Οι κρότωνες (τσιμπούρια) μπορούν να μολύνουν τους ανθρώπους με βακτήρια, ιούς και παράσιτα που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές ασθένειες. Μερικές από τις ασθένειες που μεταδίδονται από δήγμα τσιμπουριού είναι η νόσος του Lyme, ο κηλιδώδης πυρετός των βραχωδών ορέων, η τουλαραιμία, ο αιμορραγικός πυρετός Κριμαίας – Κονγκό κ.α.
Ο κίνδυνος προσβολής του ανθρώπου από νοσήματα που μεταδίδονται από τσιμπούρια είναι σχετικά μικρός, ακόμη και εάν το τσιμπούρι έχει προσκολληθεί, τραφεί και είναι μολυσμένο. Παρόλα αυτά, θα πρέπει να τηρούνται τα ενδεικνυόμενα μέτρα προστασίας, καθώς τα νοσήματα που μεταδίδονται από μολυσμένα τσιμπούρια μπορεί να είναι σοβαρά.
Ο κίνδυνος νόσησης εξαρτάται από τη γεωγραφική περιοχή, την εποχή του έτους, το είδος του τσιμπουριού και -για τη νόσο Lyme- από τη διάρκεια προσκόλλησης του τσιμπουριού στο δέρμα.
Από τους κρότωνες (τσιμπούρια) μεταδίδεται ευρεία ποικιλία παθογόνων (βακτήρια, παράσιτα, ιοί) μεταξύ των ζώων καθώς και από τα ζώα στον άνθρωπο. Η μόλυνση των κροτώνων συμβαίνει κατά τη διάρκεια ενός «γεύματος» αίματος σε ένα μολυσμένο σπονδυλωτό-ξενιστή. Φυσικοί ξενιστές αποτελούν τρωκτικά, μικρά θηλαστικά (άγριας ζωής, οικόσιτα ή παραγωγικά ζώα), πτηνά, από τα οποία μολύνονται οι κρότωνες (σε οποιοδήποτε από τα 4 στάδια ζωής τους).
Σύμφωνα με όσα αναφέρει η Ψαρουλάκη Άννα, Επίκουρη καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή Παν/μιο Κρήτης, «ο άνθρωπος κατά κανόνα λειτουργεί ως τυχαίος και αδιέξοδος ξενιστής στη μετάδοση. Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, το «επιστημονικό τοπίο» των κροτωνογενών νόσων έχει αλλάξει σημαντικά, χάρη στην πρόοδο κυρίως της μοριακής βιολογίας που συνέβαλε στην αυξημένη δυνατότητα ανίχνευσης και ταυτοποίησης, με την εισαγωγή βελτιωμένων διαγνωστικών μεθόδων, επιτρέποντας στην ιατρική κοινότητα την καλύτερη διαχείριση αυτών των αναδυόμενων νόσων».
«Νέες» ή «αναδυόμενες» κροτωνογενείς νόσοι με αιτιολογικούς παράγοντες ρικέτσιες, αναπλάσματα, ερλίχιες, νέους γονότυπους σπειροχαιτών του γένους Borrelia, Babesia και ιούς έχουν αναγνωριστεί, με μια σταθερή αύξηση των ανθρώπινων κρουσμάτων.
Πού ζούνε τα τσιμπούρια;
Τα τσιμπούρια ζούνε σε πολλά μέρη, στην εξοχή, στα χωριά και στις πόλεις (αγροτικές και αστικές περιοχές). Προτιμούν περιοχές με υγρασία και σκιά, μέσα ή κοντά σε δάση ή περιοχές με πυκνή βλάστηση, χόρτα ή θάμνους, σε λιβάδια, βάλτους, αστικά πάρκα και κήπους μέσα σε πόλεις, περιοχές με γρασίδι. Γι’ αυτό, αν ζείτε, εργάζεστε ή επισκέπτεστε τέτοιες περιοχές πρέπει να παίρνετε προφυλάξεις. Ιδιαίτερα πρέπει να προσέχουν όσοι πηγαίνουν στην ύπαιθρο, είτε λόγω εργασίας (π.χ. αγρότες, κτηνοτρόφοι, ξυλοκόποι και κηπουροί) ή λόγω αναψυχής (όσοι κάνουν κάμπινγκ, φυσιολάτρες, ορειβάτες, πεζοπόροι, κυνηγοί), καθώς έχουν αυξημένο κίνδυνο να έρθουν σε επαφή με τσιμπούρια, αλλά και όσοι κάνουν δραστηριότητες ή βόλτες σε περιοχές με βλάστηση μέσα σε πόλεις ή χωριά.
Διάφοροι παράγοντες όπως αλλαγές στη δυναμική των πληθυσμών των κροτώνων και των θηλαστικών-ξενιστών τους και η αύξηση του αριθμού των μολυσμένων κροτώνων, οι αλλαγές στάσης και συμπεριφοράς προς την άγρια ζωή και τη φύση που οδηγούν σε αυξημένη επαφή του ανθρώπου με ενδιαιτήματα κροτώνων, οι οικολογικές και κλιματολογικές αλλαγές, τα ταξίδια και το εμπόριο αποτελούν τη βάση της αύξησης της συχνότητας ή των διακυμάνσεων των κροτωνογενών λοιμώξεων. Οι κροτωνογενείς νόσοι παραμένουν ένα αυξανόμενο πρόβλημα παγκοσμίως και φαίνεται ότι θα αποτελέσουν ένα σημαντικό πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει η Ευρώπη τα επόμενα χρόνια.
Πώς μπορώ να αποφύγω τα τσιμπούρια;
- Μην μένετε για πολλή ώρα σε περιοχές που μπορεί να υπάρχουν τσιμπούρια, εφόσον δε χρειάζεται (σε δάση, λιβάδια, περιοχές με πολλά δέντρα, θάμνους, ψηλά χόρτα, σωρούς φύλλων, και γενικά όπου έχει πυκνή βλάστηση).
- Όταν πηγαίνετε σε περιοχές όπου μπορεί να υπάρχουν τσιμπούρια:
- Περπατάτε πάντα στο κέντρο των μονοπατιών και μην περπατάτε μέσα σε πυκνή βλάστηση, σε λιβάδια και σε περιοχές με πολλά χόρτα.
- Φοράτε ρούχα κατά προτίμηση ανοιχτού χρώματος (για να βλέπετε εύκολα τα τσιμπούρια πάνω σε αυτά). Καλύψτε τα χέρια και τα πόδια σας: φοράτε ρούχα με μακριά μανίκια, μακριά παντελόνια, ψηλές κάλτσες και μπότες/ κλειστά παπούτσια, και βάζετε το παντελόνι μέσα από τις κάλτσες και τις μπότες. Φοράτε γάντια ιδίως όταν αγγίζετε χόρτα/ φυτά με τα χέρια σας (βάζετε τα μανίκια της μπλούζας μέσα στα γάντια).
- Χρησιμοποιείτε αντικουνουπικά/ εντομοαπωθητικά σπρέυ ή λοσιόν (τα αντικουνουπικά διώχνουν και τα τσιμπούρια): Βάλτε εντομοαπωθητικό στις γυμνές/ακάλυπτες περιοχές του δέρματός σας [κοιτάξτε τα συστατικά πίσω στη συσκευασία – θα πρέπει να περιέχουν μία από τις παρακάτω ουσίες: DΕΕΤ πάνω από 20% για ενήλικες, ή ικαριδίνη/πικαριδίνη ή IR3535 ή Citriodiol ή Eucalyptus citriodora oil, hydrated, cyclized (ecoil (h/c))]. Αυτά τα εντομοαπωθητικά θα σας προστατέψουν για αρκετές ώρες. Να ακολουθείτε πάντα τις οδηγίες χρήσης.
- Ψεκάστε και τα ρούχα σας με τα αντικουνουπικά/ εντομοαπωθητικά σπρέυ.
- Μην ξαπλώνετε και μην κάθεστε απευθείας στο έδαφος στην ύπαιθρο – απλώστε μία κουβέρτα ή σεντόνι (ανοικτού χρώματος) για να ξαπλώσετε.
- Κάντε ντους ή μπάνιο αμέσως μετά την επιστροφή σας από την ύπαιθρο/ εξοχή, όσο πιο σύντομα γίνεται (κατά προτίμηση μέσα σε δύο ώρες). Το ντους βοηθάει να φύγουν τα τσιμπούρια που δεν έχουν ακόμα προσκολληθεί και είναι μια καλή ευκαιρία να κάνετε έλεγχο για τσιμπούρια.
- Εάν έχετε ζώα, ρώτησε τον κτηνίατρο πώς να τα προστατεύετε από τα τσιμπούρια (με ειδικά προϊόντα για τσιμπούρια) και φροντίστε για τον αποπαρασιτισμό τους σε τακτική βάση. Ψάχνετε κάθε μέρα τα ζώα σας για τσιμπούρια.
- Φροντίζετε τον εξωτερικό χώρο του σπιτιού σας ή του χώρου εργασίας σας (π.χ. σας κτηνοτροφικής μονάδας), ώστε να έρχονται λιγότερα τσιμπούρια: καθαρίζετε τον χώρο, την αυλή ή τον κήπο από χόρτα, φύλλα και κλαδιά, καθώς και από παλιά έπιπλα/στρώματα ή απορρίμματα (όπου μπορεί να κρυφτούν τα τσιμπούρια), απομακρύνετε σωρούς από φύλλα και χόρτα, κουρεύετε συχνά τα χόρτα, το γρασίδι και τους θάμνους.
