*Γράφει ο Lawrence W. Reed
Όταν ο συγγραφέας του The Coming Collapse of China, Gordon Chang, προέβλεψε την επικείμενη κατάρρευση της διακυβέρνησης του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος πριν από δύο δεκαετίες, υποστήριξε ότι «τα καθεστώτα καταρρέουν όταν οι άνθρωποι πλέον δεν φοβούνται και πιστεύουν ότι δεν είναι πια μόνοι».
Η πρόβλεψη του Chang δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί. Το κράτος που έχτισε ο Μάο εξακολουθεί να υπάρχει. Αξίζει όμως να σημειωθούν δύο γεγονότα. Πρώτο: Η Σοβιετική Ένωση χρειάστηκε 74 χρόνια για να καταρρεύσει εκ των έσω και να εξαφανιστεί, και ένα χρόνο πριν συμβεί, λίγοι αναλυτές το είδαν να έρχεται. Αυτή τη στιγμή, η βασιλεία του τρόμου του ΚΚΚ στο Πεκίνο είναι μόλις 73 ετών. Στην εκτεταμένη ιστορία της Κίνας, επτά ή οκτώ δεκαετίες αντιστοιχούν σε σχεδόν μια στιγμή..
Δεύτερον, το ΚΚΚ του Μάο βρίσκεται σε έντονη αντίθεση με τις κινεζικές φιλοσοφίες που για πολύ καιρό κυριαρχούσαν στο πνευματικό και πολιτιστικό κλίμα της χώρας, δηλαδή τον Ταοϊσμό και τον Κομφουκιανισμό. Εάν η πρόβλεψη του Τσανγκ αποδειχθεί τελικά αληθινή, κάποια μέρα θα αξιολογήσουμε το καθεστώς του Μάο και των ιδεολογικών του διαδόχων ως μια θανάσιμη παρέκκλιση στην κινεζική πολιτική και ηθική σκέψη.
Ο εκλιπών οικονομολόγος, ιστορικός και πολιτικός θεωρητικός της Αυστριακής Σχολής Murray Rothbard αναγνώρισε τον ιδρυτή του Ταοϊσμού, Λάο Τσε, ως «τον πρώτο φιλελεύθερο (libertarian) διανοούμενο». Έγραψε:
«Για τον Λάο Τσε, το άτομο και η ευτυχία του ήταν η βασική μονάδα και στόχος της κοινωνίας. Εάν οι κοινωνικοί θεσμοί εμποδίζουν την άνθηση και την ευτυχία του ατόμου, τότε αυτοί οι θεσμοί θα πρέπει να μειωθούν ή να καταργηθούν εντελώς. Για τον ατομικιστή Λάο Τσε, η κυβέρνηση, με τους ‘νόμους και τους κανονισμούς της να είναι περισσότεροι κι από τις τρίχες ενός βοδιού’, είναι ένας μοχθηρός καταπιεστής του ατόμου που θα πρέπει κανείς ‘να τη φοβάται περισσότερο κι από τις άγριες τίγρεις…’
Αφού αναφέρθηκε στην κοινή εμπειρία της ανθρωπότητας με την κυβέρνηση, ο Λάο Τσε κατέληξε σε αυτό το καίριο συμπέρασμα: ‘Όσο περισσότερα τεχνητά ταμπού και περιορισμοί υπάρχουν στον κόσμο, τόσο περισσότερο οι άνθρωποι φτωχαίνουν…. Όσο περισσότερο δίνεται έμφαση στους νόμους και τους κανονισμούς, τόσο περισσότεροι κλέφτες και ληστές θα υπάρχουν».
Ο Κομφούκιος έζησε στον 6ο αιώνα π.Χ., υπήρξε σύγχρονος του Λάο Τσε και ακόμη πιο επιδραστικός στο πέρασμα των αιώνων. Αμφισβήτησε τον ελιτιστικό αυταρχισμό, γεγονός που τον κατέστησε επαναστάτη για την εποχή του. Μίλησε για την «Εντολή του Ουρανού», την αντίληψη ότι οι κυβερνώντες πρέπει να ασκούν την εξουσία ελαφρά και δίκαια διαφορετικά οι Ουρανοί θα φρόντιζαν να τους ανατρέψει ο λαός. Ο Κομφούκιος υπερασπίστηκε το δικαίωμα της εξέγερσης ενάντια στους τυράννους, ενώ ο Μάο και οι διάδοχοί του δεν ανέχτηκαν διαφωνίες και συνέτριψαν κάθε αντίσταση με υπολογιστική βαρβαρότητα.
Ο Μάο πίστευε ότι όλη η δύναμη «πηγάζει από την κάννη ενός όπλου» - ουσιαστικά εξυμνώντας τη δύναμη και τη θεώρηση του δικαίου του ισχυρού. Αντίθετα, τόσο ο Ταοϊσμός όσο και ο Κομφουκιανισμός τονίζουν την αρμονία και τον αμοιβαίο σεβασμό. Οι ιδρυτές αυτών των αρχαίων αλλά όχι παρωχημένων φιλοσοφιών θα τρομοκρατούνταν αν μάθαιναν ότι ένας Κινέζος ηγέτης οδήγησε σε λιμοκτονία και έσφαξε 65 εκατομμύρια συμπατριώτες του για να επιβάλει ένα σύστημα που επινόησε ένας εκφυλισμένος Γερμανός γραφιάς ονόματι Καρλ Μαρξ.
Η αιματηρή Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο τη δεκαετία του 1960 προσπάθησε να εδραιώσει τον επιθετικό μαρξισμό της ως τη μοναδική ιδεολογία της Κίνας. Ο στόχος του ήταν να εξαλείψει τα «Τέσσερα Παλιά» - έθιμα, κουλτούρα, ήθη και ιδέες. Ο Λάο Τσε και ο Κομφούκιος δεν ζήτησαν ποτέ τη βίαιη επιβολή των ιδεών τους προς αποκλεισμό άλλων.
Οι παραδοσιακοί Κινέζοι φιλόσοφοι όπως ο Λάο Τσε και ο Κομφούκιος ήταν δημιουργοί πολιτισμού. Ο Μάο ήταν ο απόλυτος πολιτιστικός μηδενιστής, εχθρός του ίδιου του πολιτισμού. Ενώ η αληθινή κουλτούρα αναδύεται αυθόρμητα μεταξύ των ανθρώπων καθώς αυτοί αλληλεπιδρούν, οι τεχνητές κοινωνικές ρυθμίσεις που ο Μάο επιδίωξε να δημιουργήσει στη θέση του πολιτισμού ήταν από πάνω προς τα κάτω, ναρκισσιστικές και άγριες. Αντιπροσώπευαν τις αυταπάτες ενός μανιακού πολύ περισσότερο από ό,τι αντικατόπτριζαν τη συναίνεση ή πλουραλιστικούς θεσμούς.
Παρόλο που οι ηγέτες μετά τον Μάο απομακρύνθηκαν από τις πιο ακραίες και δογματικές μαοϊκές ιδέες και πρακτικές, όλοι συσπειρώθηκαν (και εξακολουθούν να συσπειρώνονται) γύρω από το μονοκομματικό, αυταρχικό κράτος ως τον τόπο που εδράζει η σοφία. Δεν ανέχονται καμία απειλή έναντι της μονοπωλιακής τους εξουσίας. Καθώς ο σημερινός Πρόεδρος της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ εισέρχεται στη δεύτερη δεκαετία της θητείας του, εντείνει την καταστολή καθώς διαμορφώνει μια λατρεία προσωπικότητας του ιδίου. Είναι ο επικεφαλής μιας φαύλης απολυταρχίας που καταδιώκει τις μειονότητες, αποδίδει απόλυτη εξουσία στον εαυτό της και καταστέλλει όσους τολμούν να αμφισβητήσουν τη βαρβαρότητά της.
Οι διδασκαλίες του Λάο Τσε και του Κομφούκιου στόχευαν στην επίτευξη ανθρώπινων συνθηκών και ενός ενάρετου λαού. Η ιδιοτελής προπαγάνδα του ΚΚΚ κινείται σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση, έχοντας ως στόχο τη διατήρηση της εξουσίας με απ’ ό,τι φαίνεται οποιοδήποτε κόστος.
Από όλους τους σημαντικούς Κινέζους φιλοσόφους, ο προσωπικός μου αγαπημένος είναι ο Μένκιος. Γεννήθηκε δύο αιώνες μετά τον Κομφούκιο, και θεωρείται από τους μελετητές σχεδόν ισάξιος με αυτόν ως προς την επιρροή του. Στην πραγματικότητα, μέσα από τον πιο παραγωγικό Μένκιο κατανοούμε τον ίδιο τον Κομφούκιο. Ο Μένκιος ερμήνευσε τον Κομφούκιο και οδήγησε τις διδασκαλίες του στα λογικά τους συμπεράσματα - σε αυτό που οι λάτρεις της ελευθερίας προσδιορίζουν σήμερα ως μια αρχαία εκδοχή του «κλασικού φιλελευθερισμού» του 19ου αιώνα.
Γράφοντας στο Libertarianism.org το 2020, ο Paul Meany εξήγησε ότι ο Μένκιος πίστευε ότι η ατομική ανάπτυξη ήταν ένα πολύ προσωπικό πράγμα. Είναι πολύ καλύτερο να την ενθαρρύνεις παρά να την εξαναγκάζεις:
«Ομοίως με τον Κομφούκιο, ο Μένκιος πίστευε ότι η κυβέρνηση υπάρχει για να καλλιεργεί ενάρετους πολίτες. Αυτό αρχικά ακούγεται σαν μια συνταγή για ένα αυταρχικό καθεστώς πατερναλισμού, και όμως οι πεποιθήσεις του Μένκιου δεν μοιάζουν καθόλου με αυτές ενός ολοκληρωτιστή. Ο Μένκιος δεν συμφωνούσε με βαριές, από πάνω προς τα κάτω προσεγγίσεις».
Ο Μένκιος, γράφει ο Meany, είχε οικονομικές απόψεις τις οποίες υπερασπίστηκε ο Άνταμ Σμιθ περίπου 2.000 χρόνια αργότερα. Ο Κινέζος αυτός φιλόσοφος αντιτάχθηκε στα κυβερνητικά μονοπώλια και τον καθορισμό των τιμών. Υπερασπίστηκε το ελεύθερο εμπόριο και αντιτάχθηκε στον πόλεμο ως εργαλείο εθνικής ευημερίας. Καλούσε τους κυβερνητικούς αξιωματούχους να ενεργούν με δικαιοσύνη, δικαιοσύνη και ακεραιότητα:
«Ο Μένκιος έκρινε όσους ασκούσας εξουσία με αυστηρά πρότυπα. Όπως και ο Κομφούκιος, πίστευε ότι οι ηγέτες θα έπρεπε να έχουν τον υψηλότερο ηθικό χαρακτήρα, δεδομένου ότι το παράδειγμά τους θα διέτρεχε τον υπόλοιπο πληθυσμό. Εάν οι ηγέτες δεν είχαν ηθική συμπεριφορά, θα μπορούσαν να διαφθείρουν μια ολόκληρη κοινωνία. Εάν οι ηγέτες δεν διατηρούσαν καθαρούς ηθικούς χαρακτήρες ή δεν εκπλήρωναν τα καθήκοντά τους, ήταν ηθικά επιτρεπτό να απομακρυνθούν από τα καθήκοντά τους και να αντικατασταθούν, με τη βία εάν αυτό χρειαζόταν».
Οι οπαδοί της Ταοϊστικής και Κομφουκιανής σκέψης σπάνια κατάφεραν να διασφαλίσουν εκείνο το ελάχιστο και καλόβουλο κράτος για το οποίο έγραφαν. Οι κυβερνήσεις γνωρίζουν πολύ καλά πώς να εμποδίζουν, τουλάχιστον προσωρινά, τους στόχους εκείνων που θέλουν να βάλουν το κράτος στη σωστή του θέση. Αλλά κανένας Κινέζος στοχαστής δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι ο κινεζικός πολιτισμός δεν έχει διαμορφωθεί βαθιά στο πέρασμα των αιώνων από αυτές τις δύο φιλοσοφίες. Επιπλέον, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αν ο Λάο Τσε, ο Κομφούκιος ή ο Μένκιος μπορούσαν να αποφανθούν για τη σημερινή κινεζική κυβέρνηση, θα εξέφραζαν μια βαθιά περιφρόνηση. Το ΚΚΚ έχει σίγουρα χάσει την οποιαδήποτε «εντολή» από τον Παράδεισο - αν την κατείχε και ποτέ.
Η μέρα που αυτό το καθεστώς θα πεθάνει θα είναι και η μέρα που πέρα από τον τάφο, μεγάλοι στοχαστές όπως ο Λάο Τσε, ο Κομφούκιος και ο Μένκιος θα χαμογελάσουν με ανεπιφύλακτη ικανοποίηση.
*Ο Lawrence W. Reed είναι επίτιμος πρόεδρος του Foundation for Economic Education και συγγραφέας των βιβλίων Real Heroes: Inspiring True Stories of Courage, Character and Conviction και Excuse Me, Professor: Challenging the Myths of Progressivism.
*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 10 Ιουλίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
