Η εργασιακή θερμική καταπόνηση τείνει να αποτελέσει ένα σύνηθες εποχικό πρόβλημα για το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού που κατοικεί σε περιοχές όπου οι υψηλές περιβαλλοντικές θερμοκρασίες επηρεάζουν τις καθημερινές δραστηριότητες.
Ο όρος «θερμικό εργασιακό περιβάλλον» έχει διττή σημασία. Από τη μία εκφράζει το σύνολο των θερμικών συνθηκών ενός εργασιακού χώρου (σε συνάρτηση με τη μορφή και το είδος της εργασίας, τις θερμικές ανταλλαγές μεταξύ του ανθρώπινου οργανισμού και του περιβάλλοντος). Από την άλλη, υποδηλώνει τη θερμική κατάσταση του ανθρώπινου οργανισμού (θερμική άνεση ή θερμική καταπόνηση).
Για την αντιμετώπιση της θερμικής καταπόνησης λόγω των υψηλών θερμοκρασιών και προκειμένου να διασφαλισθεί η τήρηση των μέτρων για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων, υπάρχει ένα πλαίσιο οδηγιών για α) την περιγραφή των ομάδων εργαζομένων υψηλού κινδύνου, β) τα απαιτούμενα τεχνικά μέτρα που πρέπει προληπτικά να λαμβάνονται από τους εργοδότες, σε συνδυασμό κατά περίπτωση μέτρα ανάλογα με τις ειδικές συνθήκες γ) τις τεχνικές και οργανωτικές οδηγίες για τις μετρήσεις της θερμοκρασίας και της υγρασίας στους χώρους εργασίας και δ) τη διενέργεια τόσο προληπτικών, όσο και κατασταλτικών ελέγχων από την Επιθεώρηση Εργασίας.
Συγκεκριμένα:
► Οι ομάδες με υψηλό κίνδυνο για την υγεία τους από την εργασία σε υψηλές θερμοκρασίες είναι οι καρδιοπαθείς, οι πνευμονοπαθείς, οι πάσχοντες από χρόνια νοσήματα (πχ σακχαρώδης διαβήτης, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, διαταραχές αρτηριακής πίεσης κοκ), οι λαμβάνοντες συγκεκριμένα φάρμακα (πχ ινσουλίνη, αντιδιαβητικά, διουρητικά, αντιχολιεργικά κοκ), οι γυναίκες κατά την κύηση. Η ένταξη των εργαζομένων στις παραπάνω ομάδες γίνεται από τον Ιατρό Εργασίας της επιχείρησης ή (στις λίγες περιπτώσεις που δεν προβλέπεται η απασχόληση Ιατρού Εργασίας) με ιατρική βεβαίωση που προσκομίζει ο ίδιος ο εργαζόμενος.
► Τα απαιτούμενα τεχνικά μέτρα που πρέπει κατά περίπτωση να λαμβάνονται από τους εργοδότες αφορούν σε μετρήσεις της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας στους χώρους εργασίας και σε παρεμβάσεις στα δομικά στοιχεία των κτηρίων, σε τμήματα της παραγωγικής διαδικασίας και στην απαιτούμενη προσαρμογή του μικροκλίματος του εργασιακού χώρου.
► Τα απαιτούμενα οργανωτικά μέτρα αφορούν κυρίως στη χορήγηση διαλειμμάτων κατάλληλης διάρκειας και σε κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο για τον χρόνο ανάπαυσης για τη μείωση της θερμικής καταπόνησης των εργαζομένων σε περίοδο καύσωνα, την παροχή πόσιμου νερού σε θερμοκρασία 10ο –15ο C, τον προγραμματισμό των εργασιών και τη σύνταξη σχεδίου αντιμετώπισης της θερμικής καταπόνησης των εργαζομένων, την οργάνωση υποδομής πρώτων βοηθειών και αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων. Ειδικότερα δε για τις υπαίθριες εργασίες προβλέπεται επιπλέον η χορήγηση και χρήση κατάλληλου καλύμματος κεφαλής, η διαμόρφωση σκιερού μέρους για τα διαλείμματα, η κατασκευή στεγάστρων και ο προγραμματισμός των εργασιών, ώστε οι κοπιαστικότερες να γίνονται στις ώρες που η θερμοκρασία είναι χαμηλότερη.
Η αναλυτική εξειδίκευση των τεχνικών και οργανωτικών μέτρων που πρέπει κατά περίπτωση να λαμβάνονται για την αντιμετώπιση της θερμικής καταπόνησης των εργαζομένων πρέπει να γίνεται με τη συμμετοχή του τεχνικού ασφαλείας και του γιατρού εργασίας, σε συνεργασία με τους εκπροσώπους των εργαζομένων και να αποτυπώνονται στην απαιτούμενη από το νόμο γραπτή εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου. Υπενθυμίζεται ότι τα σωματεία ή/και οι επιτροπές υγείας και ασφάλειας έχουν το δικαίωμα διαβούλευσης και υπογραφής συλλογικών ρυθμίσεων, με αντικείμενο την εφαρμογή σχεδίου αντιμετώπισης της θερμικής καταπόνησης των εργαζομένων, σε συνεργασία και με τον τεχνικό ασφαλείας και τον γιατρό εργασίας.
Τι έδειξε η ανάλυση
Πρόσφατη ανάλυση σε περισσότερους από 13.000 εργαζόμενους από πολλά επαγγέλματα σε 13 χώρες έδειξε ότι πάνω από 30% των ατόμων που εργάζονται συχνά σε θερμό περιβάλλον βιώνουν συμπτώματα όπως υπερθερμία, συγκοπή, μειωμένη νεφρική λειτουργία, αφυδάτωση και νευρολογική δυσλειτουργία, ενώ έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί παράγοντα πρόκλησης φτώχειας και κοινωνικοοικονομικής ανισότητας. Εκτός από τη μειωμένη ικανότητα εργασίας, η εργασιακή θερμική καταπόνηση αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο νοσηρότητας και θνησιμότητας για ορισμένους δείκτες υγείας, ειδικά σε πληθυσμούς εργαζομένων σε εξωτερικούς χώρους.
Θερμική εξάντληση και μερικές φορές θανατηφόρα θερμοπληξία έχουν αναφερθεί επανειλημμένα μεταξύ Γερμανών ανθρακωρύχων, Αυστραλιανών ανθρακωρύχων σε ανοιχτά ορυχεία, ανθρακωρύχων χρυσού στη Νότια Αφρική, καθώς και σε διαφορετικές ομάδες εργαζομένων στη γεωργία και τις κατασκευές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επιπλέον, ολοένα και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι η θερμοπληξία μπορεί να προκαλέσει μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία.
Τα θύματα θερμοπληξίας έχουν περίπου 2.2 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου από ισχαιμικό καρδιακό επεισόδιο και περίπου 1.7 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου από άλλες καρδιαγγειακές παθήσεις σε μελλοντικό χρόνο. Επιπλέον, τα θύματα θερμοπληξίας έχουν περίπου 3.9 φορές υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης σοβαρού καρδιαγγειακού συμβάντος, περίπου 5.5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου και περίπου 15 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης κολπικής μαρμαρυγής.
