Στις 2 Οκτωβρίου, ο Kristian Niemietz του IEA συμμετείχε σε μια συζήτηση με θέμα το “Το παράδοξο του πλούτου” στο φεστιβάλ «How the Light Gets In» που διοργανώθηκε από το Institute of Arts and Ideas. Η περιγραφή της εκδήλωσης έγραφε:
«Από την εποχή της Θάτσερ και του Ρίγκαν υπήρξε μια ευρεία πολιτική συμφωνία ως προς την ανάγκη για ένα περιβάλλον χαμηλής φορολογίας για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης, η οποία μέσω του φαινομένου της διάχυσης προς τα κάτω (trickle down) θα ωφελούσε τους πάντες. Ωστόσο, πολλοί υποστηρίζουν ότι αυτό ήταν ένα σοβαρό λάθος.
Οι ανισότητες στον πλούτο έχουν αυξηθεί, το πλουσιότερο 1% λαμβάνει ένα ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό του ΑΕΠ τα τελευταία 40 χρόνια τόσο στις ΗΠΑ όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ την ίδια στιγμή η ανάπτυξη έχει επιβραδυνθεί. Μήπως πρέπει απλώς να αντιστρέψουμε αυτή τη στρατηγική και να αυξήσουμε τους φόρους για το πλουσιότερο 1%;»
Το παρακάτω άρθρο είναι μια χαλαρή μεταγραφή της εναρκτήριας τοποθέτησης του Kristian Niemietz.
Πρώτα απ 'όλα, θα αμφισβητώ σθεναρά τον ισχυρισμό που διατυπώνεται στην περιγραφή της εκδήλωσης ότι η Βρετανία είναι σήμερα, ή υπήρξε ποτέ, μια οικονομία μικρού κράτους και χαμηλής φορολογίας. Η αλήθεια είναι ότι η Βρετανία δεν διαφέρει πολύ από μια τυπική δυτικοευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, παρόλο που, για κάποιο λόγο, όλοι φαίνεται να πιστεύουν ότι είμαστε σαν το Χονγκ Κονγκ ή τη Σιγκαπούρη.
Πάρτε για παράδειγμα τις δημόσιες δαπάνες. Πριν από τον Covid, και μετά από μια δεκαετία σχετικής συγκράτησης των δαπανών, οι δημόσιες δαπάνες ήταν λίγο πάνω από το 40% του ΑΕΠ. Αυτό είναι ένα απολύτως φυσιολογικό νούμερο για μια χώρα του ΟΟΣΑ.
Είναι πολύ χαμηλότερο από τα αντίστοιχα επίπεδα του Βελγίου ή της Γαλλίας, όπου το κράτος ξοδεύει πάνω από το 50% του ΑΕΠ, αλλά αυτό δεν μας καθιστά μια οικονομία χαμηλών φόρων. Οι οικονομίες με χαμηλή φορολογία είναι το Χονγκ Κονγκ και η Σιγκαπούρη, καθώς και η Ταϊβάν και, σε μικρότερο βαθμό, η Νότια Κορέα, η Ιρλανδία και η Ελβετία.
Περίπου το ήμισυ αυτής της δημόσιας δαπάνης είναι κοινωνικές δαπάνες. Σε ό,τι αφορά τις κοινωνικές δαπάνες, δεν απέχουμε υπερβολικά από τα σκανδιναβικά κράτη πρόνοιας. Ναι, τα σκανδιναβικά κράτη πρόνοιας είναι κάπως πιο γενναιόδωρα. Όχι όμως στον βαθμό που θα μπορούσε κανείς να τα περιγράψει ως ένα εντελώς διαφορετικό κοινωνικοοικονομικό μοντέλο.
Το φορολογικό σύστημα που χρησιμοποιούμε για να χρηματοδοτήσουμε αυτό το μεγάλο κοινωνικό κράτος είναι επίσης αρκετά προοδευτικό.
Πάρτε τον φόρο εισοδήματος, ο οποίος είναι μακράν η σημαντικότερη πηγή εσόδων. Το ανώτατο δεκατημόριο των φορολογουμένων εισοδήματος συνεισφέρει περίπου το 60% των συνολικών εσόδων από τον φόρο εισοδήματος και το ανώτατο εκατοστημόριο από μόνο του αντιστοιχεί σχεδόν στο 30%.
Η Εθνική Ασφάλιση και ο ΦΠΑ δεν είναι τόσο προοδευτικοί, αλλά τα νοικοκυριά στην κορυφή της κατανομής του εισοδήματος εξακολουθούν να αντιστοιχούν σε σαφώς δυσανάλογο μερίδιο των εσόδων. Ξέρω ότι όλοι πιστεύουν ότι οι πλούσιοι δεν πληρώνουν φόρους και ότι διοχετεύουν τα πάντα στα νησιά Κέιμαν, αλλά αυτό δεν βλέπουμε στα το δεδομένα. Αν μη τι άλλο, έχουμε ένα φορολογικό σύστημα που εξαρτάται υπερβολικά από μια μικρή ομάδα κορυφαίων εισοδηματιών.
Τούτου λεχθέντος: Δεν υπονοώ ότι η υψηλή φορολογική επιβάρυνση της Βρετανίας είναι ο λόγος για τον οποίο η βρετανική οικονομία δεν αναπτύσσεται. Αποδέχομαι ότι ορισμένοι άνθρωποι που είναι σε γενικές γραμμές με το μέρος μου εδώ - εννοώ τους φιλελεύθερους της ελεύθερης αγοράς - έχουν μερικές φορές υπερβάλει ως προς τη σημασία των φορολογικών περικοπών για την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης. Υπάρχει κάτι σαν «αφελής λαφερισμός».
Αυτό είναι πιθανώς ένα κατάλοιπο από τη δεκαετία του 1980, όταν οι κορυφαίοι οριακοί φορολογικοί συντελεστές ήταν πολύ υψηλότεροι, και όταν η στάση απέναντι στη φορολογία, πράγματι, ήταν ένα καλό προγνωστικό στοιχείο για το αν ένα άτομο ήταν υπέρ ή κατά της αγοράς. Αλλά το να υπερασπίζεται κανείς τις ελεύθερες αγορές σημαίνει πολλά περισσότερα από το να είναι απλώς υπέρ των φορολογικών περικοπών.
Η Νότια Κορέα έχει αρκετά χαμηλούς φόρους, αλλά δεν νομίζω ότι είναι μια ιδιαίτερα φιλελεύθερη οικονομία συνολικά. Η Δανία, από την άλλη, έχει πολύ υψηλούς φόρους, αλλά είναι αρκετά φιλελεύθερη με άλλους τρόπους. Ποιο από τα δύο συστήματα είναι προτιμότερο, από φιλελεύθερη σκοπιά; Δεν μου είναι εντελώς ξεκάθαρο.
Σχετικά με τη σχέση μεταξύ των φορολογικών επιπέδων και της ανάπτυξης, θα έλεγα: εάν έχετε μια οικονομία που είναι δυσλειτουργική με άλλους τρόπους, οι φορολογικές περικοπές από μόνες τους δεν πρόκειται να σας σώσουν. Και αντίστροφα, εάν έχετε μια οικονομία που κάνει πολλά άλλα πράγματα σωστά, τότε μπορείτε να έχετε και μια υψηλότερη φορολογική επιβάρυνση.
Δυστυχώς, η Βρετανία είναι ξεκάθαρα ο πρώτος τύπος οικονομίας. Το κύριο πρόβλημα στη Βρετανία είναι ότι αποτελεί μια NIMBYocracy. Η Βρετανία δεν διοικείται ούτε από υποστηρικτές της ελεύθερης αγοράς, ούτε από σοσιαλιστές, αλλά από αντιαναπτυξιακούς παρεμποδιστές.
Κάθε φορά που κάποιος θέλει να κατασκευάσει κάτι, είτε πρόκειται για σπίτια, είτε για γραφεία, υποδομές ή εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας, κάποια πρωτοβουλία ταραχοποιών που δεν έχουν τίποτα καλύτερο να κάνουν θα προσπαθήσει να ακυρώσει το εγχείρημα. Και συνήθως τα καταφέρνουν. Αυτό είναι που κρατά πίσω τη βρετανική οικονομία και το κύριο πρόβλημα της νέας πρωθυπουργού είναι ότι πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους αποτελούν τη δική της εκλογική βάση.
Η σημερινή κυβέρνηση λέει ότι έχει μια στρατηγική με δύο άξονες που αποτελείται αφενός από φορολογικές περικοπές και αφετέρου από μεταρρυθμίσεις από την πλευρά της προσφοράς. Αυτό είναι καλό κατ' αρχήν. Το πρόβλημα είναι ότι ενώ το πρώτο μέρος αυτής της ατζέντας είναι συγκεκριμένο και βραχυπρόθεσμο, το δεύτερο είναι μια ασαφής μεσοπρόθεσμη φιλοδοξία, του τύπου «Ας κάνουμε μερικές φορολογικές περικοπές τώρα, και σκεφτόμαστε για μεταρρυθμίσεις από την πλευρά της προσφοράς αργότερα».
Εγώ θα έκανα ακριβώς το αντίθετο. Θα είχα ξεκινήσει με ένα πολύ σαφές πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων από την πλευρά της προσφοράς, το οποίο θα εφαρμοστεί αμέσως. Και τότε θα είχα χρησιμοποιήσει τα κέρδη από την ανάπτυξη που θα γεννούσε αυτή την ατζέντα από την πλευρά της προσφοράς για φορολογικές περικοπές – εάν, όταν και στον βαθμό που αυτά τα κέρδη θα υλοποιούνταν.
Έτσι, στην παρούσα κατάσταση, οι μεταρρυθμίσεις από την πλευρά της προσφοράς είναι πιο σημαντικές από τις φορολογικές περικοπές. Αλλά εάν μπορεί να επιλυθεί το μπλοκάρισμα της συμφόρησης από την πλευρά της προσφοράς, τότε φυσικά ένα περιβάλλον χαμηλής φορολογίας, ή ακριβέστερα, ένα περιβάλλον χαμηλών, απλών και μη στρεβλωτικών φόρων, μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό συστατικό σε ένα πακέτο πολιτικής υπέρ της ανάπτυξης. Όχι μέσω κάποιας φανταστικής ιδέας «διάχυσης προς τα κάτω», αλλά απλώς με το να μην παρεμποδίζεται η διαδικασία δημιουργίας πλούτου.
--
Ο Kristian Niemietz είναι επικεφαλής πολιτικής οικονομίας στο Institute of Economic Affairs.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 7 Οκτωβρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
