Του Τριαντάφυλλου Καρατράντου
Η νέα μετα-ψυχροπολεμική τυπολογία των απειλών ασφάλειας βασίζεται στην ανάγκη προετοιμασίας, πρόληψης και διαχείρισης της αβεβαιότητας και της ασυμμετρίας. Οι σχεδιαστές πολιτικής και οι αναλυτές ασφάλειας δουλεύουν πάνω σε σενάρια και πιθανότητες και προσπαθούν να διαχειριστούν τους λεγόμενους «μαύρους κύκνους» (black swans) - τα απίθανα γεγονότα που μπορούν να γίνουν πιθανά. Οι «μαύροι κύκνοι» μπορεί να είναι από τρομοκρατικές επιθέσεις μέχρι εκρήξεις πυρηνικού αντιδραστήρα και ακραία καιρικά φαινόμενα. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχουμε δει πολλά από τα λεγόμενα σενάρια επιστημονικής φαντασίας να γίνονται πράξη και να κοστίζουν τη ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους. Επομένως, κανείς πολιτικός ή επιχειρησιακός παράγοντας από τις ΗΠΑ μέχρι τα νησάκια Τουβαλού, που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν από την άνοδο της στάθμης της θαλάσσης, δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοεί τους «μαύρους κύκνους».
Η χημική, βιολογική, ραδιενεργή και πυρηνική (ΧΒΡΠ) απειλή έχει συνδεθεί τα τελευταία χρόνια με τον κίνδυνο απόκτησης τέτοιων όπλων από τρομοκρατικές οργανώσεις. Όμως, η απειλή δεν μπορεί να περιοριστεί εκεί. Ένα ατύχημα σε έναν πυρηνικό αντιδραστήρα ή σε ένα εργοστάσιο χημικών μπορεί να είναι περισσότερο θανατηφόρο από μία τρομοκρατική επίθεση με «βρόμικη» βόμβα. Τα σημαντικότερα σημεία των σχεδίων διαχείρισης περιστατικού ΧΒΡΠ σε ποσοστό 80% και κυρίως όσον αφορά τη διαχείριση της καυτής ζώνης, την ετοιμότητα των νοσοκομείων, την ενημέρωση των πολιτών, την εκκένωση περιοχών κ.ά. δεν κάνουν διάκριση ανάμεσα σε επίθεση ή ατύχημα. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει, μάλιστα σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό, στην περίπτωση των πυρκαγιών. Μία πυρκαγιά μπορεί να προκύψει από ακραία συμπεριφορά ή κατάσταση (εμπρησμός, κεραυνός κτλ.), από αμέλεια (κάψιμο κλαδιών) ή από ελλιπή μέτρα προστασίας (δίκτυο ΔΕΗ, σιδηρουργικές εργασίες κ.ά.).
Η διαφορετική αιτία, όμως, μιας πυρκαγιάς τροποποιεί περιορισμένα την αντίδραση γενικότερα και καθόλου στα ζητήματα ενημέρωσης και διαχείρισης των πολιτών και εκκένωσης περιοχών. Η συζήτηση λοιπόν περί του αν η αιτία των πυρκαγιών ήταν εμπρησμός ή αμέλεια δεν μπορεί να μετατοπίσει το ενδιαφέρον από την ουσία της υπόθεσης, η οποία είναι η ετοιμότητα ή μη του κρατικού μηχανισμού. Ένα σύγχρονο κράτος ασφάλειας (Security State) πρέπει να είναι έτοιμο και προετοιμασμένο να διαχειριστεί έκτακτες καταστάσεις, είτε αυτές είναι τρομοκρατική επίθεση είτε ακραίες βροχοπτώσεις. Και στη μία και στην άλλη περίπτωση δεν πρόκειται για κανονικές συνθήκες, και τους «μαύρους κύκνους», αν δεν είσαι προετοιμασμένος, δεν μπορείς να τους διαχειριστείς. Πολύ χειρότερα, όταν αυτοί οι «μαύροι κύκνοι», όπως οι πυρκαγιές στην Ελλάδα, τείνουν δυστυχώς να γίνουν μέρος της κανονικότητάς μας.
*To άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο στις 30 Ιουλίου
