Του Pierre Lemieux
Πολλοί πιστεύουν ότι το κράτος είναι καλοκάγαθο και σοφό, ή έστω ότι θα ήταν έτσι αν διοικούνταν από ανθρώπους όπως και οι ίδιοι, ή ακριβέστερα, όπως ο εκάστοτε που εκφράζει αυτή την άποψη. Αυτή είναι, για να παραφράσω τον οικονομολόγο James Buchanan «η πολιτική με ρομαντισμό». Μολονότι οι κυβερνήσεις κάποτε όντως πετυχαίνουν να κάνουν κάτι με φαινομενική αποτελεσματικότητα, συνήθως αποτυγχάνουν βάσει των δικών τους κριτηρίων και, ανεξάρτητα από την επιτυχία τους, δημιουργούν τόση δυσαρέσκεια όση και ικανοποίηση.
Το ένα πρόβλημα είναι ότι το κράτος αποτελείται και επηρεάζεται από πολλούς ανθρώπους με διαφορετικά συμφέροντα, απόψεις, προτιμήσεις και αξίες. Ένα άλλο πρόβλημα είναι πως τα εκλογικά σώματα επιδεικνύουν μια καταφανώς ανορθολογική συμπεριφορά. Ένα άλλο πρόβλημα είναι πως το κράτος πάσχει από εγγενείς αναποτελεσματικότητες λόγω των μη ευθυγραμμισμένων κινήτρων των πολιτικών και των γραφειοκρατών, ένα φαινόμενο που έχει αναλυθεί εκτενώς από τα οικονομικά της δημόσιας επιλογής. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι κρατικές αποτυχίες είναι συνήθως χειρότερες από τις αποτυχίες της αγοράς.
Με λίγα λόγια, το πραγματικό κράτος είναι αναγκαστικά πολύ διαφορετικό απ’ ό,τι σχεδόν όλοι οι λάτρεις του πιστεύουν ότι θα έπρεπε να είναι. Το βιβλίο του φιλοσόφου Michael Huemer The Problem of Political Authority (Palgrave Macmillan, σελ. 196-197 – μπορείτε να νοικιάσετε μια εκδοχή για το Kindle από την Amazon) περιέχει πολλές σχετικές ιδέες:
«Αναγνωρίζεται ευρέως το γεγονός ότι οι αναρχικοί δυσκολεύονται σημαντικά να αποφύγουν την ουτοπική σκέψη. Επίσης, αναγνωρίζεται ευρέως ότι, κάποιες μη αναρχικές θεωρίες, όπως κάποιες μορφές σοσιαλισμού, δέχονται κατηγορίες ουτοπικής σκέψης. Αυτό που αναγνωρίζεται λιγότερο είναι ότι ακόμη και κάποιες πολύ συμβατικές, μετριοπαθείς πολιτικές θεωρίες μπορεί να είναι ουτοπικές. [...] Οι υποστηρικτές της φιλελεύθερης δημοκρατίας αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις έναντι του ουτοπισμού με τους υποστηρικτές πιο ριζοσπαστικών θέσεων όπως ο αναρχισμός ή ο σοσιαλισμός. [...] Το κράτος αντιμετωπίζεται σαν να βρίσκεται πάνω από τον εμπειρικό ανθρώπινο κόσμο και να υπερβαίνει όχι μόνο τους ηθικούς περιορισμούς, αλλά και τις ψυχολογικές δυνάμεις που διέπουν τα ανθρώπινα όντα ατομικώς».
Αξίζει να διαβάσει κανείς αυτό το βιβλίο. Σχεδιάζω να δημοσιεύσω μια κριτική του στο χειμερινό τεύχος του Regulation, μαζί με μια σύντομη παρουσίαση του πιο πρόσφατου βιβλίου του Knowledge, Reality, and Value (που παρουσιάζεται εδώ σε πέντε μέρη από τον συνάδελφό μου μπλόγκερ Bryan Caplan).
--
Ο Pierre Lemieux είναι οικονομολόγος στο Τμήμα Διοικητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κεμπέκ στο Outaouais.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 11 Ιουλίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
