν κανείς δεν έχει ακούσει γι’ αυτό στο σχολείο. Οι νέοι άνθρωποι έχουν ακούσει πολλά για τα “δεινά του καπιταλισμού” αλλά κανείς δεν τους έχει πει για τα “δεινά του σοσιαλισμού”.
Σε κανένα άλλο χρονικό σημείο στην ιστορία δεν ξέφυγαν τόσο πολλοί άνθρωποι από την ακραία φτώχεια όσο στην Κίνα σ’ αυτό το τόσο σύντομο διάστημα. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, το ποσοστό των ανθρώπων που ζούσαν σε ακραία φτώχεια στην Κίνα το 1981 ήταν 88,3%. Το 1900, το ποσοστό αυτό είχε πέσει στο 66,2%. Και σήμερα, λιγότερο από το το 0,5% του κινεζικού πληθυσμού ζει σε ακραία φτώχεια. Κατά την περίοδο αυτή, ο αριθμός των φτωχών ανθρώπων στην Κίνα μειώθηκε από 878 εκατομμύρια σε λιγότερα από 10 εκατομμύρια.
Υπό τον Μάο, στην Κίνα δεν ζούσε ούτε ένας δισεκατομμυριούχος. Σήμερα υπάρχουν 769 δισεκατομμυριούχοι στην Κίνα, ενώ στις ΗΠΑ υπάρχουν 724. Όλοι οι αντικαπιταλιστές πιστεύουν στο μηδενικό άθροισμα. Είναι πεπεισμένοι ότι ο μόνος λόγος που οι φτωχοί είναι φτωχοί είναι επειδή οι πλούσιοι έχουν πάρει κάτι από αυτούς. Αν αυτή η θεωρία μηδενικού αθροίσματος ήταν ορθή, οι πρόσφατες εξελίξεις θα ήταν αδύνατες. Όμως οι πεποιθήσεις περί μηδενικού αθροίσματος είναι λανθασμένες: η μεγάλη μείωση της φτώχειας και η ταυτόχρονη δραματική αύξηση του αριθμού των δισεκατομμυριούχων πάνε χέρι-χέρι.
Ίσως προξενεί έκπληξη να χρησιμοποιείται το παράδειγμα της Κίνας για να αποδειχθεί η ανωτερότητα του καπιταλισμού. Είναι καν η Κίνα μια καπιταλιστική χώρα; Δεν παίζει ακόμη το κράτος τεράστιο ρόλο σε όλα τα πεδία της ζωής στην Κίνα; Φυσικά, η Κίνα απέχει πολύ από το να είναι μια γνήσια καπιταλιστική χώρα. Το κράτος ακόμη ασκεί υπερβολικά μεγάλο έλεγχο για να ισχύει αυτό. Όμως όλη η πρόοδος που επετεύχθη στην Κίνα κατά τα τελευταία 40 χρόνια, οφείλεται αποκλειστικά στο γεγονός ότι οι Κινέζοι εισήγαγαν σταδιακά αρχές των ελεύθερων αγορών και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας - δηλαδή περισσότερο καπιταλισμό.
*Ο Rainer Zitelmann είναι ιστορικός και κοινωνιολόγος. Είναι συγγραφέας του βιβλίου The Power of Capitalism.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 18 Νοεμβρίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
