*Γράφει ο Kristian Niemietz
Μια διαδομένη ερμηνεία της «Μεγάλης Αφύπνισης» είναι ότι για τη ριζοσπαστική Αριστερά, η πολιτική των ταυτοτήτων έχει αντικαταστήσει τα οικονομικά. Η ιστορία, δημοφιλής μεταξύ των «αντι-αφυπνισμένων» (anti-woke) πολεμιστών της κουλτούρας, πάει κάπως έτσι:
Μια φορά κι έναν καιρό, οι άνθρωποι της Αριστεράς νοιάζονταν για την αύξηση του υλικού βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων της εργατικής τάξης. Μπορεί να έχουν επιλέξει τα λανθασμένα μέσα για να επιτύχουν αυτόν τον σκοπό, δηλαδή εθνικοποιήσεις στη βιομηχανία, επενδύσεις που κατευθύνονται από το κράτος, καθορισμό των τιμών, τύπωμα χρήματος και μαχητικό συνδικαλισμό, όμως, όσο και αν διαφωνούμε με τις πολιτικές που προτιμούν, σίγουρα μπορούμε τουλάχιστον να βλέπουμε με συμπάθεια τους στόχους τους.
Ωστόσο, κάποια στιγμή, σύμφωνα με αυτή την ερμηνεία, η Αριστερά βαρέθηκε τα οικονομικά. Οι προσκείμενοι σ’ αυτήν έχασαν το ενδιαφέρον τους στην προσπάθεια να ανεβάσουν το υλικό βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων της εργατικής τάξης και αποφάσισαν να τους δίνουν διαλέξεις, να τους επικρίνουν ώστε να τους «αφυπνίσουν». «Τι είπατε; Θέλετε υψηλότερους μισθούς; Ασφάλεια εργασίας; Πληρωμένες διακοπές; Άδεια ασθένειας μετ’ αποδοχών; Λυπούμαστε, αυτά δεν μας ενδιαφέρουν πλέον – να όμως μια κονκάρδα Black Lives Matter και ένα σήμα των αντωνυμιών σας. Θα σας κλείσω επίσης ραντεβού για ένα μάθημα Εκπαίδευσης για την Ασυνείδητη Προκατάληψη και μια διάλεξη για την Λευκή Ευθραυστότητα».
Μπορώ να καταλάβω γιατί έχει επικρατήσει αυτή η ερμηνεία: δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να επικρίνουν τις υπερβολές των «αφυπνισμένων» χωρίς να φαίνονται λυσσασμένοι δεξιοί: «Ω, όχι, δεν είμαι αντιαριστερός – στην πραγματικότητα θαυμάζω την Παλιά Αριστερά! Ξέρετε, την Αριστερά του παρελθόντος, όταν ακόμα νοιαζόταν για την εργατική τάξη, αντί να ‘γονατίζει’, να ‘αποαποικιοποιεί τα προγράμματα σπουδών’ και όλες αυτές τις αφυπνισμένες ανοησίες!».
Αλλά το να βλέπει κανείς την τάση των αφυπνισμένων ως ένα υποκατάστατο των οικονομικών είναι μια βαθιά εσφαλμένη διάγνωση. Για τους υποστηρικτές του κινήματος των αφυπνισμένων, τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Αντιθέτως μάλιστα: ο αφυπνισμένος προοδευτισμός συνδυάζεται πολύ όμορφα με μια συγκεκριμένη απόχρωση αριστερών οικονομικών.
Για να δούμε το γιατί συμβαίνει αυτό, πρέπει πρώτα να διευκρινίσουμε τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος «ενδιαφέρεται για τα οικονομικά». Τα «οικονομικά», σε αυτό το πλαίσιο, μπορεί να αναφέρονται σε τουλάχιστον τρία διαφορετικά πράγματα:
1.Καθημερινές αποφάσεις οικονομικής πολιτικής. Αυτό αφορά ερωτήματα όπως: Είχε δίκιο ο Rishi Sunak να παγώσει τα κατώτατα όρια του φόρου εισοδήματος; Είχε δίκιο ο πρώην Υπουργός Οικονομικών Kwasi Kwarteng όταν προσπάθησε να καταργήσει τον πρόσθετο συντελεστή φόρου εισοδήματος;
2.Κοινωνικοοικονομικά μοντέλα. Είναι ο αγγλοσαξονικός καπιταλισμός πιο δυναμικός από τη σκανδιναβική σοσιαλδημοκρατία ή/και το μοντέλο του καπιταλισμού της Ρηνανίας; Ήταν ποτέ το «Singapore-on-Thames» ρεαλιστικό όραμα για τη Βρετανία; Ο θατσερισμός, συνολικά, υπήρξε καλός ή κακός για τη Βρετανία; Ήταν ο «Τρίτος Δρόμος» του Τόνι Μπλερ ουσιαστικά διαφορετικός από τον θατσερισμό ή ήταν μια συνέχειά του με άλλα μέσα;
3.Συνολικά οικονομικά συστήματα. Καπιταλισμός εναντίον άλλων οικονομικών συστημάτων, συνηθέστερα του σοσιαλισμού.
Οργανισμοί όπως το Institute for Fiscal Studies και το Resolution Foundation εστιάζουν στο πρώτο από αυτά τα τρία επίπεδα. Έντυπα όπως ο Guardian, το New Statesman ή ο Economist κάνουν συνήθως το ίδιο, αλλά το συνδυάζουν επίσης τακτικά με μεγαλύτερα άρθρα σκέψης που ανήκουν στο δεύτερο επίπεδο, και περιστασιακά επίσης στο τρίτο. Το IEA καλύπτει και τα τρία επίπεδα, με διαφορές στο χρόνο και τη μορφή. Την ημέρα ενός προϋπολογισμού ή των ετήσιων προγραμματικών δηλώσεων, πιθανότατα δεν θα θέλαμε να ξανανοίξουμε τη «Συζήτηση για τον Σοσιαλιστικό Υπολογισμό» του Ludwig von Mises. Δημοσιεύουμε όμως επίσης και εκπαιδευτικό περιεχόμενο όπου αγνοούμε εντελώς τη σύγχρονη πολιτική και εστιάζουμε σε πράγματα που θα εξακολουθούν να είναι εξίσου σημαντικά σε 10, 20 ή 30 χρόνια.
Οι αφυπνισμένοι προοδευτικοί συνήθως δείχνουν ελάχιστο ενδιαφέρον για την «οικονομία» εάν, με αυτό, εννοούμε το πρώτο στρώμα, ή ακόμα και το δεύτερο. Δεν θα περίμενε κανείς να δει ένα δελτίο τύπου από το Black Lives Matter που να σχολιάζει αλλαγές στα προσωπικά επιδόματα ή στον ανώτατο συντελεστή του φόρου εισοδήματος.
Ωστόσο, εάν χρησιμοποιείτε την «οικονομία» μόνο με την έννοια των «καθημερινών αποφάσεων οικονομικής πολιτικής», θα πρέπει επίσης να συμπεράνετε ότι, για παράδειγμα, ο Νόαμ Τσόμσκι «δεν ενδιαφέρεται για τα οικονομικά». Κάτι που θα ήταν παράλογο, γιατί προφανώς ενδιαφέρεται – απλώς σε ένα πολύ υψηλότερο και πιο αφηρημένο επίπεδο.
Το ίδιο ισχύει και για τους αφυπνισμένους προοδευτικούς. Διαβάστε οποιοδήποτε εκτενές άρθρο που περιέχει στον τίτλο του κάποιον χαρακτηριστικό όρο των αφυπνισμένων - "λευκή ευθραυστότητα", "λευκό προνόμιο", "μικροεπιθετικότητα", "συστημικός ρατσισμός", "πολιτισμική ιδιοποίηση", "διατομεακότητα", "τοξική αρρενωπότητα" κ.λπ. - και σας εγγυώμαι ότι η λέξη «καπιταλισμός» αργά ή γρήγορα θα κάνει την εμφάνισή της. (Μπαίνω μάλιστα στον πειρασμό να το ονομάσω αυτό «Νόμο του Niemietz», αναφερόμενος στον αντίστοιχο νόμο του Godwin, αλλά αν το έκανα, σχεδόν σίγουρα θα αποδεικνυόταν ότι δεκάδες άνθρωποι το ήδη πει αυτό πριν από εμένα).
Φυσικά, όταν εμφανιστεί η λέξη «καπιταλισμός», αυτή δεν θα χρησιμοποιηθεί με έναν απλώς περιγραφικό τρόπο (πόσο μάλλον με θετικό). Αντίθετα, ο καπιταλισμός παρουσιάζεται πάντα ως στενά συνδεδεμένος με οποιαδήποτε «δομική καταπίεση» που οι συγγραφείς ισχυρίζονται ότι έχουν εντοπίσει. Αυτό είναι «οικονομικά» με την ευρεία έννοια. Δεν είναι το είδος των οικονομικών που θα χρειαζόταν κανείς αν ήθελε να διεκδικήσει μια θέση στην Τράπεζα της Αγγλίας ή στο Γραφείο Δημοσιονομικής Υπευθυνότητας, και σίγουρα δεν είναι καλά οικονομικά. Αλλά αν κανείς ορίζει την πολιτική του ταυτότητα μέσω της αντίθεσής του προς ένα οικονομικό σύστημα, τότε σαφώς το άτομο αυτό δεν αδιαφορεί για τα οικονομικά, ούτε είναι αγνωστικιστής ως προς τα οικονομικά θέματα.
Η πολιτική των ταυτοτήτων δεν έχει «αντικαταστήσει» την παραδοσιακή μαρξιστική εστίαση στην κοινωνική τάξη. Την συμπληρώνει. Στην αφυπνισμένη κοσμοθεωρία, η καπιταλιστική άρχουσα τάξη δημιουργεί σκόπιμα διαιρέσεις μεταξύ της εργατικής τάξης, σύμφωνα με εθνοτικές, θρησκευτικές, φυλετικές και άλλες γραμμές, επειδή μια διχασμένη εργατική τάξη δεν θα επαναστατήσει. Από αυτή την προοπτική, η «αφύπνιση» δεν είναι υποκατάστατο της ταξικής πάλης, αλλά αναπόσπαστο στοιχείο της. Οι αφυπνισμένοι προοδευτικοί δεν βλέπουν τους εαυτούς τους να συμμετέχουν σε μια ντουζίνα άσχετους αγώνες κατά του ρατσισμού, της τρανσφοβίας, της ισλαμοφοβίας, του μισογυνισμού, της ομοφοβίας κ.λπ. Πιστεύουν ότι συμμετέχουν σε έναν ενιαίο αγώνα εναντίον όλων αυτών, όπου ο καπιταλισμός είναι ο τελικός εχθρός.
Μπορούμε (και πρέπει) να γελάμε με αυτή την προφανή ανοησία. Ωστόσο, θα πρέπει να παίρνουμε τους αφυπνισμένους προοδευτικούς κυριολεκτικά όταν μας λένε τι πιστεύουν. Το κίνημά τους είναι συνυφασμένο με τον αντικαπιταλισμό. Αν θέλετε να του αντιταχθείτε αποτελεσματικά, πρέπει να πολεμήσετε τον Πολιτιστικό Πόλεμο με τους όρους των ίδιων των προοδευτικών - και αυτό σημαίνει τη σύζευξη του αντι-αφυπνισμένου κινήματος με μια ισχυρή υπεράσπιση του καπιταλισμού.
--
*Ο Kristian Niemietz είναι επικεφαλής ζητημάτων Πολιτικής Οικονομίας στο Institute of Economic Affairs.
*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 24 Ιανουαρίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
