Γράφει ο Laurynas Peluritis*
Το βράδυ του Σαββάτου, ολοκληρώθηκε ένα συνέδριο του Liberty Fund για τις σχολές σκέψης της Αυστρίας και του Σικάγου. Μια απόλαυση που αποκόμισα από τις σχετικές αναγνώσεις μου ήταν η ανάγνωση αποσπασμάτων του Συντάγματος της Ελευθερίας του Φρίντριχ Χάγιεκ. Το είχα διαβάσει ολόκληρο πριν από πάνω από 50 χρόνια, αλλά έκτοτε είχα διαβάσει μόνο τμήματα του. Ένιωσα λοιπόν σαν να το διάβαζα για πρώτη φορά.
Ακολουθούν δύο από τα αγαπημένα μου αποσπάσματα:
«Αυτή η άρνηση ευθύνης οφείλεται, ωστόσο, συνήθως στον φόβο της ευθύνης, έναν φόβο που αναγκαστικά γίνεται και φόβος έναντι της ελευθερίας. Αναμφίβολα επειδή η ευκαιρία να οικοδομήσει κανείς τη δική του ζωή σημαίνει επίσης ένα αδιάκοπο έργο, μια πειθαρχία που πρέπει να επιβάλει ο άνθρωπος στον εαυτό του για να επιτύχει τους στόχους του, πολλοί άνθρωποι φοβούνται την ελευθερία». [σ. 72]
Συμφωνώ με αυτή τη σκέψη, αλλά η χαρά που ένιωσα δεν οφείλεται σ’ αυτήν, αλλά στο γεγονός ότι έβλεπα τον Χάγιεκ να μιλάει για ανθρώπους που οικοδομούν τη ζωή τους. Είχα γράψει σχετικά με αυτόν τον όρο μόλις λίγους μήνες πριν και δεν είχα ιδέα ότι ο Χάγιεκ τον είχε χρησιμοποιήσει.
«Εάν επιτρέψουμε στους ανθρώπους την ελευθερία επειδή θεωρούμε ότι είναι λογικά όντα, πρέπει επίσης να διασφαλίσουμε ότι αξίζει ο κόπος να ενεργούν ως λογικά όντα αφήνοντάς τους να φέρουν τις συνέπειες των αποφάσεών τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι ένας άνδρας [ σχόλιο DRH: "ένα άτομο"] θα θεωρείται πάντα ότι είναι ο καλύτερος κριτής των συμφερόντων του. Σημαίνει απλώς ότι δεν μπορούμε ποτέ να είμαστε σίγουροι ποιος ξέρει καλύτερα από τον ίδιο και ότι επιθυμούμε να αξιοποιήσουμε πλήρως τις ικανότητες όλων εκείνων που μπορεί να έχουν κάτι να συνεισφέρουν στην κοινή προσπάθεια να κάνουμε το περιβάλλον μας να υπηρετεί τους ανθρώπινους σκοπούς». [προστέθηκε έντονη γραφή]
Το κομμάτι με την έντονη γραφή είναι αυτό που μου αρέσει τόσο πολύ. Ποτέ δεν ήμουν απόλυτα πεπεισμένος ότι το εκάστοτε άτομο είναι ο καλύτερος κριτής των συμφερόντων του. Απλώς όμως, πώς θα ξέρουμε ποιος θα ήταν καλύτερος κριτής;
* Ο David Henderson είναι ερευνητής στο Hoover Institution και καθηγητής οικονομικών στη μεταπτυχιακή σχολή διοίκησης επιχειρήσεων και δημόσιας διοίκησης του Naval Postgraduate School στο Monterey της Καλιφόρνιας.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 17 Απριλίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
