Του Pierre Lemieux*
Το θερινό τεύχος του The Independent Review δημοσίευσε μόλις το άρθρο μου με τίτλο “The Impossibility of Populism” (Το αδύνατο του λαϊκισμού). Στο εισαγωγικό του άρθρο για τον τόμο, που εξετάζει τον λαϊκισμό και την ελευθερία, ο Michael C. Munger γράφει:
“Ο τόμος ξεκινά με ένα άρθρο του Pierre Lemieux, τον οποίο επιλέξαμε ως νικητή του τρίτου μας Independent Excellence Prize. Ο Lemieux επισημαίνει πολύ σωστά ότι υπάρχει μια λογική αντίφαση στην καρδιά του λαϊκισμού. Αυτή η αντίφαση, όπως επισημαίνεται σε μεγάλο μέρος του κινήματος της δημόσιας επιλογής (Buchanan 1954; Riker 1982) είναι οντολογική και όχι (απλά) επιστημολογική.
Δηλαδή, το πρόβλημα του λαϊκισμού δεν είναι να κάνουμε αυτό που υπαγορεύει ο λαός, αν μπορούμε αυτό να το βρούμε! Αυτό θα ήταν ένα σκληρό πρόβλημα καθώς η πληροφόρηση, οι περίπλοκες εκλογικές διαδικασίες και τα προβλήματα συμμετοχής σε αυτές είναι ανυπέρβλητα. Το επιχείρημα του Lemieux είναι ότι “ο λαός” δεν υπάρχει ως ανεξάρτητη οιονεί ατομική ή υπερατομική οντότητα, και συνεπώς η “λαϊκή βούληση” δεν είναι απλώς κάτι δύσκολο να ανακαλυφθεί αλλά και δεν μπορεί να υποτεθεί ότι υπάρχει. Το πρόβλημα του Παράδοξου του Κοντορσέ που γενικεύθηκε με το θεώρημα του Arrow (impossibility theorem) [δείτε σχετικά Munger and Munger 2015, κεφ. 7], είναι πως δεν υπάρχει κάποια ενιαία βούληση στην οποία μπορούμε να φτάσουμε αθροίζοντας τις προτιμήσεις των πολιτών”.
Μια σύνοψη του πιο λεπτομερειακού μου επιχειρήματος έχει ως εξής:
“Ο λαϊκισμός, υπό τον ορισμό ενός πολιτικού καθεστώτος όπου κυβερνά ο λαός, είναι αδύνατος. Ο λόγος είναι ότι ‘ο λαός’ δεν υπάρχει ως κάποια ανεξάρτητη οιονεί ατομική ή υπερατομική ονότητα. Σε κάθε περίπτωση η ‘λαϊκή βούληση’ είναι άγνωστη. Όπως καταδεικνύουν πολλές σχολές της οικονομικής θεωρίας, και ιδίως το Impossibility Theorem του Arrow, οι προτιμήσεις διαφορετικών ατόμων δεν μπορούν να αθροιστούν σε συνεκτικές και μη δικτατορικές κοινωνικές προτιμήσεις. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει κάποια συνεκτική συνάρτηση κοινωνικής ευημερίας που να ενσωματώνει εξίσου τις προτιμήσεις όλων των ατόμων. Έτσι, ο λαϊκισμός προϋποθέτει την ψευδαίσθηση ενός ηγέτη που ενσαρκώνει τον λαό και τη βούλησή του, αλλά στην πραγματικότητα μπορεί να κυβερνήσει μόνο προς όφελος ενός μέρους του λαού και εις βάρος των υπολοίπων. Ο μόνος τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε να είναι εφικτός ο λαϊκισμός είναι αν ο λαός γίνει αντιληπτός ως ένα σύνολο διακριτών μεταξύ τους ατόμων που καθένα κυβερνά τον εαυτό του. Ήδη όμως υπάρχει όνομα για μια τέτοια φιλοσοφία και ένα τέτοιο πολιτικό καθεστώς: (κλασικός) φιλελευθερισμός (classical liberalism) και ελευθεριακός φιλελευθερισμός (libertarianism), ο οποίος έρχεται σε βαθιά σύγκρουση με τον λαϊκισμό με το ευρέως αποδεκτό του περιεχόμενο”.
--
*Ο Pierre Lemieux είναι οικονομολόγος στο Τμήμα Διοικητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κεμπέκ στο Outaouais.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 21 Ιουλίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
