Της Sophie Sandor*
Καθώς το πρώτο ιδιωτικό δημοτικό σχολείο χαμηλού κόστους του είδους του άνοιξε αυτή τη σχολική χρονιά από τον James Tooley, είναι μια ευκαιρία να ξαναδούμε την ιδέα πίσω από αυτό το ορόσημο που έχει το δυναμικό να αλλάξει τα πάντα.
Όπως υπογραμμίζει η έρευνα του ΙΕΑ, η θεωρία της δημόσιας επιλογής εξηγεί πολλά από τα σοβαρά προβλήματα του κρατικού συστήματος τα οποία αναγνωρίζουν επιχειρηματίες όπως ο καθηγητής Tooley. Πρόσφατα εξήγησα γιατί ακόμη και ο διάλογος περί σχολικών αποκλεισμών αποκαλύπτει αυτά τα τρωτά σημεία.
Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα ιδιωτικά σχολεία είναι καλύτερα από τα κρατικά, καθώς υπάρχουν τόσο εξαιρετικά σχολεία όσο και κάτω του μετρίου και στις δύο αυτές κατηγορίες. Η ελευθερία όμως να επιλέγει κανείς τα καλά σχολεία δεν είναι φτηνή. Αναπόφευκτα κάποιοι καταλήγουν χωρίς καμία άλλη επιλογή από το να παρακολουθήσουν τα χειρότερα από τα “δωρεάν” κρατικά σχολεία.
Για τους υποστηρικτές της διατήρησης του σημερινού συστήματος, η μόνιμη λύση είναι να αυξηθεί η κρατική χρηματοδότηση μέχρι να βελτιωθούν τα κρατικά σχολεία στο απροσδιόριστο μέλλον. Αυτό που σημαίνει αυτό στην πραγματικότητα είναι ότι οι φτωχοί θα κρατηθούν όμηροι σε σχολεία που δεν θα επέλεγαν, ενώ το εκπαιδευτικό κατεστημένο θα απολαμβάνει το ίδιο τη δυνατότητα επιλογής.
Το να εμμένει κανείς σ' αυτή την προσέγγιση, γνωρίζοντας ότι όσοι εγγράφονται στα χειρότερα σχολεία σχεδόν ποτέ δεν θα επέλεγαννα μείνουν σ' αυτά μοιάζει σκανδαλώδες.
Πώς θα μπορούσαν λοιπόν τα ιδιωτικά σχολεία χαμηλού κόστους να επιλύσουν αυτό το πρόβλημα;
Η επιλογή να τα παρακολουθήσει κανείς θα διευκόλυνε τις οικογένειες χαμηλού εισοδήματος να δραπετεύσουν, και θα κάλυπτε ένα κενό στην αγορά για οικονομικά ιδιωτικά σχολεία - κάτι όχι εύκολο όσο το κράτος μονοπωλεί τον κλάδο.
Ανά τα χρόνια, η ιδιωτική εκπαίδευση περιθωριοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό από το κράτος, δημιουργώντας έτσι έναν πολύ μικρό, ακριβό ιδιωτικό τομέα που απευθύνεται μόνο στους πλούσιους. Οι υποστηρικτές των ιδιωτικών σχολείων χαμηλού κόστους μειώνουν τα κόστη κόβοντας περιττές πολυτέλειες που, παραδόξως, χαρακτηρίζουν πλέον τα κρατικά σχολεία, πράγμα που σημαίνει ότι οι γονείς πληρώνουν για υπηρεσίες που δεν εκτιμούν και θα προτιμούσαν να μην τις πληρώνουν.
Το σχολείο του Tooley που δίνει έμφαση στην κατάκτηση των βασικών γνώσεων των παραδοσιακών γνωστικών αντικειμένων, θα μπορούσε να γίνει η αφορμή για την εμφάνιση διάφορων ειδών ιδιωτικών σχολείων χαμηλού κόστους στο μελλον, και να ενθαρρύνει έτσι την επιλογή. Οι γονείς που δεν εκτιμούν τις προτεραιότητες συγκεκριμένων σχολείων δεν θα χρειάζεται να πληρώνουν γι' αυτές.
Είναι δύσκολο να μην εμπνέεται κανείς από την ιδέα του καθηγητή Tooley. Χρειάζεται μόνο να δει κανείς την τεράστια έρευνα του και τις επιτυχημένες αλυσίδες σχολείων σε αναπτυσσόμενες χώρες για να πειστεί. Συνιστώ το βιβλίο του The Beautiful Tree από το 2009, και το πρόσφατο έργο του Education, War and Peace, για να πάρει κανείς μια ιδέα για το πώς τα ιδιωτικά σχολεία χαμηλού κόστους μεταμορφώνουν ήδη το εκπαιδευτικό περιβάλλον στο εξωτερικό.
Όπου υπάρχει επιλογή, υπάρχει και πρόοδος. Οι γονείς δεν χρειάζεται να είναι ειδικοί επί της εκπαίδευσης για να κάνουν καλές επιλογές. Βρίσκονται μάλιστα ήδη στην καλύτερη θέση να επιλέξουν γιατί έτσι λειτουργούν οι αγορές. Όλοι βασιζόμαστε σε έμμεσες πληροφορίες ως προς τις υπηρεσίες που χρησιμοποιούμε, από σχόλια γνωστών μας μέχρι την συμπυκνωμένη έρευνα που δημοσιεύεται στα μέσα ενημέρωσης.
“Φροντίστε τους καταναλωτές και η δουλειά σας θα φροντίσει τον εαυτό της”.
Κανείς δεν υποχρεώνεται να στείλει τα παιδιά του σε ιδιωτικά σχολεία χαμηλού κόστους, ούτε να εργαστεί σε αυτά, και τα σχολεία αυτά θα επιβιώσουν μόνο αν παρέχουν βελτιώσεις σε σχέση με τα σημερινά σχολεία. Συνεπώς τα καλά σχολεία δεν πρέπει να ανησυχούν. Στο μεταξύ τα ανεπαρκή σχολεία θα κλείσουν, προς όφελος όλων - εκτός από τους λίγους προμηθευτές κρατικής εκπαίδευσης που δεν θα λάμβαναν χρήματα εξαρχής αν το σύστημα δεν είχε δημιουργήσει απρόθυμους καταναλωτές.
Όπως επισήμανε ο Harry Phibbs στο CapX αυτή την εβδομάδα, οι ιδεολόγοι που προβάλλουν ενστάσεις δεν ανησυχούν μήπως τα ιδιωτικά σχολεία χαμηλού κόστους αποτύχουν, αλλά μήπως πετύχουν.
--
*Η Sophie Sandor είναι σκηνοθέτρια ντοκυμαντέρ και συγγραφέας που έχει εργαστεί ως βοηθός ερευνήτρια στο Adam Smith Institute και ως υπεύθυνη προγραμμάτων στο Institute Economic Affairs.
