Του Trevor Burrus
Ο σπουδαίος φιλελεύθερος οικονομολόγος και φίλος μου Στηβ Χόρβιτς απεβίωσε την Κυριακή. Ο κόσμος μας έγινε χειρότερος από την απώλειά του. Ο Στηβ ήταν δάσκαλος, πατέρας, σύζυγος, ρήτορας, μέντορας, φίλος των Rush, συγγραφέας, στοχαστής και πολλά ακόμη. Θα μου λείψει απίστευτα.
Με τον Στηβ δεν μιλούσαμε πολύ όταν βρισκόμασταν μαζί, αλλά οι σταδιοδρομίες μας μάς έφερναν συχνά σε επαφή. Για πολλούς, αυτός ήταν ο τρόπος με τον οποίο ο Στηβ ήταν στις ζωές μας: δείπνο όταν βρισκόταν στην πόλη μας, ή τρεις μέρες μαζί στα συνέδρια. Και φυσικά, ήταν ενεργός και στα κοινωνικά μέσα, χρησιμοποιώντας τα ως μέσο συμπερίληψης αντί για αποκλεισμού.
Ήταν ένας εντυπωσιακός επιστήμονας και εκπαιδευτικός. Κοιτώντας στα κοινωνικά μέσα μετά τον θάνατό του, ο αριθμός των ανθρώπων που επηρέασε, έστω με μία του μόνο διάλεξη ή κοινωνική συνομιλία, ήταν τεράστιος. Ο Στηβ έζησε για να κάνει τον κόσμο καλύτερο, και το κατάφερε.
Ο Στηβ ήταν φιλελεύθερος και πίστευε στις ανθρωπιστικές αξίες που συνεπάγεται ο φιλελευθερισμός, αξίες που δεν είναι πρωτίστως πολιτικές αλλά προσωπικές. Το να είσαι φιλελεύθερος σημαίνει ότι σε κάποιο επίπεδο αγαπάς τους ανθρώπους. Ο Στηβ αγαπούσε τους ανθρώπους, και αυτή η αγάπη είχε ανταπόκριση.
Οι άνθρωποι όμως είμαστε τσαπατσούληδες. Μας περιορίζουν οι περιστάσεις. Μας χειραγωγεί το περιβάλλον μας. Αν όμως είσαι φιλελεύθερος, ξέρεις ότι αυτό ισχύει για όλους, ακόμη και για όσους υποκρίνονται ότι διαθέτουν το ηθικό και επιστημονικό κύρος να βγουν από πάνω και να μας εξουσιάσουν. Εκείνοι οι άνθρωποι υποκρίνονται ότι είναι καλύτεροι, αλλά συνήθως είναι χειρότεροι.
Ο Στηβ το διέκρινε αυτό. Διέκρινε πίσω από τις ψευδείς αξιώσεις της εξουσίας και του κύρους, το βασικό γεγονός ότι όλοι μας προσπαθούμε να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε με όσα διαθέτουμε. Αυτή η συνειδητοποίηση είναι αποκαλυπτική αν τη σκεφτεί κανείς βαθιά. Προσφέρει ταπεινοφροσύνη και σεβασμό προς τους άλλους. Εξισορροπεί τον κόσμο μας: τα ανθρώπινα όντα (συνήθως) προσπαθούμε να είμαστε όσο το δυνατόν καλύτεροι.
Αυτή η στάση συμβαδίζει με τα χαρακτηριστικά που διακρίνονταν περισσότερο στον Στηβ: η κατανόησή του, η ταπεινοφροσύνη, η ανοιχτή στάση, η χαρά, η προθυμία να συγχωρέσει, η ευγνωμοσύνη, η αγάπη, και κυρίως, η ευγένεια. Δεν μπορείς να είσαι ευγενικός να πιστεύεις ότι όσοι διαφωνούν μαζί σου είναι χαζοί ή φαύλοι. Δεν μπορείς να είσαι ταπεινόφρων αν πιστεύεις ότι οι άλλοι δεν έχουν τίποτα να σου διδάξουν. Δεν μπορείς να είσαι καλός άνθρωπος αν συνεχώς αντιμετωπίζεις τους άλλους ως ανεπαρκείς αποτυχίες.
Ο φιλελευθερισμός, στην καλύτερη εκδοχή του, είναι μια στάση ζωής όσο και μια πολιτική φιλοσοφία. Αν είσαι ταπεινόφρων και νοιάζεσαι για τους άλλους, τότε πιστεύω, και το πίστευε και ο Στηβ, ότι θα φτάσεις σε μια λίγο-πολύ φιλελεύθερη κοσμοθεωρία. Η ταπεινοφροσύνη φέρνει μαζί της την αυτοσυγκράτηση: ίσως δεν πρέπει να προσπαθείς να ελέγξεις τους άλλους στο όνομα ενός “αγαθού” που οι αυτοί δεν αναγνωρίζουν. Το νοιάξιμο φέρνει μαζί του την ενσυναίσθηση: αν επιβαλλόταν σε σένα αυτός ο κρατικός εξαναγκασμός, θα το έβλεπες ως κάτι το κατάφωρα άδικο - άλλωστε οι άνθρωποι καταφεύγουν στον εξαναγκασμό όταν δεν μπορούν να πείσουν τους άλλους. Αυτά τα δύο μαζί, μας δίνουν τα βασικά συστατικά του καλύτερου είδους του φιλελεύθερου. Μας δίνουν τον Στηβ.
Ο Στηβ ήξερε ότι οι άνθρωποι αγωνιζόμαστε για νόημα και σκοπό στη ζωή μας. Ήξερε ότι, πολιτικά, αυτός ο αγώνας παίρνει πολλές μορφές - από τον απολυταρχικό έλεγχο μέχρι τις ουτοπικές κομμούνες. Ήξερε ότι η επιθυμία του ελέγχου επί της ζωής των άλλων είναι βαθιά εγγεγραμμένη στους ανθρώπους, αλλά και ότι υπάρχει ένα άλλος δρόμος. Ίσως οι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν ότι η απίστευτη ποικιλομορφία των ανθρώπινων όντων δεν δημιουργεί ένα παίγνιο μηδενικού, αλλά θετικού αθροίσματος. Ίσως οι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν ότι η επιθυμία του ελέγχου της ζωής των άλλων είναι μια υπόρρητη αποδοχή του ελέγχου της δικής μας ζωής από άλλους όταν το άλλο πολιτικό κόμμα έρθει στα πράγματα. Ίσως οι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν ότι η καταφυγή στον εξαναγκασμό για την υλοποίηση του δικού τους οράματος του “καλού” δεν είναι σημάδι δύναμης, αλλά αδυναμίας.
Ο Στηβ έζησε τη ζωή του όχι απλώς διδάσκοντας αυτές τις ιδέες, αλλά και ενσαρκώνοντάς τες. Δεν χώριζε τον κόσμο σε ανθρώπους με λευκά και μαύρα καπέλα, σε δεξιούς και αριστερούς, σε ρεπουμπλικανούς και δημοκρατικούς. Τον χώριζε μεταξύ εκείνων που νοιάζονται για τους ανθρώπους και εκείνων που βλέπουν την ανθρωπότητα ως μέσο για την υλοποίηση κάποιου σκοπού. Για τον Στην, η ίδια η ανθρωπότητα ήταν πάντα ο σκοπός.
Αν θέλετε να θυμάστε και να τιμάτε τον Στηβ, σκεφτείτε τον άνθρωπο που κάθεται δίπλα σας στο μετρό και φαίνεται ότι η μέρα του ήταν κακή. Σκεφτείτε τον παλιό σας φίλο που έχετε καιρό να τον πάρετε τηλέφωνο. Σκεφτείτε τις αδυναμίες που συγχωρείτε στον εαυτό σας, αλλά δεν συγχωρείτε στους άλλους. Σκεφτείτε τι σημαίνει να συμμετέχετε σε αυτή την (με τα λόγια του Bill Bryson) “υπέροχα ευχάριστη αλλά κατά κανόνα υποτιμημένη κατάσταση που λέγεται ύπαρξη”.
Από τη ροή της αγάπης για τον Στηβ που πλημμύρισε τον φιλελεύθερο κόσμο μετά τον θάνατό του, είναι ξεκάθαρο ότι έζησε μια πετυχημένη και υποδειγματική ζωή. Όποιος μπορεί να κατακτήσει έστω ένα μέρος αυτού του σεβασμού και της αγάπης, θα έχει ζήσει μια καλή ζωή.
Όλοι μας πρέπει να προσπαθήσουμε να μοιάσουμε περισσότερο στον Στηβ.
(Όσοι θέλουν να πάρουν μια καλή ιδέα της προσεκτικής και γεμάτης νοιάξιμο σκέψης του Στηβ, σας προσκαλώ να ακούσετε αυτό το εξαιρετικό επεισόδιο του Free Thoughts)
--
Ο Trevor Burrus είναι ερευνητής στο Κέντρο Συνταγματικών Μελετών Robert A. Levy του Cato Institute και αρχισυντάκτης του Cato Supreme Court Review.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 28 Ιουνίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Cato Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
