Του Len Shackleton
Τι συμβαίνει με την Oxfam;
Αυτή η τεράστια διεθνής φιλανθρωπική οργάνωση, που ιδρύθηκε το 1942 ως Επιτροπή της Οξφόρδης για την Ανακούφιση από τον Λιμό (Oxford Committee for Famine Relief) για να βοηθήσει τους λιμοκτονούντες πολίτες της κατεχόμενης από τους Ναζί Ελλάδας, έχει κάνει εξαιρετική δουλειά εδώ και δεκαετίες στον αναπτυσσόμενο κόσμο ή στην περιοχή που πλέον πρέπει να αποκαλούμε Παγκόσμιο Νότο. Όμως τα τελευταία χρόνια φαίνεται να έχει χάσει το δρόμο της.
Είδαμε μια σκανδαλώδη συμπεριφορά των στελεχών της στην Αϊτή και το Τσαντ, και αργότερα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, και τον ανεπαρκή τρόπος με τον οποίο η Oxfam αντέδρασε σε αναφορές για ακραίες σεξουαλικές παρενοχλήσεις και εκφοβισμό. Ο οργανισμός τιμωρήθηκε γι’ αυτά δύο φορές με προσωρινή απαγόρευση από την υποβολή προσφορών για κονδύλια κρατικής βοήθειας του Ηνωμένου Βασιλείου, τα οποία αποτελούν σημαντικό μέρος των εσόδων του.
Υπήρξαν κατηγορίες ότι η Oxfam υπήρξε σταθερά αντι-ισραηλινή αν όχι καθαρά αντισημιτική, και το 2015 η βελγική θυγατρική της κατηγορήθηκε ότι χρηματοδοτούσε έμμεσα την παλαιστινιακή τρομοκρατία.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, υπήρξαν ισχυρισμοί ότι τα φιλανθρωπικά καταστήματά της, που πληρώνουν φόρους με χαμηλότερους επιχειρηματικούς συντελεστές και απαλλάσσονται από τον ΦΠΑ, συνέβαλαν στην παρακμή βρετανικών φυσικών καταστημάτων και κατέστρεψαν ιδιωτικές επιχειρήσεις, ειδικά στο εμπόριο μεταχειρισμένων βιβλίων.
Τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, η φιλανθρωπική οργάνωση εισχώρησε στους πολιτιστικούς πολέμους δημοσιεύοντας ένα έγγραφο 92 σελίδων με το οποίο προέτρεπε το προσωπικό της να αλλάξει λέξεις όπως «μητέρα» και «πατέρας» στο πιο συμπεριληπτικό «γονέας» και «μέλλουσες μητέρες» στο «άτομα που μένουν έγκυες». Λίγες εβδομάδες αργότερα, αυτή η τυπική woke συμπεριφορά ακολουθήθηκε από μια ανάρτηση βίντεο για τον εορτασμό του Μήνα Υπερηφάνειας, όπου όμως φαίνεται να απεικονίζει την JK Rowling ως μισητή «Terf» (trans-exclusionary radical feminist).
Αφήνοντας όμως όλα αυτά στην άκρη, μια σταθερή παράμετρος στη δημόσια εικόνα της Oxfam εδώ και πολλά χρόνια είναι η έφεσή της για ολομέτωπες επιθέσεις στο καπιταλιστικό σύστημα στις οποίες υποστήριζε ότι πρόκειται για ένα ληστρικό σύστημα που εξαθλιώνει τους φτωχούς – ένας ισχυρισμός που φυσικά συνοδεύεται από απαιτήσεις για μαζικές πολιτικές παρεμβάσεις και δημευτικά επίπεδα φορολογίας.
Έτσι, κάθε χρόνο, για να συμπέσει με τη συνάντηση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός, η Oxfam εκδίδει μια έκθεση όπου επιτίθεται σε δισεκατομμυριούχους και μεγάλες επιχειρήσεις και υποστηρίζει μια πρωτόγνωρης κλίμακας αναδιανομή. Συχνά, αυτοί οι ισχυρισμοί βασίζονται σε αβάσιμα στατιστικά στοιχεία και σε παρερμηνεία δεδομένων, ενώ οι προτάσεις πολιτικής είναι ακραία αφελείς.
Αυτές οι ετήσιες λίβελλοι συμπληρώνονται με άλλους παρόμοιους περιστασιακούς. Την περασμένη εβδομάδα είδαμε ένα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα, όταν η Oxfam ένωσε τις δυνάμεις της με την ActionAid για να ισχυριστεί ότι 722 μεγάλες εταιρείες απέκτησαν «απροσδόκητα κέρδη» άνω του 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων το 2021 και το 2022, ενώ «ένα δισεκατομμύριο εργαζόμενοι σε 50 χώρες υπέστησαν μειώσεις μισθών 746 δισεκατομμύριων δολαρίων σε πραγματικούς όρους» το 2022.
Κατόπιν αυτού, η Oxfam και η ActionAid πρότειναν έναν φόρο 50%-90% σε αυτά τα απροσδόκητα κέρδη για να εισπραχθούν έσοδα μεταξύ 523 και 941 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αυτά θα μπορούσαν στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν για να «βοηθήσουν τους ανθρώπους που παλεύουν με την πείνα, τους αυξανόμενους λογαριασμούς ενέργειας και τη φτώχεια σε πλούσιες χώρες και για την παροχή εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων για τη στήριξη χωρών στον Παγκόσμιο Νότο».
Ακολουθεί απόσπασμα του προσωρινού εκτελεστικού διευθυντή της Oxfam International, Amitabh Behar:
«Οι άνθρωποι έχουν κουραστεί με την εταιρική απληστία. Είναι αισχρό το γεγονός ότι οι εταιρείες έχουν συγκεντρώσει δισεκατομμύρια δολάρια σε εξαιρετικά απροσδόκητα κέρδη, ενώ οι άνθρωποι παντού στον κόσμο παλεύουν για να εξασφαλίσουν αρκετά τρόφιμα ή βασικά είδη όπως φάρμακα και θέρμανση… λίγες ολοένα και πιο κυρίαρχες εταιρείες μονοπωλούν τις αγορές και ορίζουν τις τιμές στα ύψη για να γεμίσουν τις τσέπες των πλούσιων μετόχων τους. Οι μεγάλες φαρμακευτικές, οι ενεργειακοί γίγαντες και οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ ξεχείλωσαν ξεδιάντροπα τα περιθώρια κέρδους τους τόσο καθ’ όλη την κρίση της πανδημίας όσο και κατά την κρίση του κόστους διαβίωσης».
Είναι αλήθεια αυτό; Σχεδόν σίγουρα όχι. Μια ματιά στη μεθοδολογία που χρησιμοποιούν οι συντάκτες της έκθεσης υποδηλώνει ότι ξαναγυρίζουν στα παλιά τους κόλπα.
Για τη μέτρηση των «απροσδόκητων κερδών» συγκρίνουν τα κέρδη του 2021 και του 2022 με τα μέσα κέρδη της περιόδου 2017-2020 –χωρίς όμως να τα προσαρμόζουν στον πληθωρισμό. Αντίθετα, η μείωση των αμοιβών των εργαζομένων είναι μείωση σε πραγματικούς όρους. Άρα δεν συγκρίνουν όμοια μεγέθη. Σε κάθε περίπτωση, είναι δύσκολο να υποθέσει κανείς ότι όλες οι αυξήσεις στα κέρδη οφείλονται στην αύξηση των τιμών, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η αλλαγή των πωλήσεων και άλλοι παράγοντες που καθορίζουν τα κέρδη. Δεν προκαλεί έκπληξη, για παράδειγμα, ότι η «Big Pharma» – ένας από τους τακτικούς κακούς της αφήγησης της Oxfam – έχει αυξημένα κέρδη δεδομένης της αυξημένης ζήτησης για εμβόλια κατά τη διάρκεια του κορονοϊού και μετά.
Ο μηχανισμός συλλογής και διανομής των επιπλέον εσόδων που θα μπορούσε θεωρητικά να συγκεντρώσει η Oxfam (στην πράξη θα ήταν πολύ, πολύ λιγότερα) είναι ανύπαρκτος. Η όλη άσκηση είναι απλώς ένα άλλο ραβδί με το οποίο χτυπούν τον σκύλο του καπιταλισμού. Χωρίς αμφιβολία, κάνει τους ανθρώπους που γράφουν αυτού του είδους την έκθεση να αισθάνονται αυτοδικαίως θυμωμένοι. Αλλά τι καλό προσφέρει;
Στην πραγματικότητα, ό,τι κάνει η Oxfam εξαρτάται από το καπιταλιστικό σύστημα. Τα τρόφιμα και το νερό που διανέμει παράγονται από κάποιον με σκοπό το κέρδος. Το ίδιο ισχύει και τα οχήματα για την παράδοση αυτών των αγαθών. Το ίδιο ισχύει και για τον εξοπλισμό που χρησιμοποιεί για να φτιάχνει πηγάδια ή να χτίζει σχολεία.
Κάπου στις σκοτεινές γωνίες του εγκεφάλου αυτής της φιλανθρωπικής οργάνωσης, αυτό σίγουρα αναγνωρίζεται. Στην ετήσια έκθεσή της, για παράδειγμα, η Oxfam αναγνωρίζει τη συνεργασία της με εταιρείες όπως η ΙΚΕΑ και η Unilever. Φαντάζομαι ότι πολλές τέτοιες συνεργαζόμενες επιχειρήσεις θα έχουν σημειώσει μερικά από αυτά τα «αισχρά» απροσδόκητα κέρδη. Χρειάζεται κανείς παχύ δέρμα για να συνεργαστεί με την Oxfam. Μπορεί πιθανότατα περισσότεροι θα συνεργάζονταν, εάν η ρητορική κατά των επιχειρήσεων μετριαζόταν κάπως.
Τελικά αυτή η ρητορική, όπως και η συμπεριφορά του προσωπικού της φιλανθρωπικής οργάνωσης, είναι ευθύνη των διαχειριστών της Oxfam. Λίγοι από αυτούς έχουν μεγάλη επιχειρηματική εμπειρία και όσοι την έχουν τείνουν να βρίσκονται στο πιο αδύνατο άκρο της οικονομίας. Ο Πρόεδρος της Oxfam GB είναι επίσης πρόεδρος της Guardian Media, και παλαιότερα είχε παρόμοιο ρόλο στο Channel 4. Άλλοι διαχειριστές έχουν εργαστεί στο μάρκετινγκ, σε δικηγορικά γραφεία ή για άλλες φιλανθρωπικές οργανώσεις και ανεξάρτητες αρχές.
Ίσως θα έπρεπε να προσλάβουν κάποια στελέχη που να έχουν εργαστεί στα πιο σκληρά μέρη της οικονομίας και έχουν μια πιο θετική άποψη για τις επιχειρήσεις από τους τους σηματοδότες της αρετής που φαίνεται να αποτελούν μεγάλο ποσοστό των υπαλλήλων της Oxfam.
--
Ο Len Shackleton είναι μέλος της εκδοτικής και ερευνητικής ομάδας του Institute of Economic Affairs και καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μπάκινγκχαμ.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 11 Ιουλίου 2023 και παρουσιάζεται στα αγγλικά με την άδεια του μπλογκ Capx.co και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
